Historia Nowego Kisielina

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: wszystko.... a najlepiej wcielić ten artykuł do hasła o Nowym Kisielinie. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Ten artykuł wymaga dodania linków wewnętrznych. Jeśli możesz, dodaj je teraz. Linki do innych haseł: hasło, hasłowy, hasłami zapisujemy jako [[hasło]], ''[[hasło]]wy'', '''[[hasło|hasłami]]'''.

Nowy Kisielin (Deutsch Kessel)

Wieś Nowy Kisielin zwana do 1945 Deutsch Kessel (Niemiecki Kisielin), jest osadą starszą od leżącego opodal Starego Kisielina. Nazwa jej pochodzi od polskiego słowa „Kysielina” lub „Kyslina”, które ma oznaczać szałas pasterski. Wcześniej w wieku XIV i XV używano tylko nazwy „Kyselin”. Dopiero zapewne po napłynięciu dużej liczby osadników z niemieckiej Frankonii – dodano przed nazwę przymiotnik „Niemiecki”. Nazwa wsi utrzymała się od tamtego czasu aż do 1945 roku. Zarządzenie wojewody poznańskiego z 30 lipca 1945 roku w sprawie zmiany nazwy niemieckich nazw miejscowości pozostawiło starą część nazwy „Kisielin” dodając z niezrozumiałych względów „Nowy”. Wieś należy do najstarszych osad w dawnym powiecie zielonogórskim. Przed II Wojną Światową archwium parafialne w Kożuchowie było w posiadaniu dokumentu, który wymieniał w 1352 roku Petrusa Ottonisa jako proboszcza Kisielina. Była to już wtedy duża wieś skoro posiadała kościół z urzędującym ksiądzem. Przekazy poniemieckie podają, że Nowy Kisielin był już wymieniany w 1290 roku, kiedy to jego właścicielem był Stephan von Dyhern. Następną pisaną wzmianką o wsi jest „Obwieszczenie Awiniońskie” z 1376 roku, które wymienia 17 kościołów należących do parafii zielonogórskiej, wśród nich jest Kisielin. Stosunki własnościowe wsi na przełomie XV – XVI wieku były bardzo zagmatwane. Nie wiemy w jakich okolicznościach von Dyhernowie pozbyli się osady. W 1471 roku część Nowego Kisielina należała do Heinzego Schoffa, zaś drugą częścią władali Rothenburgowie. Swoją I część Kisielina Heinze Schoff przekazał w 1503 roku Casprowi Schoffowi. Należy wyjaśnić, że rodzina ta posiadała w tym czasie także Przytok, Droszków, Grębocice Głogowskie oraz część Starego Kisielina. Caspar Schoff swoje dobra wraz z I częścią Nowego Kisielina sprzedał Zcabelowi von Burkersdorfowi. Po jego śmierci omawiane ziemie objął Hieronim von Burkersdorf, który sprzedał I część Nowego Kisielina dla Ernesta von Dyherna, właściciela majątku w Dolnym i Górnym Mirocinie. Pozostałe swoje dobra tj.: Przytok, Droszków, Grębocice oraz część Starego Kisielina przekazał Hieronim von Burkersdorf w 1565 roku braciom Fabianowi i Nickelowi von Tschammer. Ich potomek Nicolaus oddał zadłużone dobra wierzycielom. W 1591 roku nabył je Joachim von Stentsch. II część Nowego Kisielina stanowiła własność rodziny von Rothenburg. W 1510 roku władał nią Hans, a w 1527 Assmann von Rothenburg. W 1587 roku Franz i Assmann Rothenburgowie sprzedali swoją część Nowego Kisielina, dla właściciela I części wsi Georga von Dyhern. Takim to sposobem rodzina ta stała się w 1585 roku jedynym właścicielem wsi. Ostatni Rothenburg z "linii kisielińskiej" Georg pozostał we wsi pełniąc funkcję administratora dóbr von Dyhernów, sprawował ją jeszcze w 1615 roku. W tym też roku po śmierci Ernesta von Dyherna majątek w Nowym Kisielinie wszedł w skład dóbr rodziny von Stentsch z Przytoku. Podczas, gdy tak często zmieniali się właściciele majątków, w XVI wieku wieś przeżywała wydarzenia, które będą mały na nią wpływ aż do II wojny światowej. Otóż w Nowym Kisielinie podobnie jak w sąsiednich wsiach, chłopi za przykładem swoich panów przyjęli nową wiarę luterańską. Kisielińscy zwolenniny Lutra obebrali katolikom kościół i utworzyli na jego bazie parafię ewangelicką, do której wkrótce przybył pastor. Należałoby dodać, że tylko nieliczne wsie zielonogórskie założyły własne parafie, większoś weszła w skład parafii w Zielonej Górze. Świadczy to, że w Kisielinie właściciele wsi Rothenburgowie i Burkersdorfowie byli dobrze zaznajomieni z nowym nurtem religijnym narzucając go także poddanym. Z dziedzicami współpracował w tym dziele znany zielonogórski reformator Kościoła Paul Lemberg, który wcześniej był opatem żagańskich augustianów i proboszczem w św. Jadwidze. Człowiek ten porzuciwszy Kościół Katolicki przewodził zielonogórskiej gminie ewangelickiej. W latach 1527 – 1528 dość często przybywał do Nowego Kisielina, gdzie głosił nauki i odprawiał nabożeństwa. Katolicy, którzy od czasu tych wydarzeń byli w osadzie zdecydowaną mniejszością, uczęszczali do kościoła p. w. św. Jadwigi w Zielonej Górze. W 1564 roku miejscowi luteranie przy pomocy funduszów dziedzica Hieronima von Burkesdorfa wybudowali przy kościele