Gyanendra Bir Bikram Shah Dev
Z Wikipedii
| Gyanendra Bir Bikram Shah Dev |
|
 |
|
| Król Nepalu | |
| Okres urzędowania | od 7 listopada 1950 do 7 stycznia 1951 |
| Poprzednik | Tribhuvan Bir Bikram Shah Dev |
| Następca | Tribhuvan Bir Bikram Shah Dev |
| Król Nepalu | |
| Okres urzędowania | od 4 czerwca 2001 do 28 maja 2008 |
| Poprzednik | Dipendra Bir Bikram Shah Dev |
| Następca | republika |
| Dane biograficzne | |
| Urodzony | 7 lipca 1947 |
| Ojciec | Mahendra Bir Bikram Shah Dev |
| Dzieci | Paras Bir Bikram Shah Dev |
Gyanendra Bir Bikram Shah Dev (nep. ज्ञानेन्द्र वीर बिक्रम शाहदेव; Jñānendra Vīra Vikrama Śāhadeva) (ur. 7 lipca 1947) – król Nepalu na przełomie lat 1950 i 1951 oraz od czerwca 2001 do maja 2008, drugi syn króla Mahendry. Po raz pierwszy na krótko wstąpił na tron podczas powstania przeciw dziedzicznym premierom z rodziny Rana w 1950 roku. Drugi raz przyjął tytuł króla w 2001 roku po tym, jak jego bratanek i następca tronu książę Dipendra – według Gyanendry – wymordował prawie całą rodzinę królewską, w tym ówczesnego króla Birendrę i popełnił samobójstwo.
Król Gyanendra dążył do utrzymania jak najsilniejszej pozycji w państwie, mimo że zgodnie z ustanawiającą monarchię konstytucyjną konstytucją z 1990 roku przyjętą za panowania jego brata, Birendry, król odgrywał małą rolę w rządzeniu krajem. W maju 2002 poparł premiera Sher Bahadur Deuba rozwiązując wybrany w 1999 roku parlament. W październiku 2002 zdymisjonował rząd Deuba i po raz pierwszy na krótko przejął bezpośrednią władzę nad państwem. W latach 2002 do 2005 trzykrotnie powoływał i odwoływał premierów. 1 lutego 2005 roku po raz drugi odwołał rząd Deuba oskarżając go o brak możliwości przywrócenia pokoju w kraju. Od 1996 Nepal ogarnięty był maoistowską rebelią. Od tego czasu król przejął całkowitą władzę w Nepalu.
Gyanendra obiecał, że "pokój i sprawna demokracja" zostaną przywrócone w ciągu trzech lat. Jednak wraz z wprowadzeniem bezpośredniej władzy królewskiej rozpoczęły się represje. Po ograniczeniu przez króla swobód obywatelskich organizacje międzynarodowe wyrażały obawy o bezpieczeństwo dziennikarzy i obrońców praw człowieka pracujących w kraju. Zniesiono wolność prasy, łamano konstytucyjne gwarancje wolności słowa oraz dokonywano bezprawnych aresztowań. Gyanendra stwierdził, że demokracja i postęp procesu pokojowego wykluczają się wzajemnie.
W kwietniu 2006 w Katmandu rozpoczęły się demonstracje przeciwko bezpośredniej władzy królewskiej. Rząd , w odpowiedzi, wprowadził godzinę policyjną i rozpoczął rozpędzenie demonstracji, co spotkało się z potępieniem ze strony innych państw świata, w tym Indii oraz Stanów Zjednoczonych. 21 kwietnia 2006 Gyanendra wyraził gotowość powołania nowego premiera wybranego przez partie polityczne. 24 kwietnia 2006 Gyanendra przywrócił parlament, a 30 kwietnia powołał Girija Prasad Koirala na urząd premiera.
10 czerwca 2006 parlament pozbawił króla wpływu na władzę, w tym prawa weta. 15 stycznia 2007 roku podpisano tymczasową konstytucję, na mocy której rozwiązano dotychczasowy parlament i powołano nowy, w skład którego wchodzą również maoiści, dotychczasowi rebelianci. Nowa konstytucja powierza sprawowanie funkcji głowy państwa premierowi do czasu wyłonienia w wyborach zaplanowanych początkowo na 20 czerwca 2007 nowego parlamentu. Wybory zostały jednak dwukrotnie przełożone, na 22 listopada 2007, a następnie na 10 kwietnia 2008 roku. 28 grudnia 2007 parlament zapowiedział ogłoszenie kraju republiką, ale formalnie nie zdetronizował Gyanendry, który przestał być królem dopiero 28 maja 2008 roku.
