Obóz NKWD w Toszku
Z Wikipedii
Toszecki obóz NKWD - obóz dla internowanej ludności cywilnej różnych narodowości, prowadzony przez NKWD w Toszku w 1945 roku.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Kompleks budowlany wybudowano w roku 1884. Po zakończeniu I wojny światowej w Toszku założono lecznicę dla psychicznie chorych. Istniała ona do 1940 roku kiedy to, władze niemieckie urządziły w budynkach głównych szpitala obóz. Przed wkroczeniem wojsk radzieckich w styczniu 1945, Niemcy ewakuowali się, pozostawiając oflag jeńców alianckich. Po zajęciu miasta przez Rosjan około 20 stycznia 1945 roku jeńcy zostali uwolnieni, a Sowieci osiedlili się na terenie byłego szpitala.
[edytuj] Ogólne informacje
Obóz utworzony w maju[1] 1945, istniał do 25 listopada 1945 roku. Usytuowany na terenie oflagu dla jeńców alianckich, w zabudowaniach zniszczonego szpitala psychiatrycznego. Podlegał komendanturze we wschodnim Berlinie, w dzielnicy Karlshorst. W lipcu 1945 roku z przepełnionego więzienia w Budziszynie przewieziono do Toszka w trzech transportach 3665 cywilów. Transport odbywał się 6-8 dni, w bydlęcych wagonach kolejowych, w wyniku czego zmarło w nim kilkanaście osób. W obozie znajdowało się już wtedy ok. 1000 więźniów z Wrocławia i Górnego Śląska. Najprawdopodobniej w obozie przebywało 4600 osadzonych, w tym tylko 30 kobiet. Kierownikiem więzienia był płk. Pylajew.
[edytuj] Charakterystyka obozu
Toszek był surowym obozem pracy przymusowej, w którym więźniowie pracowali wyłącznie ręcznie, bez narzędzi, na polu i w lesie. Straż często stosowała wobec nich przemoc i w wyniku ciężkich pobić umierali. Ludzie, którzy zmarli podczas pracy pochowani zostali w prowizorycznym grobie na obrzeżach miasta. Więźniowie byli przeważnie umieszczani w głównym budynku obecnego szpitala (blok D). W obozie obowiązywał czas moskiewski. Osadzonych budzono o 3-ej nad ranem głośnymi krzykami. "Jedzenia było za mało, aby żyć i za dużo, aby umrzeć". W obozie znajdowało się trzech lekarzy więźniów.
Prawie codziennie więźniowie pracowali. Po porannym posiłku mężczyzn zestawiano w grupy robocze, które szły kilka kilometrów na olbrzymie kartofliska wokół obozu. Zmuszano ich do pracy od rana do wieczora. Kto zostawał w tyle, był bity pałką. Kobiety miały lżejszą pracę. Pracowały w pralni i w kuchni.
[edytuj] Tortury
- zmuszanie do ciężkiej i wyczerpującej pracy np. wyrywanie gołymi rękoma wysokich ostów
- bicie więźniów w celach gumowymi wężami wypełnionymi piaskiem
- bicie pałką młodych mężczyzn po narządach płciowych
- bicie więźniów pałkami w drodze na pola
- zmuszanie więźniów do połykania żywych żab
- wciskanie z pomocą bagnetu do ust więźniów żywych myszy (uduszenia)
- rozstrzelania w tył głowy (w ten sposób zginął 1 więzień)
[edytuj] Groby
Zmarłe osoby wywożono na cmentarz żydowski, a później, gdy zabrakło miejsca, na położoną obok piaskownię. Na cmentarzu pochowano ok. 1000 osób, a w kopalni piachu ponad 2000. W obozie zginęło ok. 3,3 tys. osób, kolejny tys. zmarło z wycieńczenia, wkrótce po jego opuszczeniu. W dniu likwidacji obozu przy życiu pozostało zaledwie 1375 osób.
[edytuj] Pomniki
- Ku pamięci ofiar obozu w 1991 ustawiony został głaz narzutowy z tablicą upamiętniającą, w miejscu gdzie pochowane zostały ofiary w 1945 roku - ul. Wielowiejska 12a.
- Na cmentarzu parafialnym ustawiona została tablica dziękczynna, za pomoc więźniom, udzielona przez mieszkańców Toszka po likwidacji obozu w latach 1945-1946 - ul. Parkowa.
- Krzyż pamiątkowy na cmentarzu żydowskim, ustawiony w 1991 roku z inicjatywy Porozumienia Obywatelskiego Toszka i Wielowsi.
[edytuj] Bibliografia
- Woźniczka Z., Obóz NKWD w Toszku - 1945r., [W:] Rocznik Muzeum w Gliwicach, t. XVII, Gliwice 2002, s. 277-304
- Lewandowski J. F., Obóz NKWD, [W:] Kurier Ziemi Toszeckiej, nr 15, Toszek 2007, s. 7
[edytuj] Linki zewnętrzne
Przypisy
- ↑ Inne relacje mówią, że obóz powstał już w styczniu 1945 roku.
