Jan Fijałek

Z Wikipedii

Jan Stanisław Fijałek (ur. 22 marca 1926 w Łodzi, zm. 17 grudnia 1997 w Łodzi) – łodzianin, historyk, historyk medycyny łódzkiej, badacz dziejów społeczno-gospodarczych, regionalista.

Spis treści 1 Nauka, studia 2 Praca zawodowa i kariera naukowa 3 Działalność pozazawodowa 4 Ważniejsze prace naukowe 5 Odznaczenia i wyróżnienia 6 Bibliografia

[edytuj] Nauka, studia

Urodził się w Łodzi w 1926 r. w rodzinie inteligenckiej - ojciec Tadeusz był zawodowym oficerem Wojska Polskiego, zaś matka Jadwiga nauczycielką w szkole podstawowej. W czerwcu 1936 r. z rodziną przeniósł się do Krakowa. Ukończył tam szkołę powszechną im. św. Jana Kantego (pierwsze 3 klasy szkoły powszechnej ukończył w Łodzi). W lipcu 1939 r. zdał egzamin do gimnazjum i liceum im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie, ale nauki nie zaczął. Tuż po wybuchu wojny, 5 września 1939 r. został ewakuowany wraz z matką i bratem Zdzisławem z miasta na kresy wschodnie Rzeczypospolitej. Uniknęli oni jednak wywózki w głąb ZSRR, gdyż wywodzili się z ziem wcielonych do III Rzeszy (Jan Fijałek urodzony w Łodzi, matka i brat w Wadowicach). W październiku 1939 r. przybyli do Wadowic, zamieszkując w domu dziadka. Wkrótce po ukończeniu 14 lat, na początku 1941 r. władze okupacyjne skierowały Jana Fijałka do przymusowej pracy fizycznej w miejscowej fabryce Josepha Strauba w której pracował do 16 stycznia 1945 r. Po wojnie, od lutego 1945 r. podjął naukę w liceum im. M. Wadowity w Wadowicach, i ucząc się w systemie przyśpieszonym, w lipcu 1947 r. zdał maturę. W październiku 1947 r. rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie Łódzkim. W 1952 r. uzyskał tytuł magistra historii.

[edytuj] Praca zawodowa i kariera naukowa

Jeszcze przed otrzymaniem dyplomu magistra, w 1950 r. zatrudnił się w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Łodzi, gdzie pracował jako asystent i starszy asystent do 1957 r. W październiku roku 1957 przyjęty został na stanowisko starszego asystenta w Instytucie Historii Uniwersytetu Łódzkiego. W 1960 r. obronił napisaną pod kierunkiem prof. dr Natalii Gąsiorowskiej-Grabowskiej dysertację doktorską pt. Instytucje pomocy materialno-zdrowotnej w Łodzi i okręgu łódzkim (wiek XIX do roku 1870). Opublikował ją w 1962 r. Został adiunktem.

Zaangażował się w prace Komisji Koordynacji Badań nad Historią Przemysłu jaką powołano 26 stycznia 1965 r. przy Komitecie Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk (PAN) (kierownik prof. dr Irena Pietrzak-Pawłowska z Uniwersytetu Warszawskiego). Działał w Sekcji Historii Przemysłu Włókienniczego na czele której stanęła ówczesna jego szefowa z Katedry Historii Społeczno-Gospodarczej Uniwersytetu Łódzkiego - prof dr Gryzelda Missalowa.

Rok 1968 był trudny dla kariery naukowej Jana Fijałka. Złożona i przygotowana do druku w Wydawnictwie Łódzkim napisana wspólnie z doc. dr hab. Januszem Indulskim książka pt. Opieka zdrowotna w Łodzi od czasów najdawniejszych do roku 1945, została zniszczona na polecenie cenzora a jej autorów napiętnowano (m. in. na łamach prasy łódzkiej) za rzekomy filosemityzm. Dlatego, szykanowany, Jan Fijałek 30 czerwca 1968 r. złożył wymówienie z pracy w Uniwersytecie Łódzkim.

