Gospodarka niedoboru
Z Wikipedii
Gospodarka niedoboru – pojęcie wprowadzone do teorii ekonomii w roku 1980 przez Janosa Kornaia w pracy pod tym właśnie tytułem (tytuł oryginalny : Economics of Shortage).
Kornai zdefiniował w ten sposób centralnie sterowaną gospodarkę komunistyczną, określając niedobór jako jej cechę immanentną. Książka Kornaia jest klasyczną monografią zagadnienia, przetłumaczoną na wiele języków (w tym stutysięczny nakład w języku chińskim). Praca Kornaia odegrała istotną rolę w zrozumieniu faktycznych mechanizmów centralnie sterowanej gospodarki nakazowo-rozdzielczej i dała podstawy do opracowania skutecznych modeli jej transformacji w gospodarkę rynkową w Europie Środkowo-Wschodniej, Rosji i Chinach na przełomie lat 80/90 XX w.
Spis treści |
[edytuj] Charakterystyka gospodarki niedoboru
Kornai podał następujące cechy charakterystyczne gospodarki niedoboru:
- Występowanie niedoborów produktów na rynku, które są:
- powszechne (dotyczą wszelkich dóbr)
- częste
- intensywne
- chroniczne
- przedzielane krótkimi okresami nadmiaru
- odwrócenie sytuacji rynkowej nabywcy i sprzedawcy
- wymuszona substytucja dóbr
- wymuszone oszczędności
- miękkie ograniczenia budżetowe producentów (przedsiębiorstwa przynoszące straty i tak dotowane są przez państwo)
- paternalizm
- zduszona inflacja
[edytuj] Zachowania nabywcy
Według Kornaia zachowania nabywcy w gospodarce niedoboru ująć można w sześciu schematach:
- Sytuacja normalna ("0"). W sklepie jest poszukiwane dobro. Nabywca kupuje je natychmiast. Sytuacja taka zdarza się jednak rzadko.
- 1. Dobro jest dostępne w sklepie, ale jest go mniej niż potencjalnych nabywców. Trzeba na nie czekać w kolejce. Czasami kolejka formuje się nawet gdy towaru jeszcze nie ma, ale istnieje możliwość, że będzie.
- 2. W sklepie nie ma poszukiwanego dobra. Klient kupuje więc dobro substytucyjne (margaryna zamiast masła, ołówek zamiast długopisu).
- 3. W sklepie nie ma poszukiwanego dobra, ale ma się pojawić w przyszłości. Nabywca odkłada więc zakup na przyszłość (wymuszona oszczędność).
- 4. W sklepie nie ma poszukiwanego dobra i nie ma dobra substytucyjnego. Klient odchodzi nie zaspokoiwszy jednej ze swych potrzeb.
- 5. W sklepie nie ma poszukiwanego dobra, jest za to inne, niesubstytucyjne dobro. Klient kupuje to dobro w nadziei, że wymieni je na dobro poszukiwane lub po prostu, aby nie mieć poczucia, iż wyszedł z niczym. Zjawisko to jest bardzo niebezpieczne dla gospodarki, gdyż generuje sztuczny popyt na niechciane towary - wysyłając mylące sygnały do producentów.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Bibliografia
- J. Kornai, Niedobór w gospodarce, Warszawa 1985
- J. Kornai, Wzrost, niedobór, efektywność : makrodynamiczny model gospodarki socjalistycznej, Warszawa 1986
