Radiostacja R-140

Z Wikipedii

Radiostacja R-140 - jednowstęgowa, krótkofalowa radiostacja nadawczo-odbiorcza średniej mocy R-140 na samochodzie eksploatowana w Wojsku Polskim.

Ze względu na swe parametry techniczne nazywana była sprzętem wojskowym tzw. II generacji w odróżnieniu od radiostacji dwuwstęgowych starego parku. Znana w ZSRR pod kryptonimem "БЕРЁЗА" (pol. BRZOZA).

Wersje radiostacji:

• R-140 - zakupione (lata 60) z ZSRR montowane na polskie podwozia Star-660,
• R-140 - produkowane przez ZE-WAREL w Warszawie (lata 70) na podwoziu Star-660,
• R-140Z1 - produkowane przez ZE-WAREL w Warszawie (połowa lat 70) na podwoziu Star-660,
• R-140M - ZE-WAREL - Warszawa (od 1979) na podwoziu Star 266,
• R-140J - tworzone przez użytkowników po zamontowaniu zamiast dalekopisu telefonicznego urządzenia utajniającego typu T-217 lub nowszego T-219 (od 1976).

Pierwsze polskie egzemplarze radiostacji R-140 były produkowane przez Zakłady Radiowe im. Marcina Kasprzaka w Warszawie, później ich produkcję przejęły Zakłady Elektroniczne WAREL. Specjalizowały się one później w produkcji dla innych krajów: Czechosłowacji (montowane na Pragach), Jugosławii (montowane na Ziłach-131) oraz do strefy równikowej malowane nie na kolor khaki a na biało.

Spis treści 1 Przeznaczenie 2 UKOMPLETOWANIE 3 DANE TAKTYCZNO-TECHNICZNE 3.1 OGÓLNE 3.1.1 Zasięgi 3.1.2 Zasilanie 3.1.3 Możliwości pracy 3.1.4 Rodzaje emisji 3.2 NADAJNIK 3.2.1 Elementy składowe 3.2.2 Parametry nadajnika 3.2.3 Anteny nadawcze 3.3 ODBIORNIK 3.3.1 Elementy składowe 3.3.2 Parametry odbiornika 3.3.3 Anteny odbiorcze 4 Bibliografia

[edytuj] Przeznaczenie

Radiostacja była przeznaczona do utrzymywania nieprzerwanej łączności w paśmie KF w ruchu lub podczas postoju. Po uzupełnieniu pulpitu radiostacji panelem wykonawczym zdalnego sterowania (PWZS) i po wcześniejszym zaprogramowaniu i nastrojeniu nadajnika i odbiornika miała możliwość pełnego zdalnego sterowania. Realizowane mogło to być z panelu dyspozycyjnego zdalnego sterowani (PDZS) z odległego elementu łączności, np. aparatowni radioodbiorczej poprzez kabel względnie radiolinię w kanale telefonicznym lub telegraficznym. Pierwowzorem tego systemu był rosyjski zestaw urządzeń zwany „ДИСТАНЦЯ-1” (czytaj distancja).

[edytuj] UKOMPLETOWANIE

• tablica zasilania TZ
• stabilizator napięcia (autotransformator) SN
• tablica rozdzielcza zasilania TRZ
• sztuczne obciążenie nadajnika
• przełącznik anten odbiorczych PAO
• sprzęgasz odbiorczy anteny promieniowania pionowego SOAP (tylko stara wersja)
• nadajnik radiostacji
• odbiornik radiowy R-155P
• pulpit radiostacji PR-9
• odbiornik radiowy R-311 (najstarsze wersje)
• odbiornik radiowy R-326 (nowsze wersje)
• radiostacja UKF R-105 (R-140)
• wzmacniacz mocy (do R-105) UM-1 lub UM-3
• radiolinia taktyczna R-405 PT1-S (R-140)
• zespół spalinowo-elektryczny PAB-4-3/400
• zespół spalinowo-elektryczny PAB-2-1/230
• prądnica (tzw. SOM -samochodowy odbiór mocy) GAB-8-3/400

• tablica dalekopisu TD-48
• dalekopis arkuszowy T-63 SU-13
• nadajnik automatyczny T-53
• urządzenie wynośne UW
• polowy aparat telefoniczny TA-57
• telefoniczny aparat głośnomówiący TAG-1M
• pulpit dowódcy w kabinie kierowcy PD
• urządzenie filtrowentylacyjne FWUA-12 (starsze wersje)
• filtropochłaniacz FPT-200M (nowsze wersje)
• ogrzewacz spalinowy nadwozia typu 231-01
• maszt teleskopowy pneumatyczny MT-80 (12m) (R-140)
• maszt składany radiolinii (12m)
• maszt składany odbiorczy (12m)
• wejście liniowe (prawe) WL-P
• wejście liniowe (lewe) WL-L (do R-405)

Tylko w najnowszej wersji R-140M:

• panel telefoniczny PTF-31
• ferrytowa antena odbiorcza FAO
• pulpit ferrytowej anteny odbiorczej FAO-32
• pulpit sterowania anteną promieniowania pionowego APP-33
• radiostacja UKF R-105M
• radiolinia taktyczna R-405 PT-MS-1S
• zespół spalinowo-elektryczny AB-4-3/230
• przetwornik dalekopisowy kodu Morse'a PDM-1
• maszt teleskopowy pneumatyczny MPT-100 (12m)
• tablica aparatury specjalnej TSA-11E
• wejście liniowe spcjalne WL-S

Oryginalna wersja rosyjska radiostacji posiadała dalekopis taśmowy ST-35.