Od 1 października 1968 r. zatrudnił się w łódzkiej Akademii Medycznej. Tu rozpoczął się nowy etap w jego karierze naukowej. Pracując w Zakładzie Organizacji Ochrony Zdrowia kierowanym przez Janusza Indulskiego zorganizował pracownię historii medycyny. Funkcjonowała ona i w roku następnym już w Katedrze Organizacji Ochrony Zdrowia, która stała się zalążkiem Instytutu Medycyny Społecznej przy Akademii Medycznej utworzonym 21 marca 1970 r. W jego strukturze organizacyjnej znalazł się też Zakład Historii Medycyny i Farmacji, którego kierownictwo powierzono Janowi Fijałkowi, który właśnie pomyślnie złożył kolokwium habilitacyjne w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przedstawiając rozprawę pt. Działalność Inspekcji Fabrycznej w przemyśle włókienniczym Królestwa Polskiego (Okres autonomiczny 1885-1894). Studium z położenia włókniarzy.

W 1970 r. został docentem. Zakładem a następnie od 1983 r. Katedrą Historii Medycyny i Farmacji kierował do 30 września 1996 r. tj. do czasu przejścia na emeryturę. Jako docent, a od r. 1980 jako mianowany profesor nadzwyczajny przyczynił się w trakcie swej pracy do wykreowania łódzkiej szkoły historii medycyny. Wypromował 11 doktorów, przyczynił się również do powstania 5 habilitacji.

• Jego ważnym osiągnięciem było opracowanie i stosowanie zasady badań w dziedzinie opieki zdrowotnej w ramach integralnie rozumianej historii społeczno-gospodarczej XIX i XX w.

Swoje obowiązki pracownika naukowego i nauczyciele akademickiego spełniał rzetelnie i poważnie.

Starczyło mu też energii, by pełnić w latach 1978-1984 funkcję zastępcy dyrektora Instytutu Medycyny Społecznej.

Mimo przejścia na emeryturę był ściśle związany z Katedrą.

[edytuj] Działalność pozazawodowa

Poza sprawowaniem kilku funkcji w pracy zawodowej Jan Fijałek aktywnie pracował w wielu stowarzyszeniach społecznych. W latach 1967-1968 był sekretarzem a później długoletnim (1969-1995) przewodniczącym Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historii Medycyny i Farmacji (PTHMiF). W latach 1969-1997 był członkiem Zarządu Głównego PTHMiF. W 1997 r. został członkiem honorowym Towarzystwa. Utrzymywał Jan Fijałek też kontakt ze środowiskiem historyków w Uniwersytecie Łódzkim, szczególnie zajmujących się historią społeczno-gospodarczą. Na X Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich w Lublinie we wrześniu 1969 roku był obok G. Missalowej współautorem referatu Fazy i dynamika rozwoju przemysłu włókienniczego na ziemiach polskich w latach 1815 - 1939 (wydrukowanym w Pamiętniku X Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich. Referaty Sekcje I-IV, Lublin 1969, s. 346-379). Opublikował także kilka rozpraw w ramach wspólnych prac prowadzonych przez Sekcję Historii Włókiennictwa. Na XIV Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich w Łodzi (7-10 września 1989 r.) wygłosił komunikat pt. Oddziaływanie procesów industrializacji na stan higieny i zdrowia społeczeństw miejskich. (Próba określenia pozytywnych i negatywnych następstw). Publikował też na łamach PTH - w „Roczniku Łódzkim“.

Ponadto w latach 1990-1997 działał w Komitecie Historii Nauki i Techniki PAN w Warszawie.

Był także członkiem Łódzkiego Towarzystwa Naukowego. Od lat 70. XX w. współpracował z Zarządem Okręgu Polskiego Czerwonego Krzyża (PCK) w Łodzi, a od 1989 r. z Rodziną Katyńską (ojciec jego żony Krystyny z domu Dybka, zginął zamordowany w Charkowie).

