Ortodoksyjny Kościół Malankaru

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: styl. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

[edytuj] Ortodoksyjny Kościół Malankaru

Chrześcijaństwo w Indiach jest tak stare, jak stary jest świat chrześcijański. Chrześcijan indyjskich, wszystkich Kościołów i denominacji, jest niewiele, bo zaledwie około dwadzieścia pięć milionów, co stanowi trzy procent ludności kraju. Członkowie poszczególnych Kościołów różnią się między sobą językiem i zwyczajami. Wszakże ważnym podkreślenia jest fakt, że mimo niewielkiej liczby, odgrywają oni w Indiach znaczącą rolę na polu edukacji, pracy społecznej, a nawet polityki.

Kolebką chrześcijaństwa indyjskiego jest stan Kerala, gdzie – wedle starożytnej tradycjitradycji – prowadził działalność misyjną św. Tomasz Apostoł, który był jednym z dwunastu apostołów Jezusa. Jest on znany także pod imieniem Didymus, co znaczy Bliźniak. Bo Tomasz to "bliźniak" po aramejsku, Didymus zaś po grecku. Jest to ten sam Tomasz, który nie uwierzył w zmartwychwstanie Jezusa, dopóki nie przekonał się o tym naocznie. Na temat jego dalszego życia, po wniebowstąpieniu Jezusa Chrystusa, w kanonicznej księdze nowotestamentowej – Dziejach Apostolskich – nie mamy żadnych informacji.

Dlatego wiedzę na temat życia i działalności Tomasza czerpiemy z apokryficznej księgi noszącej tytuł Dzieje Tomasza, napisanej około 200 r. n.e.

Mimo, że owa księga jest bogata w upiększenia, a opisy w niej zawarte pełne przesady, to jednak podstawowe informacje w niej zawarte godne są zaufania i potwierdzają wiarę chrześcijan indyjskich w to, że św. Tomasz prowadził działalność misyjną w ich ojczyźnie.

Są podstawy by sądzić, że św. Tomasz przybył do Indii, głosił ewangelię, założył Kościół i umarł tam jako męczennik. Indyjscy chrześcijanie wierzą, że św. Tomasz przybył do Cranganore, w stanie Kerala, w 52 r. n.e. Utworzył siedem gmin chrześcijańskich: Cranganore, Palur, Paraur, Gokkamangalam, Niranam, Chayal i Quilon, i wykonsekrował dla nich biskupów. Chrześcijanie indyjscy wierzą też, że ich Kościół jest najstarszym spośród wszystkich Kościołów chrześcijańskich na świecie.

Stara tradycja głosi, iż apostoł Tomasz wyświęcił na biskupa jednego z książąt indyjskich i ustanowił go zwierzchnikiem Kościoła w tym kraju. Zaszczepiwszy chrześcijaństwo w Cranganore, Tomasz udał się w dalszą podróż misyjną po Indiach, ewangelizował i zakładał gminy chrześcijańskie, które jednak nie zdołały przetrwać najazdów i wojen.

W Cranganore apostoł nawrócił siedemdziesiąt pięć rodzin bramińskichi około trzy tysiące ludzi pochodzących z innych kast. Właśnie ci konwertyci z hinduizmu stali się zalążkiem Kościoła, który później zaczęto nazywać Kościołem św. Tomasza.

Tradycja głosi, że apostoł poniósł śmierć męczeńską 19 grudnia 72 r. n.e., zamordowany przez hinduistycznego fanatyka w miejscowości zwanej przez Hindusów Kalloor – czyli "miejsce skały", w stanie Tamil Nadu (wedle innej tradycji zdarzyło się to w Mylapur, w stanie Madras). Pochowano go ze czcią w pięknym grobowcu, gdzie spoczywał do czasu, gdy syryjscy kupcy wywieźli szczątki świętego do Edessy. Miało to miejsce około roku 200. Grobowiec w Indiach, w którym spoczywał św. Tomasz, chociaż pusty, istnieje do dziś.