Wersja R-140Z1 wyposażona była w nowszy pulpit radiostacji oraz:

• panel telefoniczny PTF-31,
• panel telegraficznej komutacji PTK-32-1,
• panel telegrafii tonalnej PTT-32-2,
• panel translacji PTR-32-3.

Stwarzało to dodatkowe możliwości komutacyjne i umożliwiało pracę dalekopisem w kanale radiostacji R-105.

Wersja R-140M posiadała zmieniony nadajnik z uwagi na zmiany konstrukcji anteny promieniowania pionowego, wprowadzenie nowych rodzajów emisji radiowych (manipulacje częstotliwości o większych przesuwach) oraz przystosowanie radiostacji do zamontowania w niej urządzeń łączności utajnionej i specjalnej. Wprowadzono też nowe urządzenie PDM-1 (przetwornik dalekopisowy kodu Morse'a) pozwalający nadawać tym kodem z klawiatury dalekopisowej i przystosowany do przetwarzania taśm perforowanych szyfrotelegramów. Inne zmiany w ukompletowaniu wymieniono wcześniej. W tej wersji wyposażano radiostację w odporniejszy zespół spalinowo-elektryczny AB-4-3/230.

[edytuj] DANE TAKTYCZNO-TECHNICZNE

[edytuj] OGÓLNE

[edytuj] Zasięgi

• anteny prętowe do 100 km
• antena promieniowania pionowego do 400 km
• anteny symetryczne (dipol, typu "V") do 3500 km

[edytuj] Zasilanie

• sieć jednofazowa 220V 50 Hz (PAB-2) – tylko urządzenia odbiorcze
• sieć trójfazowa 3 x 380V lub 3 x 220V 50 Hz
• zespół spalinowy PAB-4 (4 kW 3 x 380V)
• prądnica GAB-8 (8 kW 3 x 380V)

Radiostacja wyposażona była w układ automatycznego wyłączenia sieci AWS. Jego działanie oparte było na porównaniu potencjału nadwozia z dodatkowym kołkiem uziemiającym oddalonym od radiostacji do 25m. W przypadku pojawienia się napięcia przewyższającego 24 V (dawna wartość napięcia bezpiecznego), następowało odłączenie zewnętrznego napięcia zasilającego od aparatury.

[edytuj] Możliwości pracy

• praca simpleksowa lub dupleksowa
• kluczem telegraficznym z pulpitu radiostacji lub urządzenia wynośnego UW
• z mikrofonu z pulpitu radiostacji, z urządzenia wynośnego lub z kabiny kierowcy
• dalekopisem z radiostacji lub z innych aparatowni telegraficznych
• z oddalonego na odległość do 800 m polowego aparatu telefonicznego
• poprzez kanały radiolinii R-405 w kanale telefonicznym lub telegraficznym
• poprzez telefoniczne urządzenie utajniające z radiostacji lub oddalonego aparatu
• z innych telefonicznych lub telegraficznych aparatowni
• praca dalekopisem lub kluczem w kanale R-105 (tylko R-140Z1)
• praca simpleksowa, telefoniczna, utajniona w jednej wstędze (tylko R-140J)

[edytuj] Rodzaje emisji

• praca telegraficzna z manipulacją amplitudy (A1)
• praca telegraficzna z manipulacją częstotliwości jedno lub dwukanałowa z różnymi przesuwami (F1-125, F1-250, F1-500, F6-250)
• praca telefoniczna dwuwstęgowa z pełną lub ograniczoną falą nośną (A9A)
• praca telefoniczna jednowstęgowa w górnej lub dolnej wstędze bocznej z różnymi poziomami fali nośnej (A3J, A3A, A3H)
• praca telefoniczna jednowstęgowa z niezależnymi wstęgami bocznymi (różna informacja) (A3BJ, A3BA)
• praca telefoniczna z modulacją częstotliwości (F3)

 W nawiasach symbole emisji radiowych według starych oznaczeń.