drewnianą wieżę, na której zawieszono 2 dzwony. Z Nowego Kisielina co jest ciekawostką tamtych czasów, wywodził się Abraham Sculteus ur. w 1566 roku w Zielonej Górze. Zasłynął później jako nadworny kaznodzieja królewski w Pradze. Parafia ewangelicka była prężna. Wybudowała oprócz wieży, szkołę i dom parafialny. W latach 1632 – 1650 kościół ewangelicki w Nowym Kisielinie często odwiedzał znany diakon gminy zielonogórskiej, pastor Johann Nippe, który wspomagał radą miejscowego kaznodzieję Georga Steina. Czasy były wówczas niepomyślne zarówno dla katolików jak i ewangelików. Przez okolice Zielonej Góry maszerowały w czasie wojny trzydziestoletniej 1618 – 1648 oddziały cesarskie i szwedzkie. Wieś wiele ucierpiała w tej wojnie, szczególnie w czasie pobytu w niej korpusu szwedzkiego, który w 1631 roku przywlekł do wsi zarazę, spalił ją i wymordował część ludności. Po zawarciu pokoju westfalskiego w 1648 roku omawiane ziemie były w posiadaniu habsburskiej Austrii. Katolicki cesarz Ferdynand II postanowił wykorzenić protestantyzm ze Śląska. Rozkaz cesarski z 1651 roku skierowany do magistratu zielonogórskiego nakazywał zamknięcie w okolicy miasta wszystkich kościołów protestanckich. Specjalna "komisja cesarska" przybyła 4 marca 1654 roku do Nowego Kisielina zamknęła tutejszy kościół i wypędziła ze wsi urzędującego w niej pastora Rippego. Spisano specjalny "protokół konfiskaty", który omawiał aktualny stan świątyni. Kościół przekazano katolikom, których niestety we wsi nie było. Świątynia zaczęłą podlegać wówczas pod parafię p. w. św. Jadwigi w Zielonej Górze. W związku z brakiem w osadzie katolików kapłan zielonogórski odprawiał w niej msze św. Co 3 niedzile na rzemian z Drzonkowem i Raculą. Protestanci miejscowi przychodzili do świątyni sporadycznie, gdyż z powodu bliskości granicy udawali się za nią celem uczęszczenia w nabożeństwach. Kisielinianie przeprawiali się łodziami za Odrę gdzie w "Cigacickim Lesie" na polanie koło starego dębu odprawiali modły, którym przewodzili kaznodzieje z Brandenburgii. Szkołę wiejską prowadził nauczyciel katolicki jednakże protestanci niechętnie posyłali do niej swoje dzieci. Brak katolików w Nowym Kisielinie sprawił, że Kościół Katolicki popadał w ruinę. Z zapisu powizytacyjnego z 1688 roku dowiadujemy się, że posiadał on grube, masywne mury i był nakryty częściowo już zniszczonym dachem gontowym. Miał on ponadto dwoje drzwi i 4 okna, które osłaniały żelazne kraty. Woda zalelała ceglano-drewniany ołtarz na którym stał posąg Królowej Marii. Na ścianach wisiały obrazy św. Barbary i św. Katarzyny, natomiast przy drzwiach wejściowych umieszczony był obraz przedstawiający św. Rocha, św. Jerzego i św. Sebastiana. W świątyni znajdowała się też drewniana ambona. Wokół kościoła rozciągał się stary wiejski cmentarz. Protokoły powizytacyjne stwierdzały, że mieszkańcy Kisielina nie nawrócą się na wiarę katolicką tym bardziej, że ich pan Wacław Rudolf von Stentsch był najbardziej zatwardziałym luteraninem i najwększym przeciwnikiem Kościoła Katolickiego w okolicy. Sytuacja taka, gdy luteranie chodzili na nabożeństwa za granicę Śląska, a miejscowy kościół katolicki popadał w ruinę z powodu braku wiernych, istniała we wszystkich niemal wsiach zielonogórskich i trwała do 1740 roku. Jak już było zaznaczone wcześciej, wieś w 1615 roku przeszła z rąk von Dyhernów w posiadanie rodziny von Stentsch. Rozległe ziemie w Przytoku, Nowym i Starym Kisielinie oraz Jarogniewicach vyły zarządzane kolejno: do 1611 roku przez Joachima von Stentscha, w latach 1611 – 1658 przez Jahanna Georga, a w okresie 1658 – 1666 kierował nimi Wenzel Rudolph von Stentsch. Po śmierci Wenaela majątkami zarządzała wdowa po nim Anna Maria. Z chwilą upełnoletnienia jej 4 synów przekazała im władzę, zostawiając majątki w bardzo kobrej kondycji. Synowie jej podzielili się w 1680 roku ziemiami, a interesujące nas dobra nowokisielińskie otrzymał wg starszeństwa Wenzel Rudolph. Młody von Stentsch szybko przystąpił do reorganizacji oddziedziczonego majątku. Postawił część nowych budynków inwentarskich i odkupił w 1693 roku parcele będącą we władaniu parafii katolickiej. Na nabytej ziemi urządził nową dużą owczarnię. Po jego śmierci dobra objął syn również o imionach Wenzel Rudolph. Jego rządy nie były dla Kisielina zbyt pomyślne skoro zadłużony majątek przeszedł w 1715 roku na własność Johana Fabiana von Grunberga z Jeleniowa. Nowy właściciel szybko pozbył się posiadłości, którą objął we władanie w 1716 roku baron Balthazar Nickolaus von Hock. Prawne zatwierdzenie transakcji nastąpiło jednak dopiero w 1727 roku. W 1729 roku okolice Zielonej Góry obiegała wiadomość o pojedynku na szpady, który rozegrał się na