Według chrześcijan indyjskich ewangelia w Kerali była głoszona wcześniej niż w Rzymie przez św. Piotra Apostoła, który dotarł do stolicy Imperium Romanum później, niż św. Tomasz do Indii. Obecnie w Kerali zamieszkuje około 9 milionów chrześcijan.

Na temat indyjskiego chrześcijaństwa w XIX-wiecznej Encyklopedii Kościelnej możemy przeczytać:

Według niebezzasadnego podania, miał wiarę chrześcijańską w Indiach zaprowadzić ś. Tomasz Apostoł i z tego powodu tameczni chrześcijanie nazwali siebie "chrześcijanami św. Tomasza". Na soborze nicejskim I (325 r.) znajdujący się Jan metropolita był rządcą kościołów "w Persji i Wielkich Indiach" (...), więc już przed soborem nicejskim wiara chrześcijańska była w Indiach. Przed r. 535 zwiedzał Indie Kosmas Indikopleustes i znalazł parafie chrześcijańskie w Malo (Malabar), Taprobane (Cejlon) i biskupa w Kalliana. (...) Chrześcijanie ci, otrzymujący swoich biskupów od nestoriańskich patriarchów Babilonu, Ktesifonu, Seleucji, zostali także nestorianami. Tomasz Kanna, kupiec armeński czy też syryjski, wyjednał w IX w. dla tych chrześcijan od panującej wówczas malabarskiej dynastii (...) liczne przywileje, a między nimi i własne sądownictwo. Porównani z nairami t.j. szlachtą malabarską, poszukiwani byli przez książąt indyjskich do służby wojskowej; wreszcie powstali przeciwko swoim panom i założyli oddzielne królestwo chrześcijańskie, które jednak niezadługo upadło, poczem nastąpiły czasy ciężkiego dla nich ucisku tak, że gdy Portugalczycy pod wodzą Vasco da Gama wylądowali w 1498 r. w Kalkucie, poczytywali ich oni za swoich wyswobodzicieli. Cabral przywiózł tam 1500 franciszkanów, jako pierwszych misjonarzy. Wprawdzie 1503 r. przybyli tam z Albukerke i dominikanie i otrzymali w Kotszin (Cochin) zarząd pierwszego kościoła katolickiego, ale zakon ten ograniczał się tylko do kilku klasztorów i nie zakładał stacji misyjnych, jak franciszkanie, którzy przez 40 lat wyłącznie zajmowali się w Indiach misjonarstwem. Pierwszy klasztor zbudowali (1510-1521) w Goa; za nim poszło wiele innych. Szczególniej o. Antoni de Porto ok. 1535 r. Wystawił wiele klasztorów, kościołów i kollegiów (...) Gdy Goa podniesione zostało do godności biskupstwa (1534), pierwszym biskupem diecezjalnym w Indiach został franciszkanin Jan d'Albuquerque. Ale zapał misjonarski ostygł z czasem w franciszkanach, jakkolwiek mieli w Indiach dwie prowincje swego zakonu: jedną ś. Tomasza (od 1612 dla bernardynów), drugą Matki Boskiej (od 1622 dla reformatów). Od przybycia więc jezuitów (1542), z których pierwszym był tu ś. Franciszek Xawery, schodzą zupełnie z placu. Liczba jezuitów wzrastała w Indiach, odpowiednio do wzmagania się zakonu w Europie; w niedługim przeciągu czasu mieli kollegia i domy prawie we wszystkich portugalskich posiadłościach, na początku XVII w. podzielone na dwie prowincje zakonne: Goa i Kosztin. Pracy i gorliwości jezuitów nie odpowiadał jednak rezultat: nawracali się tylko ludzie kast niższych, a i to z trudnością nawet w samych posiadłościach europejskich. Dopiero gdy Konstatntyn de Braganca, wice-król w Goa wypędził kilku znakomitszych braminów, mogli jezuici ochrzcić w tym mieście 13000 osób. (...) Szczęśliwiej szły jezuitom prace nad połączeniem chrześcijan nestoriańskich z Kościołem; połączenie to nastąpiło 1599 r. Na synodzie w Diamper. Biskupstwo Goa było już od 1557 r. podniesione do godności arcybiskupstwa, z dwoma biskupstwami sufraganalnymi: Kosztin i Malaka, do których 1606 r. Dołączone było trzecie, Meliapur. "Chrześcijanie tomaszowi" nowo przyłączeni otrzymali 1601 r. jezuitę Roz'a jako biskupa Angomali, która to stolica 1605 r. przeniesiona i podniesiona została do arcybiskupstwa Cranganor. Nowe życie rozbudziło się w misjach, gdy w r. 1606 wystąpił z nowym systemem nawracania w Madura o. Robert de Nobili, jezuita. Nazwał on się rzymskim sannjasi (tj. człowiekiem, który wyrzekł się wszystkiego), żył na sposób braminów, wykład nauki chrześcijańskiej przybrał w formy indyjskie, przy czym zachował między swymi neofitami podział na kasty, pozwalając im używania znaków służących na oznaczenie wyróżnienia kastowego. (...) Podług opowiadania chrześcijan indyjskich Nobili miał ochrzcić ok. 100 000 osób z różnych kast. (...) Wyznawcy różnych kast oddzielne mięli kościoły i oddzielnych misjonarzy. (...) Dawni chrześcijanie indyjscy, tomaszowymi zwani, odpadłszy znowu ok. 1653 r. od Kościoła (rzymskokatolickiego – przyp. A.S.), wypędzili od siebie jezuitów.(Encyklopedja Kościelna, tom VIII, Warszawa 1876, s. 80-82).

