Panny Mądre i Panny Głupie
Z Wikipedii
Panny Mądre i Panny Głupie – określenie, jakiego używa się wobec opisanych w Piśmie Świętym panien, tytułowych bohaterek jednej z przypowieści Jezusa Chrystusa.
Lecz o północy rozległo się wołanie: Pan młody idzie, wyjdźcie mu na spotkanie! Wtedy powstały wszystkie owe panny i opatrzyły swe lampy. A nierozsądne rzekły do roztropnych: Użyczcie nam swej oliwy, bo nasze lampy gasną. (Mt 25, 6-8) Znaczenie lampy także można odnależć w Psalmie 119 (Ps 119 [118],105) gdzie jest zapisane: Twoje słowo jest lampą dla moich kroków i światłem na mojej ścieżce.
[edytuj] Interpretacja
Panny Mądre i Panny Głupie są przedstawiane w sztukach plastycznych. Były to przedstawienia ukazujące właściwości ludzkiego umysłu, przede wszystkim o wymowie moralizatorskiej i będące integralną częścią średniowiecznej idei Biblia Pauperum. Ta artystyczna myśl była szczególnie powszechna w dobie dojrzałego gotyku. Miejscem, gdzie przedstawiano grupy Panien Madrych i Panien Głupich był portal do kościoła, najczęściej katedralnego. Po lewicy ukazywano panny głupie, najczęściej w gestach rezygnacji, obrazujących takie przywary jak np. lenistwo, nieczystość, gniew itp., które ze wstrętem opuszczały lampy oliwne. Po prawicy zaś panny mądre, w pozach bardziej spokojnych, trzymające wysoko światło, często o pogodnym i spokojnym wyrazie twarzy.
Ikonograficznie temat ten, podobnie jak wcześniejsze kolumny z kościoła św. Trójcy w Strzelnie, odnosi się do tematu Sądu Ostatecznego. Średniowieczni rzeźbiarze ukazując ten temat skupiali uwagę na fizjonomii, by wyrazić w sposób jak najbardziej żywy i dobitny znaczenie ludzkich uczuć, dlatego pozbawiano je często idealizacji.
Temat ten został najbardziej rozpowszechniony na terenie Francji i następnie w Rzeszy, charakterystyczny dla dzieł gotyku katedralnego. Jednym z przykładów jest północny portal katedry w Magdeburgu, gdzie się znajduje po 5 postaci. Charakterystyczne dla nich są malownicze szaty, pełna rozmachu gestykulacja i naturalność, które poświadczają o ówczesnym nowatorstwie działającego w Magdeburgu od lat 40. XIII wieku warsztatu.
[edytuj] Wybrane przykłady:
- Notre Dame w Paryżu,
- katedra w Amiens,
- katedra w Reims - południowy portal transeptu,
- katedra w Bourges,
- południowy portal katedry w Strasburgu,
- katedra w Bazylei, ok. 1280,
- katedra w Fryburgu Bryzgowijskim,
- katedra w Erfurcie - wejście zachodnie tzw. Triangle Portal, ok. 1330,
- Portal Sądu Ostatecznego kościoła Św. Sebalda w Norymberdze
- Zamek w Malborku - kaplica Św. Anny.
- dekoracja rzeźbiarska północnego szczytu transeptu kościoła Św. Marcina w Brunszwiku, XIV w.
