Księgi sądowe
Z Wikipedii
Księgi sądowe. Są to rejestry zawierające wyroki, postanowienia sądów ziemskich i grodzkich, nazwiska świadków i pozwanych. Początkowo wpisy były lakoniczne. Jednak szybko zakres i objętość wpisów zostały powiększone o wszystkie istotne elementy procesu, m.in. zeznania świadków, roty przysiąg sądowych, opłata sądowa czyli pamiętne, wydanie odpisu wyroku za opłatą, uchwały sejmików ziemskich (lauda), deklaracje publiczne (protesty) oraz prywatne transakcje.
Pierwsza wzmianka o księgach sądowych znaleziona została w dokumencie wystawionym przez Stanisława z Chrząstowa w roku 1322. Były one prowadzone aż do XVIII w. Początkowo były to tabliczki woskowe, na których wpisywano aktualne sprawy, zaś sprawy stare zamazywano. Razem z upowszechnieniem się papieru zaczęto prowadzić te księgi na papierze seksternym. Najstarsze zachowane księgi sądowe krakowskie są z r. 1374 oraz wielkopolskie zwane rejestrami pozwów, świadków, rot przysiąg i kar z końca XIV w.
Można podzielić je na cztery kategorie:
- inskypcje – akty prawne szczególne o charakterze wieczystym (zazwyczaj dotyczące nieruchomości)
- relacje – zeznania urzędników o dokonanych czynnościach prawnych
- protestacje (manifestacje) – skargi na dokonane przestępstwa
- akty publiczne – m.in. sejmowe i sejmikowe
W związku z ograniczonym czasem funkcjonowania sądów ziemskich i grodzkich (tzw. roczki) zaczęła wzrastać rola urzędu grodzkiego, który prowadził sprawy o posiadanie oraz przeprowadzał egzekucje wyroków.
Spośród księg grodzkich wyspecjalizowały się, w związku z łatwiejszym dostępem, następujące księgi:
- libri inscriptionum – księgi inskrypcji
- libri relationum – księgi relacji
- libri decretorum iudicii – księgi wyroków sądu grodzkiego
- libri decretorum oficii – księgi wyroków urzędu grodzkiego
[edytuj] Zobacz też
- księgi sądowe miejskie
- księgi sądowe wiejskie
- księgi podkomorskie
- księgi wojewodzińskie żydowskie