Południowe Indie w czasach apostolskich, a także i później, miały mniej lub bardziej okazjonalny kontakt z krajami basenu Morza Śródziemnego i zachodniej Azji. To umożliwiło podtrzymywanie łączności pomiędzy Kościołem indyjskim a Kościołem perskim, chociaż zaznaczyć należy, że aż do wieku XV Kościół indyjski był w pełni niezależny i nie podlegał żadnej zagranicznej zwierzchności duchownej, chociaż prawdopodobnie uznawał prymat moralny patriarchów syryjskich. A przynajmniej tak twierdzą sami chrześcijanie indyjscy. Wielu chrześcijan z Persji i Mezopotamii uciekało przed prześladowaniami do Indii, znajdując tam ciepłe przyjęcie. W chwili jednak przyjęcia przez Arabów islamu, kontakt między chrześcijanami indyjskimi, a zachodnioeuropejskimi ustał całkowicie.

Dzieje Kościoła indyjskiego, aż do przybycia Portugalczyków na subkontynent, nie są znane. To, że Kościół indyjski utrzymał swój autonomiczny charakter od czasów apostolskich po wiek XV, wiemy właśnie z relacji portugalskich, mówiących o tym, że znaleźli oni Kościół w Kerali, jako administracyjnie niezależną społeczność. Dlatego pewnie też mieli ułatwione zadanie, gdy na synodzie w Diamper, w roku 1599, udało im się doprowadzić do zawarcia unii między Kościołem indyjskim, a Kościołem rzymskim i nakłonić Hindusów do uznania zwierzchnictwa biskupa Rzymu.

Unia wszakże długo nie trwała, a to z winy rzymskokatolickich księży, którzy przejęli władzę w Kościele indyjskim i natychmiast zaczęli Kościół ów latynizować, zwalczać rodzimą liturgię i starożytną tradycję. Doprowadziło to do niezadowolenia wśród Hindusów, a w rezultacie do otwartego buntu w roku 1653.

