John Gorton
Z Wikipedii
Sir John Gorton (ur. 9 września 1911 w Melbourne - zm. 19 maja 2002 w Sydney) - australijski polityk, w latach 1968 - 1971 premier tego kraju.
Urodził się jako owoc nieformalnego związku, jego ojciec był z pochodzenia Anglikiem i trudnił się uprawą pomarańczy. Matka przyszłego premiera zmarła, gdy ten miał 9 lat, zaś resztę dzieciństwa spędził z ojcem i swoją przyrodnią siostrą. Wyjechał na studia do Anglii, gdzie ukończył politologię, historię i ekonomię na Oxford University. W chwilach wolnych od nauki zdołał także uzyskać licencję pilota samolotu. Tam też poznał amerykańską studentkę, która w 1935 została jego żoną i osiadła wraz z nim na farmie jego ojca w stanie Wiktoria. Jak wielu ludzi związanych z australijskim rolnictwem, Gorton działał wówczas w Partii Krajowej.
Podczas II wojny światowej Gorton zgłosił się na ochotnika do lotnictwa i służył podczas walk w Azji Południowo-Wschodniej. Po powrocie do cywila związał się z nowopowstałą Liberalną Partią Australii (LPA). W 1949 został z jej ramienia wybrany do Senatu. Zasiadał w gabinetach Roberta Menziesa i Harolda Holta, kierując m.in. resortami marynarki wojennej, robót publicznych, spraw wewnętrznych i edukacji.
19 grudnia 1967 premier Holt został uznany za zmarłego, po tym jak dwa dni wcześniej zaginął (najpewniej utonął, choć nigdy nie odnaleziono ciała), pływając w oceanie. Naturalnym kandydatem na nowego szefa rządu był dotychczasowy wicelider LPA, William McMahon. Współpracy z nim odmówił jednak szef koalicyjnej Partii Krajowej, tymczasowo sprawujący funkcję premiera John McEwen. W tej sytuacji partia musiała szukać nowego przywódcy. 9 stycznia 1968 wybory na lidera wygrał Gorton, a dzień później został zaprzysiężony jako premier Australii. W lutym 1968 wygrał wyboru uzupełniające do Izby Reprezentantów w okręgu wyborczym zaginionego Holta. Tym samym dopełnił tradycji konstytucyjnej mówiącej, by szef rządu zasiadał w izbie niższej parlamentu.
Początkowo opinia publiczna bardzo ciepło przyjęła nowego premiera, który starał się kreować na zwykłego faceta, który lubi po pracy posiedzieć przy piwie. Z czasem tego typu wizerunek stał się jednak jego przekleństwem - prasa zaczęła spekulować na temat jego rzekomego alkoholizmu i słabości do kobiet. Choć starał się prowadzić bardziej niezależną politykę zagraniczną od poprzedników, utrzymał obecność australijskich wojsk w Wietnamie, co po wydarzeniach roku 1968 było bardzo niepopularne. W polityce wewnętrznej dążył do umocnienia władz federalnych kosztem stanów, co w naturalny sposób antagonizowało przeciw niemu, często bardzo wpływowych i popularnych na swoim terenie, premierów stanowych. W dodatku nie dorównywał medialnością przywódcy labourzystowskiej opozycji, którym był wówczas Gough Whitlam.
W 1969 kierowana przez niego partia nie najlepiej wypadła w wyborach - utrzymała wprawdzie władzę, ale notując ciężkie straty w Izbie Reprezentantów (przewaga koalicji nad opozycją stopniała z 45 do 7 mandatów). Później było tylko gorzej - kolejne sondaże pokazywały systematyczny spadek jej poparcia. W styczniu 1971 ma emeryturę przeszedł McEwen, będący największym sojusznikiem Gortona w rządzie. Dwa miesiące później w wyniku wewnątrzpartyjnego buntu na fotelu lidera LPA i premiera zastąpił go McMahon. Gorton zdołał wywalczyć dla siebie teki wicelidera i ministra obrony, ale po kilku miesiącach premier pozbył się go z rządu.
Nowy lider nie zdołał zapobiec wyborczej porażce LPA w 1972. Przez kolejne dwa lata Gorton zasiadał w gabinecie cieni. Gdy w 1975 liderem liberałów został Malcolm Fraser, przywódca buntu, który cztery lata wcześniej pozbawił Gortona władzy, były premier odszedł z partii i próbował swoich sił w wyborach jako kandydat niezależny, ale bez powodzenia. Mając 69 lat, przeszedł na emeryturę. Wrócił do partii, ale pozostawał na jej uboczu. Pod koniec życia zaczął odzyskiwać uznanie w kręgach LPA - honorowym gościem jego 90. urodzin był ówczesny lider liberałów i premier Australii, John Howard. Zmarł niespełna rok później.
Edmund Barton • Alfred Deakin • Chris Watson • George Reid • Andrew Fisher • Joseph Cook • Billy Hughes • Stanley Bruce • James Scullin • Joseph Lyons • Earle Page • Robert Menzies • Arthur Fadden • John Curtin • Frank Forde • Ben Chifley • Harold Holt • John McEwen • John Gorton • William McMahon • Gough Whitlam • Malcolm Fraser • Bob Hawke • Paul Keating • John Howard • Kevin Rudd
