Fiszbin

Z Wikipedii

Fiszbin (niem. Fischbein) – płyty rogowe zwisające z podniebienia w jamie gębowej wieloryba (fiszbinowca), z każdej strony, w liczbie od 150 do 300. Kostne podniebienie ma na środku wystający duży grzebień, do którego płyty są przyczepione. Długość jednej może dochodzić do 3-4 metrów, w punkcie przymocowania mają grubość męskiego ramienia. Wolne brzegi sa postrzępione i przypominają trochę włosie końskie.

Fiszbin służy zwierzęciu do filtrowania wchłanianej przez paszczę wody morskiej; w wyniku tego procesu osadza się na nim zooplankton. Fiszbin jest tworem pochodzenia skórnego, a w jego tworzeniu uczestniczy zarówno tkanka nabłonkowa jak i łączna. Ogólna waga fiszbinu w paszczy wieloryba dochodzi do 1500 kg (i zależy oczywiście od gatunku zwierzęcia). Poszczególne płyty dochodzą do 80 kg. Najlepszego fiszbinu dostarcza wieloryb grenlandzki. Im większe, mocniejsze i cięższe są blaszki, tym są cenniejsze. U starych wielorybów są one czarne, u młodych błękitnawe.

Po zabiciu wieloryba wielorybnicy odrywali fiszbiny od podniebienia, oczyszczali, suszyli i rozpiłowywali na możliwie najdłuższe pasy. Następnie gotowano je w wodzie i za pomocą struga lub noża dzielono na sztabki pożądanej grubości, te zaś po wyschnięciu gładzono i polerowano. Z fiszbinu robiono laski, pejcze, pręty do parasoli. Rozgrzany w parze albo w piasku dawał się ugniatać w dowolne kształty i można go było używać np. na gałki do lasek.

Mieszkańcy Alaski robili pułapki z fiszbinów. Zginali je i polewali wodą, która zamarzała i utrzymywała fiszbin w pozycji zgiętej. Polewali go potem grubą warstwą tłuszczu. Zwierzę połykało pachnący tłuszczem fiszbin. Gdy lód roztopił się w żołądku zwierzęcia fiszbin się prostował przebijając wnętrzności wilka czy lisa.

Giętkie pręty produkowane z fiszbinów służyły też do usztywniania różnych elementów garderoby: gorsetów, sukni, kołnierzyków w damskich bluzkach i męskich koszulach^[1]. Zastosowanie fiszbinów dawało lepsze efekty niż krochmalenie, ale było mniej komfortowe. Twarde elementy uwierały i pozostawiały ślady na szyi.

Po rozpowszechnieniu tworzyw sztucznych fiszbin stracił na znaczeniu, jednak nadal funkcjonuje nazwa fiszbiny oznaczająca elementy usztywniające (z metalu lub tworzywa sztucznego) w damskiej garderobie.

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Małgorzata Szubert: Leksykon rzeczy minionych i przemijających. Warszawa: Muza SA, 2003. ISBN 83-7319-138-0.