Buntownicy złożyli uroczystą przysięgę, zwaną "przysięgą krzyża Coonen" (nie wiadomo co znaczy ta nazwa), że wypowiadają posłuszeństwo Rzymowi i nigdy już nie podporządkują się papieżowi, po czym zwrócili się do patriarchy syryjskiego o pomoc w przywróceniu indyjskiej hierarchii duchownej. Patriarcha zareagował bardzo szybko i posłał im w roku 1665 jerozolimskiego syriackiego biskupa Mar Gregoriosa, ustanawiając go zwierzchnikiem Kościoła indyjskiego. W taki sposób Hindusi stali się zależni od syriakow. Kościół indyjski rzeczywiście się odrodził, ale wcześniejsze działania jezuitów poczyniły szkody, których już się nie dało naprawić.

Kolejnym zagrożeniem dla odrodzonego Kościoła stali się Anglicy, którzy usiłowali doprowadzić do jego sprotestantyzowania. W roku 1876 zwierzchnik Kościoła indyjskiego Abraham Malpan, właśnie pod wpływem misjonarzy anglikańskich, podjął próbę zreformowania Kościoła w duchu anglikańskim. Wywołało to żywy sprzeciw, a lider konserwatystów Josif Mar Dionizos Ramban udał się do syriackiego patriarchy z prośbą o interwencję. Patriarcha Piotr III obdarzył go sakrą biskupią, pojechał z nim do Indii i przywrócił Kościół indyjski do stanu sprzed reformy.

W 1889 patriarcha ogłosił Josifa Mar Dionizosa Rambana zwierzchnikiem Kościoła w Indiach, co doprowadziło do rozłamu, a w jego wyniku powstał odrębny Kościół Mar Toma, który przyjął naukę Kościoła anglikańskiego, ale pozostał przy obrzędach indyjskich.

Aż do końca wieku XIX zwierzchnictwo patriarchy syriackiego nie było w Kościele indyjskim kwestionowane. W początkach wieku XX chrześcijanie indyjscy zaczęli jednak przejawiać pragnienie uniezależnienia się od syriaków i domagali się od patriarchy ustanowienia dla nich katolikosa. W roku 1912, gdy patriarcha odwiedzał indyjską Keralę, zażądał od metropolity podpisania dokumentu, w którym uznałby go za jedynego zwierzchnika indyjskich chrześcijan. Gdy – jak nietrudno się domyślić – metropolita zdecydowanie odmówił, patriarcha go wyklął. Owo wydarzenie spowodowało rozłam w Kościele indyjskim. Podzielił się on na dwie grupy – zwolenników patriarchy ("Bawa") i zwolenników metropolity ("Matran"). Aby zażegnać konflikt, metropolita poprosił patriarchę Abdulla Masicha o nadanie Hindusom autokefalii, patriarcha rozumiejąc, że to jedyne rozsądne wyjście aby doprowadzić do ponownego pogodzenia się zwaśnionych grup, ostatecznie zgodził się na to. Było jednak już trochę zbyt późno, oto bowiem spora grupa wiernych i duchowieństwa postanowiła całkowicie zerwać z syriakami odbudować zlikwidowany w chwili zawarcia unii z Rzymem, katolikosat Indii. Podział ów przetrwał aż do roku 1958, gdy obydwie grupy znów się zjednoczyły. Kolejny rozłam – znów z winy syriackiego patriarchy – miał miejsce w roku 1975, kiedy to patriarcha usunął urzędującego indyjskiego katolikosa, a na jego miejsce mianował swojego protegowanego. Obecnie Kościół indyjski formalnie stanowi jeden organizm kościelny, faktycznie jednak dzieli się na dwie frakcje. Zwierzchnikiem Kościoła jest katolikos, teraz już jurysdykcyjnie całkowicie niezależny, a uznający jedynie h o n o r o w e starszeństwo patriarchy syriackiego. Ten ostatni obecnie nie ma już żadnej ani faktycznej, ani formalnej władzy w Kościele indyjskim.

Bibliografia: Andrzej Sarwa, Zaświaty w wierzeniach Kościołów orientalnych, Sandomierz 2006
Fr. J. Punchakonam, Malankara Orthodox Syrian Church; [w:] Indian Christianity