Landsknecht
Z Wikipedii
Landsknecht (także lancknecht — zobacz niżej: etymologia) - żołnierz zaciężnych formacji piechoty z końca XV i z XVI wieku, wzorowanych na oddziałach zaciężnych Szwajcarów zbrojnych w piki. Oddziały landsknechtów wywodziły się z krajów niemieckojęzycznych, jednak służyły w rozmaitych armiach w Europie.
Jednostką organizacyjną Landsknechtów, był regiment liczący od 10 do 16 kompanii w sile 400 ludzi każda; te dzieliły się na roty, a one z kolei na dziesiątki. Na czele regimentu stał oberszter, kompanii - kapitan, roty - rotmistrz, dziesiątki - dziesiętnik.
Landsknechci zbrojni byli w kusze wyparte z czasem przez rusznice, piki (dł. 3, 5 m. w XIV-XV w. i 5, 5 m w XVI-XVII w.), halabardy i średniej długości obosieczne miecze typu katzbalger (nazwa od kociej skóry którą były obciągnięte ich pochwy). Nieliczni uzbrojeni byli w ciężkie dwuręczne miecze (flamberg). Różnego typu hełmy (np. łepki i kapaliny później zastąpione przez moriony i szturmaki zwane hełmami burgundzkimi) i elementy zbroi w postaci napierśników, kirysów czy osłon górnej partii nóg (nabiodrki, taszki) nosili tylko oficerowie oraz żołnierze walczący pikami w pierwszym szeregu szyku i na jego bokach, strzelcy rzadko a walczący mieczami dwuręcznymi prawie wcale.
Wyróżniali się ekstrawaganckimi, jaskrawymi strojami: wamsy, pludry, kapelusze z szerokimi rondami zdobione piórami (czerwonymi bądż białymi) lub wysokie podobne do cylindrów, jedwabne pończochy, skórzane trzewiki z klamrą pośrodku stopy.
Była to piechota walcząca przede wszystkim bronią białą; stosunek strzelców (pełniących rolę pomocniczą) do pozostałych żołnierzy wynosił jak 1:2.
Landsknechci słynęli z odwagi i męstwa, ale też z okrucieństwa i bezwzględności. Mieli zwyczaj rekompensować sobie nieregularność wypłacanego żołdu rabunkami i gwałtami na miejscowej ludności, najbardziej znanym jest saco di Roma tj. złupienie Rzymu w maju 1527 roku. Codziennym widokiem w ich obozach były kobiety lekkich obyczajów, niektórzy zabierali ze sobą na wojnę nawet żony i dzieci. Dlatego istniał specjalny urzędnik łagodzący kłótnie między kobietami.
Spis treści |
[edytuj] Etymologia
Słowo Landsknecht wywodzi się z niemieckego Land — „kraj” i Knecht — „pachołek”. Pierwotnie wskazywało na pochodzenie rekrutów z niemieckojęzycznych krajów Świętego Cesarstwa Rzymskiego, a nie ze Szwajcarii. Z czasem przez kontaminację ze słowem Lanze („lanca”) wykształciło się nieprawidłowe Lanzknecht, skąd także polskie „lancknecht”. W Europie wschodniej urzywano na określenie tej formacji skróconej formy knecht.
[edytuj] Historia
Za początek formacji landsknechtów uważa się utworzenie ich oddziałów przez cesarza Maksymiliana I w 1487 roku.
Brali udział w takich konfliktach jak: wojny włoskie (1494-1559), wojna chłopska w Niemczech (1524-1526), wojny religijne we Francji (1562-1593), powstanie w Niderlandach (1568-1581), I wojna północna (1563-1570), walki z turkami na bałkanach w l. 1526, 1532, 1541, bitwa pod Orszą (1518), pod Obertynem (1531), wojna polsko-krzyżacka (1519-1521), wyprawy Stefana Batorego na Moskwę: 1579 (Połock), 1580 (Wielkie Łuki), 1581 (Psków).
Największy stan liczebny osiągnęli podczas oblegania Wiednia przez Sulejmana II Wspaniałego w 1532 r. bo około 50 tysięcy żołnierzy (dla porównania; husaria nigdy nie przekraczała 8 tysięcy).
Swoistym oddziałem landsknechtów na służnie królów francuskich w l. 1512-1525 był tzw. "Czarny Legion" (nazwa od czernionych zbroi jakie nosili).
Złoty okres tej formacji skończył się wraz z zakończeniem wojen włoskich w 1559 r. chociaż według niektórych kronikarzy walczyli jeszcze na frontach wojny trzydziestoletniej. Jednak obecnie większość historyków uważa że byli to landsknechci już tylko z nazwy; ci prawdziwi rozpłynęli się na przełomie XVI i XVII w. w nowej piechocie pikiniersko-muszkietowej walczącej głównie już lepszą - w porównaniu do poprzednio używanej - bronią palną.
[edytuj] Bibliografia
- M. Plewczyński - Daj nam Boże, sto lat wojny. Historia niemieckich lancknechtów 1477-1559, Dom wydawniczy Bellona, Warszawa 1997.
- P. Tafiłowski - Wojny włoskie 1494-1559, Seria "Bitwy/Taktyka", #13 Wyd. inforteditions, Zabrze 2007.