nowokisielińskim zamku. Bohaterami tego wydarzenia odbywającego się podczas dużej uroczystości byli Johann von Stentsch z Przytoku i Siegismund von Stosch ze Starego Kisielina. Chodziło o "wyjaśnienie" sporów granicznych. W całym tym incydencie najważniejsza jest informacja, że w Nowym Kisielinie istniał w 1729 roku nowy pałac. Jest to pierwsza o nim wzmianka. Nie wiemy kiedy dokładnie był zbudowany, sądząc z architektury możemy zaryzykować stwierdzenie, że na przełomie XVII – XVIII wieku. Znając jednak kłopoty finansowe ostatniego ze Stentschów, należałoby stwierdzić, że prawdopodobnie powstał z inicjatywy Wenzela Rudolpha w latach 1680 – 1700. Nowa siedziba rodowa została wybudowana obok starej renesansowej, której ruiny można było oglądać jeszcze w połowie XIX w. Rok 1740 protestanci śląscy nazywali "I rokiem wolności". Gdy ziemie tej prowincji zajęły Prusy, wówczas religia luterańska stała się obowiązującą. Zarządzenie króla pruskiego Fryderyka II o pozostawiniu katolików przy swoim stanie posiadania, sprawiło, że kościoła w Kisielinie nie przyjęli znowu protestanci lecz pozostał katolicki. Niestety był już całkowicie zrujnowany. Protestanci Nowego Kisielina nie zdecydowali się na budowę zboru ewangelickiego. W latach 1744 – 1776 uczęszczali na nabożeństwa razem z mieszkańcami Przytoku i Starego Kisielina do małej kapliczki w Janach. W latach 1776 – 1778 wybudowano z inicjatywy von Stentschów nowy zbór ewangelicki w Przytoku. Wieś stała się od tego czasu siedzibą parafii ewangelickiej w skład, której wchodziły osady: Nowy i Stary Kisielin, Jany oraz nieco później Ługowo. Z faktem zagarnięcia przez Prusy Śląska wiąże się pewne zdarzenie dotyczące Nowego Kisielina. Otóż król pruski Fryderyk II wkroczył na Śląsk 16 grudnia 1740 roku. Regiment na czele, którego stał osobiście, wkroczył do nadgranicznej Zielonej Góry od strony Krosna Odrzańskiego. Król tylko na krótko zatrzymał się w mieście, niezwłocznie ruszając do podzielonogórskiej Świdnicy, gdzie zanocował na zamku Kittlitzów, poczem ruszył nazajutrz pod Głogów. W kolacji monarchy na świdnickim zamku brał udział Balthasar von Hock pan na Nowym Kisielinie. Nie wiadomo do dnia dzisiejszego dlaczego znalazł się w wąskim gronie gości i jakie sprawy łączyły go z królem. Balthasar von Hock władał Nowym Kisielinem do swojej śmierci w 1766 roku. Pod koniec jego panowania na wsi i na majątek spadły niespodziewane klęski. Najpierw w 1760 roku zaraza zniszczyła wiejskie i majątkowe bydło, a w 1764 roku wielki pożar strawił wszystkie zabudowania gospodarcze. Umierając baron von Hock przekazał dobra swojemu synowi Hansowi, który sprzedał je w 1773 roku Maxymilianowi von Stentschowi z Przytoku. Takim to sposobem zakończył się kolejny okres samodzielności majątku w Nowym Kisielinie, który stał się znowu zarządzanym z Przytoku. Był on wówczas wyceniony na 14 500 talarów, co stawiało go w rzędzie największych w powiecie. Wieś natomiast była zamieszkana przez 46 rodzin chłopskich i już ustępowała wielkością sąsiedniemu Staremu Kisielinowi. Wojna siedmioletnia 1756 – 1763 przetoczyła się 1760 roku przez omawiane tereny. W dniach 21 – 23 września w Nowym Kisielinie przebywał oddział żołnierzy z rosyjskiego korpusu generała Czernyszewa, który zarekwirował żywność i dokonał mordu na kilku mieszkańcach wsi. Kisielin leżał przy starym trakcie Berlin – Wrocław i dlatego w czasie każdej wojny na Śląsku przez wieś maszerowały wojska często w niej kwaterując. Nie inaczej było w 1807 i 1813 roku, kiedy to przez wieś przechodziły i długo w niej kwaterowały wojska napoleońskie. W 1791 roku nastąpiła kolejna zmiana właścicieli majątku nowokisielińskiego. Hans Ernst von Stentsch sprzedał omawiane dobra swojemu szwagrowi Johannowi Stephanowi von Boyanowskyemu. Ta transakcja zapączątkowała wreszcie dłuższą samodzielność majątku. Boyanowscy szybko zadomowili się na nowych włościach, odbudowując je ze zniszczeń i modernizując. W południowej części wsi założył swój rodowy cmentarz. Nowy właściciel dóbr założył w 1795 roku kolonię wiejską Ługowo (Wilhelminenthal). Nazwa ta jest trudna do wytłumaczenia, gdyż Wilhelminy Boyanowskiej w tym czasie źródła nie podają, nie ma także epifatum nagrobnego takiej niewiasty na cmentarzu. Wcześniej na terenie osady Ługowo stał dom strażnika leśnego, później zaczęto wydzielać ziemię i budować nowe gospodarstwa. Ługowo w roku założenia miało 41 mieszkańców i zawsze było częścią Nowego Kisielina. Ciekawostką jest, że osada ta była w późniejszym czasie zamieszkała przez sporą grupę katolików. Z Boyanowskich wywodził się późniejszy starosta powiatowy Wilhelm Ernst, który odziedziczył po ojcu w 1813 roku majątek w Nowym Kisielinie. Był