Gabriel Rzączyński

Z Wikipedii

Gabriel Rzączyński, herbu Ślepowron (ur. 6 lipca 1664 na Podlasiu, zm. 12 listopada 1737 w Gdańsku), jezuita polski, przyrodnik, wierszopisarz, prekursor zoologii w Polsce.

Wiele podróżował po kraju i jego najważniejszym dziełem jest Historia naturalis curiosa Regni Poloniae, Magni Ducatus Lithuaniae XX divisa wydane w roku 1721 w Sandomierzu. Innym jego dziełem jest Auctuarium historiae naturalis wydane w Gdańsku w roku 1736. Dwa następne wydania tego dzieła miały miejsce w latach 1742 i 1745 już po śmierci autora.

Rzączyński pisał swoje dzieła tylko po łacinie, uwzględniając przyrodę martwą i żywą, a szczególnie opisywał rzeczy mu niezwykłe i interesujące. Oprócz opisów ptaków, zwierząt, roślin opisywał również krainy, góry, rzeki, morza, minerały, zioła, owady. Spośród ptaków opisał i wymienił ponad 100 gatunków. Dla każdego gatunku podaje krótki, trafny opis. Jego prace wyróżniają się niezwykłą starannością i drobiazgowością, lecz nie są one wolne od ówczesnych przesądów i błędów.

Dzieło Rączyńskiego jest nie tyle dziełem naukowym, co raczej kompilacją opisów z różnych źródeł. Opisy ptaków odbiegały swoją jasnością i trafnością od opisów ptaków dokonanych przez Mateusza Cygańskiego, który będąc myśliwym odznaczał się większym doświadczeniem i trafniejszymi obserwacjami. Z pewnością Gabriel Rzączyński wniósł do polskiej ornitologii wiele wkładu, lecz jego prace w chwili obecnej uznawać można za ciekawe zabytki przeszłości o znacznych wartościach historycznych, jednakże wpływu na stan obecnej nauki one nie mają. Na jego dziełach kończy się pierwszy okres ornitologii polskiej. W okresach następnych żyli i tworzyli uczeni, których prace znamy o wiele lepiej, a których dzieła cytujemy jeszcze dzisiaj.