Liposom

Z Wikipedii

Liposomy - struktury powstające samoistnie z fosfolipidów. Mają postać pęcherzyków (o wielkości 0,01-1 μm) wypełnionych wodą a otoczonych dwuwarstwą lipidową. Do technik formowania liposomów należą: sonikacja (w wyniku której powstaja liposomy dwuwarstwowe) i wstrząsanie (wielowarstwowe - takie, w których warstwy wody układają się naprzemian z dwuwarstwą lipidową).

Liposomy możemy podzielić na liposomy sztuczne i liposomy naturalne.

• liposomy sztuczne - amfipatyczne cząsteczki lipidów zawieszone w środowisku wodnym tworzą samorzutnie błonę z bezładnej mieszaniny cząsteczek; w ptaktyce tę właściwość lipidów wykorzystuje się do wytwarzania liposomów sztucznych, tj. pęcherzyków mających średnicę do kilku mikrometrów i ścianę zbudowaną z podwójnej błony lipidowej; liposomy sztuczne mogą być:

• • klasyczne, a ich błona zbudowana jest z fosfolipidów błony komórkowej; liposomy klasyczne są nietrwałe, ponieważ łatwo fuzjują z błonami komórek;
  • dlatego też obecnie produkuje się liposomy stabilizowane, których błona zbudowana jest z pochodnych fosfolipidów błon komórki; dzięki temu są one trwałe, ponieważ trudno fuzują z błonami komórek; wewnątrz liposomów można umieszczać roztwory lub zawiesiny wodne różnych substancji, w tym także leków i DNA; liposomy zawierające takie substancje wstrzykuje się, np. dożylnie; z krwią są następnie rozrowadzane do tkanek; jeśli w błonie liposomów znajdują się określone białka, np. apolipoproteiny, dla których receptory znajdują się tylko na niektórych komórkach, wtedy liposomy wiążą się z tymi komórkami, błony fuzują, a zawartość liposomów przedostaje się bezpośrednio do komórek, w ten sposób można leczyć wybiórczo, np. raka okrężnicy myszy, jeśli w lipsomach znajduje się odpowiedni lek antynowotworowy; jeśli w liposomach znajdują się natomiast fragmenty DNA zawierające określony gen, wówczas za pomocą takiej samej metody można przenieść taki gen bezpośrednio do komórek w celach leczniczych

• liposomy naturalne, w warunakch naturalnych, lipidy (cholesterol, triglicerydy i in.) transportowane są w środowisku wodnym organizmu, z krwią i płynem tkankowym w postaci cząsteczek lipoprotein, które mają postać pęcherzyków lub dysków otoczonych podwójną lub pojedynczą warstwą lipidową błony zbudowaną z fosfolipidów, które otacza łańcuch białka - apolipoproteiny; lipoproteiny występują w organizmie jako chylomikrony, tj. pęcherzyki otoczone podwójną błoną o średnicy 0,1 - 0,5 μm, które powstają w komórkach adsorbcyjnych nabłkonka jelita; ponadto lipoproteiny przywierają postać dysków (lub niekiedy pęcherzyków) o średnicy 20 - 500 nm; w zależności od właściwości fizykochemicznych wyróżnia się różne rodzaje lipoprotein:

• • VLDL (ang. very low density lipoprotein tj. lipoproteina o bardzo małej gęstości; < 1,006 g/ml)
  • LDL (ang. low density lipoprotein tj. lipoproteina o ma,łej gęstości; do 1,063 g/ml), która powstaje z VLDL i której obecność w surowicy wiązana jest z podwyższonym ryzykiem miażdżycy
  • HDL (ang. high density lipoprotein tj. lipoproteina o wysokiej gęstości; do 1,21 g/ml)

oraz

• • IDL (ang. intermediate density lipoprotein tj. lipoproteina o pośredniej gęstości; do 1,019 g/ml)

cząstki lipoprotein zawierają wewnątrz triglicerydy i cholesterol, które w takiej postaci są transportowane

W biologii i medycynie liposomy są stosowane do:

• badania właściwości białek błonowych
• modulowania procesów zachodzących w naturalnych błonach
• wbudowywania nowych składników do błony komórkowej
• wprowadzania do komórek substancji trudno rozpuszczalnych i łatwo utleniających się w wodzie
• ukierunkowania dostarczania leków
• wzmocnienia odpowiedzi immunologicznej

Na postawie "Fizjologia Molekularna Komórki", Tom I, pod redakcją S. Moskalewskiego i W. Sawickiego