[edytuj] NADAJNIK

[edytuj] Elementy składowe

• wzmacniacz mocy WM (lampa Q-1P lub GU-42)
• urządzenie symetryzująco-dopasowujące USD
• sprzęgacz anteny promieniowania pionowego SAAP
• przełącznik wysokiej częstotliwości PWCz
• przełącznik anten nadawczych PAN (na zewnątrz nadwozia)
• wzbudnik nadajnika
  • panel rodzajów pracy W-1
  • panel poziomów W-2
  • syntezer częstotliwości 1-0M
  • zasilacz wzbudnika W-4
• zasilacz niskich napięć ZWM-50/N
• zasilacz wysokiego napięcia ZWM-50/W

W wersji R-140M zmieniona została konstrukcja anteny APP na 2 pręty zasilane synfazowo. Pozwoliło to na rezygnację z SAAP i SOAAP.

[edytuj] Parametry nadajnika

• moc nadajnika ≥ 1000 W
• zakres częstotliwości 1,5 – 29,9999 MHz
• siatka częstotliwości ustalonych co 100 Hz
• stabilność częstotliwości 10^-8 Hz/Hz
• uzyskana poprzez automatyczną syntezę częstotliwości
• pamięć elektroniczna i mechaniczna 10 fal nadawczych
• podział pasma na 5 (WM) i 7 (USD) podzakresów
• czas zmiany przygotowanej fali do 1 min
• strojenie wzbudnika elektroniczne, wzmacniacza mocy i dopasowań antenowych ręczne
• istniała możliwość strojenia dopasowań do anteny bez promieniowania (tzw. „ciche strojenie”)
• sprawność energetyczna około 25% Uwarunkowane to było koniecznością pracy lampy mocy w klasie "A". Wzmacniacz mocy musiał mieć charakterystykę liniową aby nie zniekształcać wytworzonych we wzbudniku emisji telefonicznych.

W związku z dużym współczynnikiem przestrajania (30/1,5 MHz=60) pasmo wzmacniacza mocy -WM, dzieliło się na 5 podzakresów:

1. zakres 1,5 - 3,0 MHz
2. zakres 3,0 - 5,0 MHz
3. zakres 5,0 - 10 MHz
4. zakres 10 - 16 MHz
5. zakres 16 - 30 MHz

a blok dopasowania do anten -USD na 4:

1. zakres 1,5 - 4,0 MHz
2. zakres 4,0 - 7,5 MHz
3. zakres 7,5 - 16 MHz
4. zakres 16 - 30 MHz

[edytuj] Anteny nadawcze

W nawiasach zakres roboczych częstotliwości i wysokość podwieszenia anteny na maszcie. Poza tymi częstotliwościami ich charakterystyki promieniowania były odmienne od typowych.

Anteny niesymetryczne:

• (14-30 MHz) prętowa 4m (praca w ruchu)
• (4,0-14 MHz) prętowa 10m
• (1,5-2,0 MHz) typu T 2 x 40m (na 12m)
• (2,0-4,0 MHz) typu T 2 x 11m (na 10m)
• (2,0-12 MHz) promieniowania pionowego APP

Anteny typu "T" powstawały z dipoli przez zwarcie przewodów fidera wewnątrz aparatury. W wersji R-140M nie występuje nadawcza antena prętowa 4 m. Rolę tę spełnia wspomniana wcześniej nowa antena APP - dwa pręty w pozycji "pion".

Anteny symetryczne:

• (1,5-4,0 MHz) dipol symetryczny 2 x 40m (na 12 m)
• (5,0-15 MHz) dipol symetryczny 2 x 11m (na 10 m)
• (10-30 MHz) nadawcza typu "V" 2 x 46m (na 12 m)

[edytuj] ODBIORNIK

[edytuj] Elementy składowe

• panel podstawowy 2-1M
• syntezer częstotliwości 1-0M
• zasilacz odbiornika 3-0M
• panel telefoniczny 4-0M
• panel telegraficzny 5-0M
• panel wyjść liniowych 9-0M

[edytuj] Parametry odbiornika

• zakres częstotliwości 1,5 – 29,999 MHz
• siatka częstotliwości co 100 Hz
• stabilność częstotliwości
  • dobowa 2,5 x 10^-8 Hz/Hz
  • miesięczna 1,2 x 10^-7 Hz/Hz
• uzyskana poprzez automatyczną syntezę częstotliwości
• pamięć elektroniczna 10 fal odbiorczych wybieranych dekadowo
• czas zmiany przygotowanej fali do 1 min
• strojenie odbiornika samoczynne

[edytuj] Anteny odbiorcze

• prętowa 4 m (praca w ruchu)
• antena promieniowania pionowego APP
• ferrytowa antena odbiorcza FAO (tylko R-140M)
• odbiorcza typu "V" 2 x 46 m (na maszcie 12 m)
• dipol symetryczny 2 x 13 m (na wysokości 10 m)
• każda z anten nadawczych podczas pracy simpleksowej

[edytuj] Bibliografia

• РАДИОСТАНЦЯ Р-140 Техническое описание и инструкция по эксплуатации.
• Tabela ustawienia przełączników i strojenia radiostacji R-140Z1. ZE-Warel Warszawa