Narty

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy sportów zimowych. Zobacz też: inne artykuły o tej nazwie.

Narta z płytą i wiązaniem

[edytuj] Definicja

Narty – długie, płaskie płozy zakładane na stopy które umożliwiają ślizganie się po powierzchni śniegu.

Narty ślizgają się po powierzchni śniegu ponieważ ciepło wytworzone tarciem nart powoduje, że topi się śnieg znajdujący się bezpośrednio pod nartą, co wytwarza bardzo cienką warstwę wody na powierzchni której mogą posuwać się narty. Specjalne smary które są używane do smarowania nart obniżają temperaturę topnienia śniegu znajdującego się w styczności z nartą, ułatwiając tworzenie warstwy wody. Narty montowane są do butów narciarskich za pomocą specjalnych wiązań.

Narty zjazdowe klasyczne 

Potoczna nazwa nart o słabym taliowaniu, których produkcję większość firm zakończyła w późnych latach 90.

Narty zjazdowe taliowane (carvingowe, "carvingi") 

Narty o zwiększonym bocznym wcięciu, ułatwiającym wykonywanie skrętów. Jedyny obecnie produkowany typ narty.

[edytuj] Historia

Najstarsze rysunki nart pojawiają się na malowidłach skalnych zrobionych 4500 do 5000 lat temu w Rødøy w Norwegii. Najstarsze zachowane narty znaleziono w Hoting w Szwecji i mają one około 4500 lat. Niezależnie narty zostały także wynalezione przez plemiona zamieszkujące obecne tereny Iranu 2000 lat p.n.e.

[edytuj] Narty taliowane

Pierwsze narty taliowane zaczęły się pojawiać w kolekcjach narciarskich na początku lat 90. Pierwszymi takimi nartami były modele Elan SCX^[1] i Kneissl Ergo. W kolejnych latach coraz więcej firm umieszczało w swoich kolekcjach narty tego typu. Swoistą awangardą carvingów w tamtych czasach były tzw. funcarvery - narty krótkie, bardzo mocno taliowane, przeznaczone przede wszystkim do jazdy skrętami ciętymi. Obecnie ta grupa nart zanikła ze względu na to, że praktycznie każdy współczesny model umożliwia taką jazdę, jednak w swoich czasach szokowały swoimi wymiarami.

Kolejnym krokiem na drodze do upowszechnienia się nart taliowanych był sezon 2000/2001, kiedy to zawodnicy startujący w Alpejskim Pucharze Świata w konkurencji slalom zaczęli stosować zamiast długich klasycznych nart modele o minimalnej dopuszczalnej długości (w tamtym czasie było to 155cm) i o bardzo krótkim promieniu skrętu (rzędu 11-13 metrów). W krótkim czasie podobne konstrukcje weszły również do kolekcji sklepowych, co definitywnie zakończyło epokę produkcji nart klasycznych.

[edytuj] Parametry nart

Obecnie na rynku jest bardzo szeroki wybór różnych modeli nart. Każdy model posiada swoją szczególną charakterystykę, na którą składa się wiele parametrów. Najbardziej znaczącymi są:

[edytuj] Taliowanie

Taliowanie określa głębokość wcięcia bocznego narty. W katalogach przeważnie podawane jest w postaci trzech cyfr określających kolejno: szerokość narty w milimetrach w najszerszym miejscu na dziobie, najwęższym pośrodku narty i najszerszym na piętce. Przykładowo taliowanie 110-60-100 oznacza, że szerokość narty w dziobie wynosi 110mm, w talii (pod butem) 60mm i na piętce 100mm. Taliowanie wraz z długością wpływają na fabryczny (deklarowany przez producenta) promień skrętu.

[edytuj] Promień skrętu

Jest to promień okręgu, którego wycinkiem jest krawędź narty. Jest on podawany w metrach. Im mniejszy promień tym narta jest bardziej zwrotna, ale też mniej stabilna przy dużych prędkościach. Narta o dużym promieniu i dodatkowo sporej sztywności jest stabilna w szybkiej jeździe, ale za to ciężka w manewrowaniu.

Odkształcenie podłużne

Odkształcenie skrętne

[edytuj] Sztywność

Sztywność konstrukcji narty wraz z promieniem narty determinuje jej przeznaczenie. Najsztywniejszymi modelami są zwykle narty sportowe, najbardziej miękkie są te przeznaczone dla początkujących.

[edytuj] Sztywność podłużna

Zwykle nazywana po prostu sztywnością narty. Określa siłę jaką trzeba użyć do ugięcia narty. Niestety - nie istnieją zunifikowane wskaźniki sztywności narty (numery przy nazwach nart zwykle nie mają przełożenia na ich faktyczną sztywność). Im narta sztywniejsza, tym większej siły trzeba użyć, żeby ją równomiernie docisnąć do podłoża.

