MSD-80

Z Wikipedii

MSD-80 (Modułowy System Dyspozytorski) był systemem monitorowania typu SCADA, dedykowanym do zastosowania w kopalniach węgla kamiennego. Został opracowany na przełomie lat 70. i 80. XX wieku, w Zakładzie Systemów Sterowania Centrum Naukowo Produkcyjnego EMAG w Katowicach. Do monitorowania każdego procesu jednostkowego, wyodrębnionego z procesu technologicznego kopalni, przeznaczono odrębny moduł systemu MSD-80. Bazą sprzętową każdego z modułów był minikomputer PRS-4 wyposażony w dedykowane oprogramowanie i kanał przemysłowy. Do najbardziej rozpowszechnionych modułów należały: SAK, SYLOK, HADES i CMC1/2. Prototypowe moduły zastosowano w kopalniach: SZOMBIERKI (SAK) i MOSZCZENICA (HADES) w roku 1980, WESOŁA (CMC1/2) w roku 1981 oraz ponownie SZOMBIERKI (SYLOK) w 1983 roku. Pozytywne rezultaty doświadczalnej eksploatacji spowodowały instalację w kolejnych kopalniach następnych 81 modułów systemu MSD-80. W połowie lat 80. XX wieku wyeksportowano ponadto 21 modułów do Chin i 8 do Rumunii.

[edytuj] Przeznaczenie

MSD-80 przeznaczony był do monitorowania przebiegu produkcji i stanu bezpieczeństwa w kopalniach węgla kamiennego. Poszczególne moduły służyły do:

• CMC1/2 do pomiaru stężenia metanu i prędkości przepływu powietrza w podziemnych wyrobiskach oraz wyłączania w nich energii elektrycznej w przypadku przekroczenia przez mierzone parametry wartości krytycznych,
• HADES do monitorowania przebiegu produkcji oraz wybranych parametrów bezpieczeństwa takich jak praca wentylatorów głównych i lokalnych (lutniowych), ciśnienie wody w rurociągach przeciw pożarowych,
• SAK do oceny zagrożeń tąpaniami metodami sejsmoakustyki,
• SYLOK do lokalizacji epicentrum wstrząsu i wyznaczania jego energii.

Wyniki pracy poszczególnych modułów w postaci raportów i wykresów udostępniano personelowi obsługi na ekranach monochromatycznych, alfanumerycznych monitorów oraz w postaci wydruków. HADES służył dyspozytorowi głównemu kopalni, CMC1/2 dyspozytorowi metanowemu, a SAK i SYLOK personelowi działów ds. tąpań. Dyspozytorom służyły również statyczne tablice synoptyczne, na których ujawniano stan procesu produkcyjnego i wartości wybranych parametrów bezpieczeństwa.

[edytuj] Historia powstania systemu

Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku opracowano w Zakładach Konstrukcyjno-Mechanizacyjnych Przemysłu Węglowego w Katowicach system kompleksowej automatyzacji S, który zainstalowano w Doświadczalnej Zautomatyzowanej Kopalni JAN, w grudniu 1970 roku. System S tworzyły następujące urządzenia: minikomputer MKJ-25, Pamięć Buforowa spełniającą rolę kanału przemysłowego pozwalającego powiązać obiekt z komputerem, transmisja TFF, czujniki, łączność dyspozytorska, łączność alarmowo - rozgłoszeniowa i stół dyspozytorski. Zastosowany minikomputer miał szeregową strukturę arytmometru (miał długi czas realizacji rozkazów) i programowany był w języku wewnętrznym, co utrudniało wprowadzanie niezbędnych modyfikacji. Ponieważ kopalnia była (i jest) obiektem o złożonej i zmieniającej się w czasie strukturze przestrzennej to nadążanie za jej zmianami było niezwykle uciążliwe. System S zastosowano jeszcze w kopalniach SIERSZA (1973), SZCZYGŁOWICE (1975 i DĘBIEŃSKO (1977), ale we wszystkich napotkano te same problemy związane z niewystarczającą niezawodnością i kłopotliwym modyfikowaniem funkcji. Coraz powszechniejsza stawała się w środowisku opinia, że opracowanie niezawodnego systemu jest niemożliwe. Jednocześnie inna grupa pracowników tej samej firmy, która zmieniła w międzyczasie nazwę na Centrum Naukowo-Produkcyjne EMAG, opracowała system kontroli produkcji przy aktywnej współpracy pracowników kopalni ZOFIÓWKA (wdrożony tam w 1975 roku) oraz system analizy zagrożeń tąpaniami przy aktywnym udziale pracowników kopalni SZOMBIERKI (wdrożony tam w 1976 roku). Pracowano również nad wykorzystaniem minikomputera do zabezpieczenia kopalni przed wybuchem metanu, co zakończyło się zastosowaniem w kopalni WESOŁA cyfrowej centrali metanometrycznej CMC1. Cechą charakterystyczną wszystkich trzech aplikacji było wykorzystanie minikomputera SMC-3, ścisła współpraca z potencjalnym użytkownikiem oraz ograniczenie zakresu realizowanych funkcji do jednego procesu. Okazało się, że dekompozycja procesu technologicznego kopalni na poszczególne procesy jednostkowe i zastosowanie do każdego z nich oddzielnego systemu bazującego na niezawodnym minikomputerze pozwala na efektywne zastosowanie systemów informatycznych w kopalniach. W 1978 roku w Zakładzie Systemów Sterowania Centrum Naukowo-Produkcyjnym EMAG przystąpiono do prac nad modułowym systemem dyspozytorskim MSD-80.

[edytuj] Literatura

• Żymełka K. " Komputerowe systemy dyspozytorskie w latach 1975-1995", Mechanizacja i Automatyzacja Górnictwa nr 9-10 (303) Katowice 1995, PL ISSN 0208-7446
• Żymełka K. "Monitorowanie procesów technologicznych i stanu bezpieczeństwa w dyspozytorniach polskich kopalń węgla kamiennego”, Wydawnictwo Instytutu Systemów Sterowania, Chorzów 2000