Pierwsza sztuka romańska

Z Wikipedii

Pierwsza sztuka romańska (fr. premier art roman) - termin używany wobec sztuki, stojącej na pograniczu przedromańskiej i romańskiej^[1], rozwijającej się na rozległym obszarze wzdłuż wybrzeży Morza Śródziemnego i rozprzestrzeniającej się na północ. Objęła ona zasięgiem północne Włochy (Lombardię i Toskanię) w VIII wieku, a w dalszej kolejności, zwłaszcza pod koniec X i w pierwszej połowie XI wieku^[2] Dalmację, hiszpańską Katalonię, tereny wzdłuż dolin Rodanu i Renu (Francję, zwłaszcza Prowansję i Sabaudię, zachodnie Niemcy - Alzację, Nadrenię) aż po Niderlandy.

Był to okres prób; wykształcił się wówczas zespół cech materiałowych, technicznych, konstrukcyjnych i stylowych, z których czerpała sztuka romańska^[3]. Wznoszono zazwyczaj niewielkich rozmiarów budowle z kamienia łupanego i podłużnych ciosów. Stosowano artykulację ścian zewnętrznych (lizeny, fryzy arkadkowe, arkadki lombardzkie, nisze), a wnętrza dekorowano malarsko. W niektórych regionach stosowano sklepienia kolebkowe. W większych budowlach nawiązywano do wczesnochrześcijańskich trójnawowych bazylik, nie zawsze jednak stosując transept^[4].

W Prowansji liczba zachowanych zabytków jest niewielka, natomiast dużo więcej jest ich w Katalonii. Przykłady:

• San Vincenzo in Prato, Mediolan, 814-833, odnowiony w XI wieku,
• Saint-Guilhem-le-Désert, Prowansja, XI wiek,
• San Martín del Canigó, 1015,
• Santa María w Ripoll, 1018-1032,
• San Vicente w Cardonie, 1020-1040,
• San Pietro w Civate, ok. 1040,
• Saint Michel de Cuxa, Katalonia, ukończony w 1040,
• Saint Philibert w Tournus, 1. połowa XI wieku,
• Sainte-Marie w Arles-sur-Tech, ok. 1050.

W tym samym okresie, gdy kształtowała się pierwsza sztuka romańska, w cesarstwie niemieckim panowała sztuka ottońska.

Powstaniem pierwszej sztuki romańskiej i usystematyzowaniem jej cech zajął się w szczególny sposób w okresie po I wojnie światowej hiszpański architekt Josep Puig i Cadafalch (1867-1956).

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa 2006, s. 335.
2. ↑ Z. Świechowski, L. Nowak, B. Gumińska, Sztuka romańska, Warszawa 1976.
3. ↑ L. Kalinowski, Sztuka przedromańska i romańska w Polsce a dziedzictwo karolińskie i ottońskie [w:] idem, Speculum artis. Treści dzieła sztuki średniowiecza i renesansu, Warszawa 1989, s. 59-60.
4. ↑ P. Meyer, Historia sztuki europejskiej, Warszawa 1973, s. 135-138.

[edytuj] Literatura dodatkowa

• Puig i Cadafalch J., Le premier art roman, 1928.
• Puig i Cadafalch J., La géographie et les origines du premier art roman, 1935.
• Wagner-Rieger R., Le premier art roman, "Aachner Kunstblätter", XLI, 1971.