Ewangelia Tomasza

Z Wikipedii

Ewangelia Tomasza - (kopt. p.euaggelion p.kata Thomas) starożytne pismo zaliczane do apokryfów Nowego Testamentu, powstałe prawdopodobnie przed końcem II wieku n.e. i znane dziś jedynie w przekładzie na dialekt saidzki języka koptyjskiego. Jego tekst zawiera 114 powiedzeń (logia) Jezusa Chrystusa, które miał zapisać Tomasz Apostoł.

[edytuj] Odkrycie

Do połowy XX wieku, znane były jedynie fragmenty greckiej wersji tego tekstu. Ewangelia Tomasza jest jednym z tekstów odkrytych w 1945 roku w Nag Hammadi w zbiorze trzynastu koptyjskich kodeksów papirusowych. Opublikowana została w roku 1959.

[edytuj] Autorstwo i czas powstania

Według samego utworu jego autorem jest apostoł Tomasz Didymus wspomniany też kilkakrotnie w Ewangelii Jana.

To są tajemne słowa, które Jezus żywy wypowiedział, a zapisał je Didymus Juda Tomasz (Ewangelia Tomasza 32,10)

Według Wincentego Myszora, Ewangelia powstała w środowisku gnostyków esseńskich, zaś jej nieznany autor posłużył się autorytetem apostoła.^[1] Przypuszczalnie utwór istniał wcześniej jako luźne logia przekazywane ustnie i zapisywane w różnej kolejności. Fragmenty greckie odnalezione w Oksyrynchos zachowują inną kolejność. Logia te zostały prawdopodobnie zebrane w Syrii pod koniec II wieku i przeredagowane w duchu gnostyckim.

Utwór został napisany prawdopodobnie w języku greckim, a w III wieku n.e. dokonano jego tłumaczenia na język koptyjski. Niektórzy badacze sądzą, że pierwotnym językiem był syryjski, o czym świadczą liczne semityzmy. ^[2]

Od wspomnianego dokumentu należy odróżnić inny apokryf, Ewangelia Dzieciństwa Tomasza, opisujący dziecięce lata Jezusa, pochodzący z IV w.

[edytuj] Treść i teologia

Nazwa zbioru, "Ewangelia" nie nawiązuje do formy literackiej ewangelii, a raczej do treści. Ewangelia Tomasza nie obejmuje opowieści o męce, śmierci i zmarwtychwstania, co stanowczo odróżnia ją od ewangelii kanonicznych.

Ewangelia Tomasza zawiera wypowiedzi Jezusa z Nazaretu, z których nieliczne przypominają wypowiedzi Jezusa zawarte w ewangeliach synoptycznych. Każda z wypowiedzi wprowadzana jest formułą: "I Jezus rzekł". Niektóre mają formę odpowiedzi na pytania uczniów Jezusa i zaczynają się od przytoczenia pytania.

W ewangelii pojawiają się liczne motywy panteistyczne i gnostyckie, takie jak zastrzeżenie tajemnicy tekstu (które nie mają miejsca w ewangeliach kanonicznych). Niektóre fragmenty są zawiłe i niezrozumiałe, co odróżnia je od prostoty języka Ewangelii, np.

"Szczęśliwy lew, którego zje człowiek. I lew stanie się człowiekiem. Przeklęty człowiek, którego zje lew. I człowiek stanie się lwem" (fragment 7).

"Kto poznał świat, znalazł trupa, a kto znalazł trupa, świat nie jest go wart" (fragment 57)

"Rzekł Jezus: Oto poprowadzę ją, aby uczynić ją mężczyzną, aby stała się sama duchem żywym, podobnym do was, mężczyzn. Każda kobieta, która uczyni siebie mężczyzną, wejdzie do królestwa niebios" (fragment 114).

[edytuj] Znaczenie

W opinii wielu badaczy, np. uczonych związanych z kręgiem The Jesus Seminar nazywających Ewangelię Tomasza "piątą ewangelią" jest to tekst równie ważny dla poznania historycznego Jezusa co pozostałe cztery ewangelie kanoniczne. Dowodem tego jest wydana staraniem członków Jesus Seminar w 1993 roku książka "The five Gospels. The Search for Authentic Words of Jesus". ("Pięć Ewangelii. Poszukiwanie autentycznych słów Jezusa") [1].

Z drugiej strony, odkrycie ewangelii Tomasza wzmocniło hipotezę o istnieniu źródła Q, gdyż jej odkrycie udowodniło, iż we wczesnym chrześcijaństwie istniał gatunek ewangelii złożonej z samych powiedzeń (logiów) Jezusa, za jaki uważa się właśnie źrodło Q.

[edytuj] Ewangelia Tomasza w kulturze współczesnej

Apokryf ten występuje w filmie Stygmaty, gdzie został przedstawiony w sposób typowy dla spiskowej teorii dziejów. Wg twórców filmu kościół katolicki miał ukrywać jego treść, jako burzącą podstawy wiary. W kilku epizodach filmu cytowane są następujące słowa przypisywane Ewangelii Tomasza: "Jezus rzekł: Królestwo Boże jest w was i wokół was. Nie w domach z drewna i kamienia. Rozłup kawałek drewna, a będę tam, podnieś głaz, a znajdziesz mnie". W rzeczywistości fragment 77 apokryfu, który jest najbliższy cytatowi nie zawiera słów "Nie w domach z drewna i kamienia".^[3]

Ewangelia Tomasza pojawia się również w książce Dana Browna Kod Leonarda da Vinci.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Ewangelia Tomasza, Albertyna Dembska i Wincenty Myszor (tłum), Wincenty Myszor (oprac.), Verbum, Katowice 1992.
• Marek Starowieyski (red), Apokryfy Nowego Testamentu, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1986.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Treść Ewangelii
• Kosciol.pl - treść i omówienie Ewangelii Tomasza
• Kościół.pl - Ewangelia wg św. Tomasza - dlaczego nie jest w kanonie?
• EAI Ekumenizm.pl - Ewangelia św. Tomasza (szczegóły na temat apokryfów w Nowym Testamencie)