Jedenastozgłoskowiec falecejski
Z Wikipedii
Jedenastozgłoskowiec falecejski (łac. versus hendecasyllabus Phalaecius) – starożytna miara wierszowa wywodząca się z Grecji. Nazwa pochodzi od imienia poety greckiego z III wieku p.n.e. Falajkosa, który używał tego wiersza na szerszą skalę (ale nie był jego wynalazcą, jedenastozgłoskowiec stosuje już Safona).
Jedenastozgłoskowiec falecejski był chętnie stosowany przez poetów greckich i rzymskich do komponowania krótkich utworów (o objętości od 1 do 40 wersów). Do najbardziej znanych poetów używających tej miary należą Katullus i Marcjalis.
[edytuj] Budowa metryczna
[edytuj] Postać zwykła
Jedenastozgłoskowiec falecejski jest iloczasowym wierszem izosylabicznym. Każdy wers składa się z 11 sylab ułożonych w określony ciąg długich i krótkich. Nagłos (pierwsze dwie sylaby) ma układ swobodny i może mieć postać jambu, spondeja lub trocheja. Poza tym żadnych innych rozwiązań nie dopuszcza się.
Ogólny schemat jedenastozgłoskowca jest następujący:
- z nagłosem jambicznym:
- z nagłosem spondeicznym:
- z nagłosem trocheicznym:
Cezura występuje na ogół po trzeciej arsie:
//
ale może ulec przemieszczeniu o sylabę wstecz, na miejsce po drugiej tezie:
//
Przykłady:
- cezura po trzeciej arsie: Passer deliciae // meae puellae (Katullus)
- cezura po drugiej tezie: nobis cum semel // occidit brevis lux (jw.)
[edytuj] Postać izochroniczna
Istnieje jeden znany nam utwór - jest to utwór nr 55 Katullusa - gdzie jedenastozgłoskowiec falecejski potraktowano nie jako wiersz izosylabiczny, lecz izochroniczny. Nagłos jest zawsze spondeiczny, a druga stopa (która w normalnym jedenastozgłoskowcu jest zawsze daktylem) może ulec ściągnięciu w spondej. W efekcie ów "jedenastozgłoskowiec" ma czasem dziesięć sylab, jednak każdy wers utworu ma stały czas brzmienia wynoszący 18 mor.
Przykłady:
- postać ściągnięta oramus, si forte non molestum est:
- postać nieściągnięta demonstres, ubi sint tuae tenebrae:
Nie wiadomo, czy Katullus stosując takie metrum naśladował tu kogoś, czy też jest to jego efekt jego własnych eksperymentów, gdyż jak już zostało powiedziane wyżej, utwór nr 55 jest jedynym w ogóle znanym przykładem takiego wiersza.
