Instrumentacja głoskowa

Z Wikipedii

Instrumentacja głoskowa - to celowe uformowanie głoskowej warstwy wypowiedzi, w celu nadania jej szczególnych walorów brzmieniowych lub znaczeniowych. Polega ona na tym, że niektóre głoski powtarzają się częściej niż inne, co powoduje zmianę znaczenia logicznego zdań. Eufonia jest synonimem instrumentacji głoskowej. Są trzy rodzaje instrumentacji głoskowej:

1)naśladująca brzmienie pozajęzykowe to tzw onomatopeja czyli dźwiękonaśladownictwo, polega na odtworzeniu za pomocą środków językowych brzmień z otaczającego świata (np.kukuryku, świstać, zgrzytać, tupot itp.) to także wyrazy fonicznie obojętne które w kontekście nabierają znaczenia np: "Ruszyła maszyna po szynach ospale..." fragment "Lokomotywy" J.Tuwim

2)aluzje brzmieniowe do zjawisk językowych o charakterze stylizacyjnym. Spotyka się je przy naśladowaniu brzmień obcojęzycznych w materiale języka rodzimego przez imitowanie charakterystycznych cech fonicznych danego języka w oderwaniu od konkretnych istniejących w nim i obciążonych określonymi znaczeniami wyrazów. Oto przykład:

                               "Tiéwnaja piewúnnica
                                  Miłoj mi raduny!
                                  Zwôniestie, zagôristie
                                  Swietoładi struny" (J.Tuwim O mowie rosyjskiej)

Do tej sfery należą wszelkie stylizacje brzmieniowe, archaiczne, gwarowe,żargonowe itp., polegające na tworzeniu nowych słów, bądź przekształceniu istniejących. Instrumentacja stylizacyjna zwykle nie występuję w postaci czystej a wprowadzana jest obok wyrazów w danym stylu rzeczywiście istniejących np.

"Przeze puszcz wiedłać ścieża, aliściż wiedła na przeła.
Kądy spoźresz, pła, grązy a mczary, huszcze a jeszcze. Gęstaw chruścielów, parzenic, wzdyż takoze

dąbców świekrów jasienicą farbionych, kądy spoźresz. Kole ścieży kwitnęły mechła miętko, puchliwie. Pachły niezabudy, zezule, paprochy,pampuchy,czmerechy,firleje,szczawieje..."(A.M.Swinarski Parodie)

3)Pozbawiona odwołań do zjawisk spoza danego utworu i w jego kontekście uzyskująca wartość poetycką, zazwyczaj muzyczno-nastrojową np. uplastycznienie opisu bicia dzwonów, jazdy pociągu, gry na rogu, padania deszczu itd.. W wielu innych wypadkach wytwarza tylko ogólne wrażenie pewnego nastroju, jego jedności czy zmienności; droga różnorodnych skojarzeń wywołuje u odbiorcy jakieś wzruszenia, może nawet nasuwać zestawienia z barwami ( tzw. barwne słyszenie). Są to efekty zależne od dyspozycji odbiorcy,jego psychicznego nastawienia i estetycznych upodobań. Podobny typ instrumentacji głoskowej może wywierać różny efekt w zależności od kontekstu stylistycznego i treści utworu np.: uderzające ujednolicenie i uporządkowanie akcentowanych samogłosek:

    ( e o o e e o
       o e e      ) 

nadaje frazie podobną tonację. Źródło: "Zarys teorii literatury" M.Głowiński J.Sławiński A.Okopień-Sławińska