człowiekiem gruntownie wykształconym po odbyciu i kampanii w 1813 roku, którą zakończył w stopniu rotmistrza, zajął się gospodarowaniem na omawianych dobrach. Polskie pochodzenie nie przeszkodziło mu w nominacji na stanowisko starosty w 1843 roku. Funkcję tę pełnił do 1856 roku. Zapisał się tym w dziejach wsi, że obok ruin kościoła katolickiego powstała w 1840 roku z jego funduszy wieża na której zawieszono 2 dzwony, nieco później wybudowano też dom parafialny. W 1859 roku Boyanowscy sprzedali majątek Friedrichowi Hermanowi von Gótze. Nowy właściciel energicznie zabrał się do wprowadzenia zmian. W 1888 roku wybudował cały kompleks nowych budynków gospodarczych, które stanęły wokół podwórza majątkowego. Gospodarstwo dworskie zostało wyposażone w nowoczesne maszyny rolnicze, zwiększyła się także liczba koni i inwentarza żywego. Wieś w tym okresie nie pozostawała w tyle za majątkiem. W II połowie XIX wieku poprawiono stan dróg i ich ilość. W latach 1856 – 1873 wybudowano drogę "prowincjonalną" Zielona Góra – Milsko, która przebiegała przez Nowy Kisielin. Przebudowano i zmodernizowano młyn wodny "Kallmuhle". Zaczęła się energicznie rozbudowywać kolonia Ługowo, gdzie powstało kilka nowych murowanych gospodarst, a liczba ludności tej osady wzrosła w 1910 do 110. W 1840 roku wieś posiadała urząd pocztowy, który codziennie obsługiwał dyliżans na trasie Nowy Kisielin – Zabór. W osadzie zorganizowano w 1903 roku kasę bankową. W 1910 roku wybudowano nową rezydencję majątkową tzw. "willę", a w 1914 roku oddano do użytku nowy budynek szkolny. W 1900 osada Nowy Kisielin liczyła 490 mieszkańców, z czego 47 żyło w obszarze dworskim. Po I wojnie światowej najważniejszym przedsięwzięciem była elektryfikacja. W 1921 roku przeprowadzono ją w Ługowie, natomiast w 1923 w Nowym Kisielinie. Szkoła ewangelicka ze wsi zatrudniała 2 nauczycieli i uczęszczało do niej 110 uczniów. Dzieci katolickie chodziły do szkoły parafialnej w Raculi. Majątek na początku XX wieku został przez von Gótzów sprzedany. Nowi właściciele rodzina von Pfeil rozpoczęli rządy od wydzierżawienia gruntów i budowy nowej siedziby tzw. "willi". Pałac, który był remontowany przedstawiał w okresie międzywojennym żałosny widok. Był przekazany pod zarząd dzierżawcy, który w nim mieszkał wraz z rodziną. Ziemię dworskie rozparcelowano w 1930 roku i w taki sposób "Majątek Rycerski" w Nowym Kisielinie sięgający korzeniami XIII wieku przestał istnieć. Rodzina von Pfeil pozostawiła sobie po parcelacji pałac i willę. Ostatnim właścicielim dworu była Katharina von Pfeil. Nowy Kisielin wespół z Ługowem liczył w 1941 roku 577 mieszkańców. Wsie zostały zajęte przez wojska rosyjskie 14 lutego 1945 roku. Omawiane osady w 1945 roku, gdy na terenach Dolnego Śląska wprowadzono polską administrację, znalazły się w gminie wiejskiej Racula, w granicach, której pozostawały do 1954 roku. Wsie niejednakowo były zasiedlane przez osadników. Jeżeli chodzi o Nowy Kisielin to z powodu bliskości Zielonej Góry i położenia przy drodze do Milska, gdzie była przeprawa przez Odrę, wieś była szybko zasiedlana, szczególnie przez przesiedleńców z poznańskiego. Jeżeli chodzi o Ługowo to sytuacja w kwestii zasiedlania wyglądała zgoła inaczej. Mała wieś leżąca w oddali pośród lasów nie przyciągała w 1945 i 1946 roku osadników. Była jeszcze częściowo zasiedlona przez pozostającą ludność niemiecką. Wsie w latach 1945 – 1950 rozwijały się równie dynamicznie jak Przylep, Racula czy Stary Kisielin. Po zmianach administracyjnych w 1954 roku, gdy zaczęto tworzyć Gromadzkie Rady Narodowe, Nowy Kisielin wszedł w skład GRN w Starym Kisielinie, natomiast Ługowo znalazło się w obrębie GRN w Raculi. W gromadzkich radach Nowy Kisielin był reprezentowany przez 3 radnych, a Ługowo 1 wybieralnego radnego. W 1972 roku Sejm uchwalił ustawę o tworzeniu gmin. Decyzją Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze, Nowy Kisielin i Ługowo znalazły się w nowopowstałej gminie Racula. W 1976 roku gdy gminę Racula włączono do gminy zielonogórskiej, omawiane wsie automatycznie znalazły się w jej obrębie, i należą do niej w chwili obecnej. Okres lat siedemdziesiątych charakteryzował się dla omawianych osad realizacją wielu wiejskich inwestycji, oraz wzrostem liczby mieszkańców. Ilość mieszkańców Nowego Kisielina wzrosła z 633 w 1976 roku do 927 w 1993, liczba ludności Ługowa nie zmieniła się zasadniczo i wynosiła 80 – 90. Należałoby dodać, że w Nowym Kisielinie nie było w okresie powojennym kościoła z prawdziwego zdarzenia. Obecnie istnieje zaadoptowany na te cele budynek, który spełnia rolę świątyni filialnej p. w. Niepokalanego Serca NMP wchodzącej w skład nowopowstałej parafii w Starym Kisielinie.

