Iluzja kontroli
Z Wikipedii
Iluzja kontroli to tendencja wierzenia we własną kontrolę nad rzeczami, na które z całą pewnością nie mamy wpływu.
Najprostszym przykładem takiej iluzji jest zachowanie ludzi w kasynach. Przy grze w kości, ludzie mają tendencję do rzucania silniej, gdy chcą uzyskać wyższy wynik i słabiej, gdy chcą uzyskać niższy. W niektórych sytuacjach można bardzo łatwo wmówić ludziom, że mają wpływ na całkowicie losowy rzut monetą. Przykładowo badani, którzy zgadli poprawnie kilka wyników rzutu z rzędu, zaczynali wierzyć, że rzeczywiście "lepiej zgadują" i że ich zdolność do zgadywania zmniejszy się, jeśli nie będą skupieni.
W większości sytuacji taka iluzja może mieć pozytywne skutki. Optymistyczne zakładanie, że mamy na coś wpływ motywuje nas do działania, podczs gdy obiektywna ocena może nas zniechęcić. Badania psychologiczne pokazują jednak, że instynktownie zawsze doszukujemy się we wszelkich zjawiskach jakichś przyczyn, które możemy poznać, nawet jeśli mamy do czynienia ze zjawiskiem takim jak rzut kostką albo losowanie na loterii.
Istnieją zatem sytuacje, w których zdawanie sobie sprawy z tego mechanizmu może być bardzo opłacalne. Badania graczy giełdowych i klientów funduszy inwestycyjnych pokazały, że statystycznie ludzie podatni na iluzję kontroli mają znacząco gorsze wyniki w ocenie opłacalności i zarządzaniu ryzykiem, i w efekcie uzyskują wyraźnie mniejsze zyski.