[edytuj] Sztywność poprzeczna

Jest to odporność narty na odkształcenia skrętne pod wpływem sił działąjących na jedną z krawędzi (np. w czasie skrętu). Mała sztywność poprzeczna powoduje skręcanie się narty, co może powodować ześlizgiwanie się narty na zewnątrz skrętu. Sztywna poprzecznie narta dobrze sprawdza się w skrętach ciętych i w twardych warunkach. Wymaga jednak doświadczonego narciarza.

[edytuj] Budowa

Przykładowa budowa narty o konstrukcji przekładkowej
1. Zewnętrzna powłoka z grafiką
2. Górny laminat/wzmocnienie
3. Rdzeń
4. Krawędzie
5. Ślizg
6. Ścianki boczne
7. Dolny laminat/wzmocnienie

W budowie narty można wyszczególnić kilka podstawowych elementów:

[edytuj] Rdzeń

Znajduje się wewnątrz narty, wykonany zwykle ze specjalnej pianki bądź laminowanego drewna. Tworzy szkielet konstrukcji i odpowiada za właściwości narty. Każda firma produkująca narty posiada własne technologie konstrukcji rdzenia.

[edytuj] Typowe rodzaje konstrukcji

Przekładkowa

Zwana również sandwich. Konstrukcja składa się z poziomych warstw łączonych specjalną żywicą. Z boku rdzeń jest chroniony przez tzw. ścianki boczne. Konstrukcja stosowana głównie w nartach wyczynowych.

Samonośna

Górna warstwa laminatu otaczająca rdzeń łączy się bezpośrednio z dolną, zamykając rdzeń wewnątrz. Stosowana głównie w nartach uniwersalnych.

[edytuj] Krawędzie

Kąty krawędzi narty:
α - kąt boczny
β - kąt podniesienia

Metalowe krawędzie po raz pierwszy pojawiły się w nartach w latach 30. XX wieku^[2]. Ich zadaniem jest poprawienie własności jezdnych, szczególnie na twardym stoku, gdzie zapobiegają niekontrolowanemu ześlizgowi. Mimo iż krawędź ma grubość zaledwie 2-3mm bardzo ważną rolę odgrywają kąty pod jakim jest ona zaostrzona. Wyróżniamy dwa kąty: kąt podniesienia krawędzi, który mierzymy pomiędzy płaszczyzną ślizgu a dolną płaszczyzną krawędzi, oraz kąt boczny, który jest kątem pomiędzy płaszczyzną ślizgu a boczną płaszczyzną krawędzi.

Kąt podniesienia krawędzi wpływa na prędkość wchodzenia w skręt cięty - im mniejszy tym narta zachowuje się bardziej agresywnie i trudniej jest na niej jechać na wprost.

Kąt boczny krawędzi wpływa na trzymanie krawędzi narty w skręcie - im mniejszy tym narta daje lepsze oparcie, ale krawędź tępi się znacznie szybciej.

Typowe kąty ostrzenia krawędzi w zależności od przeznaczenia narty:

[edytuj] Ślizg

Dolna warstwa narty, mająca bezpośredni kontakt ze śniegiem. Współczesne ślizgi są przeważnie wykonywane z polietylenu (czasem z dodatkiem grafitu, który poprawia właściwości), który po nasączeniu smarem narciarskim ma doskonałe właściwości ślizgowe. W celu polepszenia skrętności narty, na ślizgu nacina się wzdłużne rowki o niewielkiej głębokości i długości - tzw. strukturę.

[edytuj] Wzmocnienie

W celu poprawienia własności narty, jak i zwiększenia jej wytrzymałości stosuje się dodatkowe warstwy wzmacniające. W przypadku nart wyczynowych są to zwykle dwie warstwy blachy tytanalowej^[3] umieszczone nad i pod rdzeniem. W przypadku nart amatorskich stosuje się pojedynczą warstwę pod rdzeniem i/lub włókna szklane bądź węglowe. Niekiedy stosuje się również jako element tłumiący drgania różnego rodzaju warstwy gumy, żelu bądź innego materiału pochłaniającego drgania. Ma to jednak zastosowanie jedynie w modelach amatorskich, ponieważ wydłuża czas reakcji narty na impuls narciarza.

[edytuj] Podział nart

[edytuj] Narty wyczynowe (zawodnicze, komórkowe)

Narty z tej kategorii bardzo rzadko są dostępne w sklepach, niekiedy nie figurują nawet w oficjalnych katalogach sprzętu. Są one produkowane specjalnie na potrzeby zawodników, różnią się znacząco od normalnych modeli wymiarami, sztywnością i sprężystością, choć mają do nich podobną grafikę. Każda konkurencja alpejska ma wyspecjalizowany sprzęt, którego parametry określa Międzynarodowa Federacja Narciarska FIS.

[edytuj] Narty sklepowe

Narty oficjalnie występujące w katalogach firm. Dzielą się na kilka podkategorii:

Przy czym podział nart zmienia się niemal co sezon, wraz z nowymi kolekcjami sprzętu wprowadzanymi przez producentów.

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

• Narciarstwo

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Historia kostrukcji nart taliowanych
• Historia nart