Jan Fijałek zajmował się też pracą redakcyjną. Należał do zespołu, który przygotował edycję Źródeł do dziejów klasy robotniczej, przemysłu i miast w okręgu łódzkim w XIX w. Był m.in. współredaktorem I tomu monografii Łodzi Łódź. Dzieje miasta, (do 1918 r.) - (wyd. 1980 i 1988) i członkiem komitetu redakcyjnego Archiwum Historii Medycyny, Annales Academiae Medice Lodziensis.

Większość swoich prac poświęcił Łodzi i regionowi.

[edytuj] Ważniejsze prace naukowe

Ogółem był autorem i współautorem 135 prac, w tym kilku książek i znaczących rozpraw.

• Życie gospodarcze Łodzi w latach 1870-1918 (1973)
• Pabianice i włość pabianicka w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku (1952).
• Zdobycze socjalne i polityczne włókniarzy w XIX w. (do 1892 r.), [w:] Włókniarze łódzcy. Monografia (1966),
• Przemysł włókienniczy na ziemiach polskich. Struktury i funkcje, [w:] Gospodarka przemysłowa i początki cywilizacji technicznej w rolniczych krajach Europy. Studia i materiały (1977).
• Zagadnienia ochrony zdrowia robotników fabrycznych w Łodzi do 1914 r. , „Rocznik Łódzki“ 1977, t. XXII/XXV.s. 109-136.
• G. Missalowa i zespół: Jan Fijałek, B. Pełka, W. Puś, Przemysł włókienniczy [w:] Uprzemysłowienie ziem polskich w XIX i XX wieku. Studia i materiały, red. I.Pietrzak-Pawłowska. Wrocław 1970, s. 219-276;
• Jan Fijałek, B. Pełka, W. Puś, La structure les entreprises modernes de l'industrie textile en territoire polanais d par tir de 1850 environjusgu 'u'a 1913 (Etude Comparativ). Studia Historiae Oeconomiae, t. XICX, Poznań 1974, s 187-222;
• Jan Fijałek, W. Puś, S. Pytlas. Przemysł włókienniczy w Łodzi. Opublikowany w: Pamiętnik XIV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Łodzi. Referaty-Komunikaty-sesje, Toruń 1993,
• Jan Fijałek. Formy i charakter „pomocy zdrowotnej“ w Łodzi dla Polaków w okresie okupacji hitlerowskiej, „Rocznik Łódzki“ („RŁ“), t. XVI/XIX 1972, s. 265-282,
• Jan Fijałek. Działalność lekarzy na rzecz społecznych form opieki zdrowotnej w Łodzi (do 1914 r.), „Rocznik Łódzki“ 1973, t. XVII/XX, s. 57—78;
• Jan Fijałek, J. Indulski, J. Sadowska. Opieka zdrowotna w przemyśle polskim w XIX i XX wieku (do 1945 r ) na przykładzie Łodzi, Łódź 1986, s 146;
• Jan Fijałek. Położenie ludności, [w:] Łódź. Dzieje miasta, red. R. Rosin, t. 1 Do 1918 r. red. B. Baranowski, Jan Fijałek, Łódź 1980, s 306-358;
• Jan Fijałek J. Indulski. Opieka zdrowotna w Łodzi do roku 1945. Studium organizacyjno-historyczne. Łódź 1990.

[edytuj] Odznaczenia i wyróżnienia

Za swe osiągnięcia zawodowe i społeczne odznaczony został m.in.

• Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski,
• Medalem Komisji Edukacji Narodowej,
• Złotym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej,
• Medalem za Zasługi dla Akademii Medycznej,
• Medalem 50-lecia GKBZpNP-IPN

[edytuj] Bibliografia

Obszerny biogram Jana Fijałka został zamieszczony w „Roczniku Łódzkim“:

Pytlas S., Jan Fijałek (1926-1997), „Rocznik Łódzki“ 1998, T. XLV, s. 351-353,

Zmarł nagle 17 grudnia 1997 r. Pochowany został na cmentarzu rzymsko-katolickim w Łodzi na Dołach - przy ul. Telefonicznej. Pozostawił żonę i syna Andrzeja (ur. 1955)