Przeciw metodzie

Z Wikipedii

Przeciw metodzie (Against Method) jest to wielokrotnie wznawiana (pierwsze wydanie London, Verso 1975) książka Paula K. Feyerabenda.

Formułuje w niej Feyerabend stanowisko, które sam nazywa anarchizmem metodologicznym lub (w węższym sensie) kontrindukcjonizmem, którego podstawowym postulatem jest zasada anything goes (nic świętego, wszystko ujdzie).

Wszystkie przedfeyerabendowskie filozofie nauki zakładały, że wiedzę naukową można w sposób racjonalny rekonstruować. Toczono spory o to jaki model nauki indukcyjny, dedukcyjny, konwencjonalny właściwie, czyli racjonalnie, oddaje jej rozwój. Feyerabend krytykuje to założenie: nie istnieje nic takiego jak ponadhistoryczna racjonalność postępowania badawczego, a w związku z tym

nie ma takiej zasady, bez względu na to jak wydawałaby się racjonalna i mocno zakorzeniona w epistemologii, której nie naruszanoby w jakimś momencie. ... dla każdej reguły, jakkolwiek 'fundamentalnej' czy 'racjonalnej', istnieją okoliczności, w których właściwe jest nie tylko odstąpić od niej, ale wręcz zastosować regułę przeciwstawną.

"Anarchizm metodologiczny" jest pojęciem zakresowo szerszym od pojęcia "kontrindukcjonizm", ten ostatni jest zaleceniem postępowania wbrew powszechnie przyjętym regułom, celem których, najogólniej rzecz biorąc, są procedury mające na celu potwierdzanie (zarówno jako konfirmację jak i koroborację). Feyerabend namawia do czegoś odwrotnego, do wymyślania alternatyw, czyli do proliferacji (jest to termin "wypożyczony" od Lakatosa). "Anarchizm metodologiczny" jest programem (a właściwie antyprogramem), zgodnie z którym należy z wielką ostrożnością podchodzić do każdej dyrektywy metodologicznej, (w tym do samego anarchizmu) bowiem zaistnieć może sytuacja, w której lepiej jest z anarchizmu zrezygnować (aby nie hamować rozwoju wiedzy) niż go utrzymywać. Jest to zalecenie zgodne z autentyczną praktyką badawczą, uczeni częściej rezygnują z metody, niż własnych wyników badań w chwili gdy te ostatnie okazują się rażąco niezgodne z obowiązującą metodologią.

Pierwotnym zamierzeniem Feyerabenda było wydanie tej książki wraz z Imre Lakatosem pod tytułem For and Against Method. Na przeszkodzie stanęła śmierć Lakatosa w 1974.

Polskie wydanie książki:

• Przeciw metodzie, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław 1996, przekład Stefan Wiertlewski, ISBN 83-7162-849-8.