Fatos Lubonja

Z Wikipedii

Fatos Lubonja (ur. 1951 r. w Tiranie), albański pisarz, dziennikarz, wydawca, działacz praw człowieka. Syn Liri i Todiego Lubonji, który w początkach lat siedemdziesiątych XX w. kierował albańskim radiem i telewizją. W 1973 r. ukończył studia fizyczne na Uniwersytecie w Tiranie. W następnym roku stanął przed sądem oskarżony o uprawianie propagandy kontrrewolucyjnej. Dowodem w sprawie był jego prywatny dziennik, znaleziony w czasie rewizji. Skazany na 17 lat więzienia. Pierwszą część kary odbywał w więzieniu w Tiranie, w kolejnych latach przebywał w obozach pracy: w Spaçu, Ballsh, Qafë Bar, ponownie w Spaçu, Burrel i na koniec w obozie Kosovë e Madhe.

Wyszedł na wolność dopiero w 1991 r. W latach 90. XX w. działacz Forum Praw Człowieka, wydawca czasopisma Perpjekja (Wysiłek). Sławę międzynarodową zyskał jako autor tekstów, sytuujących się na pograniczu antropologii i filozofii polityki, analizujących współczesną tożsamość Albańczyków i przemiany świadomości, specyficzne dla okresu transformacji. Osobne miejsce w jego twórczości zajmują wspomnienia więzienne, w których autor z niezwykłą przenikliwością analizuje postawy ludzi zamkniętych w obozie pracy. W 2002 r. uzyskał Nagrodę Moravii, rok później Nagrodę Herdera. Występując przeciwko poparciu udzielanemu przez Albanię dla wojny w Iraku stracił stałą rubrykę w Shekulli - jednym z najbardziej poczytnych pism w Albanii. W jednym z artykułów polemicznych Lubonja zarzucił właścicielowi pisma - Koço Kokedhimie stosowanie cenzury i powiązania z rządzącą w Albanii ekipą. W 2003 r. stanął przed sądem, oskarżony o oszczerstwo przez K.Kokedhimę, ale został oczyszczony z zarzutów.

Teksty Fatosa Lubonji stały się dostępne także dla polskiego czytelnika dzięki tłumaczeniom Doroty Horodyskiej. Zbiór tekstów ukazał się także w formie książki, wydanej przez Pogranicze w 2005 r., z przedmową Konstantego Geberta. W latach 2002-2006 r. Lubonja trzykrotnie odwiedził Polskę. Uczestniczył w dwóch projektach, realizowanych przez Wydawnictwo Czarne: Nostalgia - o tęsknocie za komunizmem i Znikająca Europa.

[edytuj] Dzieła wydane w języku albańskim

• Në vitin e shtatëmbëdhjetë, 1994
• Ploja e mbrame, 1994
• Ridënimi, 1996
• Liri e kërcënuar
• Trashëgimia kulturore e Shqipërisë në rrezik, 1999

[edytuj] Teksty w języku polskim poświęcone Fatosowi Lubonji

• H. Bereza, ...wypiski, Wydawnictwo Forma, Szczecin 2006, s.218-219, 228.
• D. Horodyska, Albański dysydent w Kolegium Europy Wschodniej, rozm. Agnieszka Kołodyńska, Gazeta Wyborcza 24 III 2006.
• D. Horodyska, Albański dysydent we Wrocławiu, rozm. Gazeta Wyborcza - Wrocław, 2006/72, s. 5;
• D.Horodyska, Fatos Lubonja, [w:] Słownik dysydentów. Czołowe postacie ruchów opozycyjnych w krajach komunistycznych w latach 1956–1989, Warszawa 2007.
• D. Horodyska, Jeden przeciwko elitom. Sławny i niepokorny publicysta ma znowu kłopoty, Gazeta Wyborcza 3 IX 2003, s.11.
• D. Horodyska, Saga rodziny Lubonjów, albańskich intelektualistów, Gazeta Wyborcza 22 III 2002;
• M. Jędrysik, Lubonja, albański drogowskaz, Gazeta Wyborcza. Gazeta Środkowoeuropejska 2 III 2006, s.19.

[edytuj] Teksty Fatosa Lubonji publikowane w języku polskim

• Albania: wolność zagrożona, Sejny 2005.
  • recenzje
    • Czekalski Tadeusz, Gorycz i nadzieja, Tygodnik Powszechny. dod. Książki w Tygodniku 2006/17, s.16.
    • Jędrysik Miłada, Lustro Fatosa, Gazeta Wyborcza 2 III 2006.
    • Kuligowski Waldemar, Początkiem jest wolność, Czas Kultury 2006/2.
    • m.b., "Studium", nr 2(56) 2006.
    • Obara Karina, Wolność, czyli walka o każdy dzień, Gazeta Pomorska 12 IV 2006.

• Albańczycy i Kosowarzy, Krasnogruda nr. 15, Sejny 2002, s.33-36.
• Albańczycy i nacjonalizm (fragment), Polis 1998/2-3, s.113-117.
• Blok (bez nostalgii), [w:] Znikająca Europa, red. Katharina Raabe i Monika Sznajderman, Wyd. Czarne, Wołowiec 2006, s.283-314.
• Enver jest wśród nas, Gazeta Wyborcza. Gazeta Środkowoeuropejska, 24 lutego 2005, s.16-17.
• Holokaust i komunistyczne prześladowania, Midrasz 2008/3, s.42-43.
• Intymność w machinie, Gazeta Wyborcza 2001/45, s.18.
• Kosowo między dwiema flagami, Gazeta Wyborcza. Gazeta Środkowoeuropejska 31 X 2007, s.20;
• List do przyjaciela z Kosowa, Gazeta Wyborcza 2000/76, s.12-13.
• Nadzieja uwalnia z piekła, Gazeta Wyborcza 2005/302, s.16 [wspomnienia więzienne].
• Nostalgia i ból, [w:] Nostalgia. Eseje o tęsknocie za komunizmem, Wołowiec 2002.
• Nuri (opowiadanie), Gazeta Wyborcza 2005/211, s.25-26.
• O czym marzą Albańczycy, rozm. Paweł Smoleński, Gazeta Wyborcza, 2002/148, s.15, portr.
• Odwaga i strach przed śmiercią, Gazeta Wyborcza 2004/142, s.15-17, rec: Bereza Henryk, *...wypiski, Wydawnictwo Forma, Szczecin 2006, s.218-219.
• Piramidy z błota, Polis 1998/5, s.77-84.
• Po wyborach po staremu? Widziane z Tirany, Gazeta Wyborcza 2005/197, s.15.
• Religia i Albańczycy (krótki zarys historyczny), Krasnogruda nr. 15, Sejny 2002, s.73-80, fot.
• Spojrzenie Skanderbega, Gazeta Wyborcza 1999/79, s.14-15.
• Toksyczne Bałkany, Gazeta Wyborcza 2002/97.
• Widziane z Albanii. Wrażliwość na skandale, Gazeta Wyborcza 2004/282, s.19.
• Wirtualna świetność, mizerna rzeczywistość, Gazeta Wyborcza 2000/223, s.20-21.