Zabytki:

Pałac Został zbudowany prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku przez właściciela wsi Wenzela Rudolpha von Stentscha. Obiekt powstał w centrum osady przy drodze Zielona Góra – Milsko. Budynek piętrowy, założony został na rzucie prostokąta 16 x 30 m, przylega do niego od zachodu późniejsza dobudówka. Pałac jest funkcjonalny wewnątrz. Elewacje zewnętrzne zostały zubożone przez remont w latach 50-tych. Na parterze zachowały się sklepienia kolebkowe. Całość nakryta jest trójspadowym dachem, na kalenicy, którego ustawiono ozdobną zegarową wieżyczkę. Obiekt leżący przez wiele lat w gestii PGR-u, obecnie wymaga gruntownego remontu. Otoczenie pałacu stanowi podwórze rozniągające się prze południową fasadą oraz liczne budynki gospodarcze ze szczątkami założenia parkowego.

Budynki folwarczne Okalają rozległe podwórze majątkowe. Zostały zbudowane w 1888 roku na miejscu starych, które spłonęły wcześniej. Są wykonane z kamienia polnego z domieszką cegły i założone na planie wydłużonego prostokąta. Zespół budynków folwarcznych sanowi spichlerz, stodoła, stajnia i budynek inwentarsko – mieszkalny. Budynki nakryte są wysokimi dwuspadowymi dachami.

