Pięć Cywilizowanych Narodów

Z Wikipedii

Czirokezi w Londynie. Museum of the Cherokee Indian, Cherokee, Karolina Pn. 2002

Seminolki gotujące syrop trzcinowy, Seminole Indian, Agency, Floryda, 1941

Pięć Cywilizowanych Narodów (lub Pięć Cywilizowanych Plemion, ang. Five Civilized Nations) – nazwa nadana przez białych pięciu plemionom północnoamerykańskich Indian z południowego wschodu Stanów Zjednoczonych, które na przełomie XVIII w. i XIX w. w największym stopniu upodobniły swe życie społeczne i gospodarcze do życia swych białych sąsiadów, zachowując zarazem znaczną odrębność kulturową i polityczną.

Pięć Cywilizowanych Narodów tworzyły plemiona:

Czikasawowie (Czikasaw, ang. Chickasaw)
Czoktawowie (Czoktaw, ang. Choctaw)
Czirokezi (Czerokezi, ang. Cherokee)
Krikowie (Krik, ang. Creek)
Seminole (ang. Seminole)

Plemiona nazwano „cywilizowanymi”, ponieważ – dążąc do pokojowej koegzystencji ze swoimi białymi sąsiadami z Południowego Wschodu – przejęły one wiele europejskich zwyczajów i norm, w tym sposoby gospodarowania (rolnictwo, hodowla, rzemiosło, handel), sprawowania rządów i sądów, szkoły i druk (w tym własne pismo, opracowane przez Sekwoję, religię i obyczaje). Adaptacja ta była tak skuteczna, iż gospodarka indiańskich sąsiadów stała się uciążliwą konkurencją dla rosnącej liczby białych mieszkańców południowego wschodu USA, coraz intensywniej poszukujących nowych terenów pod osadnictwo, rynków zbytu dla własnych produktów oraz sposobów ujścia swoich uprzedzeń etnicznych, kulturowych i rasowych.

Amerykańska ustawa o przesiedleniu Indian z 1830 roku zmusiła te plemiona (mimo sprzeciwu Sądu Najwyższego USA) do porzucenia prosperujących osiedli we wschodnich stanach USA i przesiedlenia się na tereny na zachód od rzeki Missisipi, na tzw. Terytorium Indiańskie (obecnie stan Oklahoma). Najbardziej znanym i tragicznym epizodem tego przesiedlenia był tzw. „Szlak Łez Czirokezów”, ciężki marsz niemal całego plemienia z Georgii na Zachód, podczas którego zmarło około 4 tys. (czyli blisko 1/4) jego uczestników. Ponieważ większość Indian była przeciwna przesiedleniom (choć nie wszyscy), nie obyło się bez prób zbrojnego przeciwstawienia się białym najeźdźcom, protestów dyplomatycznych w Waszyngtonie, ucieczek niewielkich grup w bardziej niedostępne tereny i różnych form biernego oporu. Część Indian powróciła też po latach na swoje dawne tereny na Wschodzie.

Na Terytorium Indiańskim przesiedlone plemiona musiały od nowa zorganizować całe życie społeczne i gospodarcze. Podjęły, w znacznym stopniu skuteczną, próbę adaptacji do zupełnie innych warunków przyrodniczych i geograficznych, ponownego zjednoczenia wielu rozproszonych i skłóconych ze względu na przesiedlenie grup oraz ułożenia sobie stosunków z sąsiednimi plemionami (także przesiedlonymi w te same rejony, lub żyjącymi tam już wcześniej). W obronie swojej niezależności i nowej ojczyzny, na początku XX w. przywódcy Pięciu Cywilizowanych Narodów próbowali nawet doprowadzić – nieskutecznie – do przekształcenia zagrożonego likwidacją Terytorium Indiańskiego w nowy stan USA, zwany „Stanem Sekwoi” (ang. Sequoyah State).

Mimo postępującej w kolejnych dziesięcioleciach kolonizacji Zachodu i stopniowego redukowania Terytorium Indiańskiego na rzecz białych osadników (zakończonej utworzeniem stanu Oklahoma w 1907 roku) Pięć Cywilizowanych Narodów zachowało znaczną autonomię polityczną, ekonomiczną i kulturową. Wielu Czirokezów, Czikasawów, Czoktawów, Krików i Seminoli jest zarazem przykładem stosunkowo dobrej adaptacji (i czasem asymilacji) tubylczych Amerykanów w społeczeństwie amerykańskim.

Współcześnie wielu Amerykanów tubylczego pochodzenia, członków Pięciu Cywilizowanych Narodów, nadal mieszka w rezerwatach i skupiających Amerykanów tubylczego pochodzenia społecznościach w Oklahomie oraz stanach wschodnich, utrzymując dane więzi plemienne i kulturowe.