Przestrzeń (filozofia)
Z Wikipedii
Przestrzeń - jedna z podstawowych kategorii epistemologiczno-ontologicznych, najczęściej pojmowana jako ogół wszelkich relacji zachodzących pomiędzy obiektami bądź zbiór owych obiektów. W dziejach filozofii pojawiało się wiele teorii i znaczeń pojęcia przestrzeni - m. in. jako próżnia (Demokryt), jako system stosunków pomiędzy rzeczami (Telesio), teoria przestrzeni absolutnej (Newton), przestrzeni względnej (Leibniz), pojęcie przestrzeni logicznej i możliwych stanów rzeczy (Wittgenstein).
Wybrane koncepcje:
Arystoteles w V księdze Metafizyki pisze, iż przestrzeń (podobnie, jak czas) jest "ilością", tzn. jest ona tym, co podzielne na dwie lub więcej części. Ponadto przestrzeń jest "wielością" - przeliczalną ilością części nieciągłych ("porcji" czasoprzestrzeni), które są ograniczone przez liczbę. Jest ona również "wielkością", czyli jest wymierna - podzielna na części ciągłe, tj. długość, szerokość i głębokość. Dodatkowo długość ograniczona jest przez linię, szerokość przez powierzchnię, zaś głębokość ograniczona jest ciałem. (Metafizyka 2010a)
Descartes dokonał fundamentalnego podziału substancji na :
- Boga
- Res cogitans - umysł, duch, dusza, rozum, "rzecz, która wątpi, pojmuje, twierdzi, przeczy, chce, nie chce, a także wyobraża sobie i czuje"
- Res extensa - zewnętrzny świat ciał
Atrybuty określające res extensa (pierwotne właściwości ciał), to : rozciągłość (łac. extensa), ruch, kształt, wielkość, liczba, miejsce (przestrzenność), czas (temporalność) [Medytacje o pierwszej filozofii]. Jeżeli zatem rozumieć rozciągłość jako szeroko pojętą przestrzeń, to jest ona podstawową cechą materii (cielesności) w koncepcji Kartezjusza.
W rozumieniu Kanta pojęcia przestrzeni i czasu należą do estetyki transcendentalnej, są one formami zmysłowości, wyobrażeniami a priori. Główne argumenty Kanta przemawiające za takim ujęciem:
- przestrzeń nie jest wyobrażeniem zaczerpniętym z doświadczenia zewnętrznego, to przestrzeń właśnie jest warunkiem możliwości pojawienia się owego doswiadczenia (gdzie pierwotnie nie ma przestrzeni, tam nie może być żadnego "zewnątrz");
- przestrzeń jest wyobrażeniem koniecznym - nie możemy usunąć jej z myśli, nie można wyobrazić sobie braku przestrzeni.
Wniosek: aby doświadczać czegokolwiek empirycznie, musimy posiadać uprzednio formy naoczności, jakimi są przestrzeń i czas, umożliwiające to doświadczenie. Jakimikolwiek rzeczy same w sobie są, w doświadczeniu zawsze są nam dane jako uformowane czasoprzestrzennie.