Park Dawniej otaczał pałac od południa zajmując w formie trawników część podwórza majątkowego. Park zajmował też część pobliskiego lasu. Całość składała się z dwóch kwater otoczonych na kształt ósemki alejkami oraz 2 stawów. Został zniszczony częściowo już na początek XX wieku, kiedy to na części jego obszaru zbudowano nowy budynek rezydencjonalny tzw. "willę".

Dzwonnica Kamienna, dwukondygnacyjna, założona na planie kwadratu, nakryta jest dachem namiotowym. Została zbudowana w 1840 roku na miejscu nieistniejącego już wówczas kościoła katolickiego zniszczonego jeszcze w XVIII wieku. Fundatorem dzwonnicy był Wilhelm Ernst von Boyanowsky, ówczesny właściciel majątku.

Cmentarz Nowy Kisielin posiada 3 cmentarze. Pierwszy "wiejski" znajduje się na południe od osady, został założony w 1857 roku. Drugi "rodowy" znajduje się na zachód od wiejskiego i założyła go rodzina Boyanowskych. Na małym cmentarzysku są pogrzebani Boyanowscy władający tymi ziemiami w XIX wieku. Jest tu pochowany m. in. Generał porucznik Friedrich von Boyanowsky. Trzeci "rodowy" cmentarz został założony na północ od wiejskiego w pierwszych latach XX wieku, przez rodzinę von Pfeil. Był kiedyś pięknie utrzymany i ogrodzony żeliwnym płotem. Dziś cmentarze są zdewastowane i trudne do dokładnego zlokalizowania.

Inne obiekty Dom nr. 41 murowany z końca XVIII wieku. Dom nr. 44 murowany nakryty naczółkowym dachem z początku XIX wieku dom nr. 19 murowany z połowy XIX wieku dom nr. 69 murowany z 1817 roku Stodoła nr. 59 szachulec z połowy XIX wieku Nowy Kisielin posiada też kilkanaście dobrze zachowanych budynków murowanych budynków mieszkalnych z połowy XIX wieku np. 21, 26, 31, 33, 37, 46, 51, 55, 58, 67 i 71

Uwaga! Po wprowadzeniu nazw ulic numery powyższych domów i innych budynków mogły ulec zmianie.

Źródło:Witold Towpik "Gmina Zielona Góra. Zarys dziejów jej wsi" Zielona Góra 1994r.