Wikipedysta:Rafal81

Z Wikipedii

Janina Jełowicka z ks. Czetwertyńskich 1840 – marzec 1866; kompozytorka, urodzona w Antopolu w pow. jampolskim, jako córka Leopolda i Kazimiery Łuba, a wnuczka Antoniego ks. Czetwertyńskiego, kasztelana bracławskiego; prawnuczka Katarzyny Marianny Jełowickiej [l. Mychlińska]. Wychowana w kulturalnym i patriotycznym środowisku, w okresie mody na „cudowne dzieci”, wykazywała wcześnie talent muzyczny i usposobienie nacechowane romantycznym idealizmem. Rodzice po konsultacjach, m.in. u Józefa Korzeniowskiego, który uznał fenomenalne zdolności dziecka, wywieźli czternastoletnią córkę za granicę; nauczycielami jej byli: G. Rossini we Florencji, M. Giuliani i G.J. Duprez w Paryżu, gdzie odnosiła już liczne sukcesy, śpiewając mezzosopranem, często własne kompozycje. Z czasem piękność i szczególnie wówczas ceniony talent improwizowania melodii i wierszy, wdzięk towarzyski oraz fortuna rodziców zapewniły jej powodzenie na koncertach w Hotelu Lambert i w Tuilleriach na dworze Napoleona III. To zrodziło złudzenia, że będzie mogła użyć swych wpływów dla sprawy polskiej, w czym utwierdzały ją nieobowiązujące obietnice i żartobliwie nadany tytuł „politycznej ambasadorki polskiej”. Kursował wówczas po Polsce, w odbitkach litograficznych list ks. Czetwertyńskiej opisujący jej rozmowę z cesarzem na balu maskowym i rzekome jego obietnice dla Polaków. Nie jest jasne, czy Napoleon III sam chciał zdobyć jej względy, czy też szło o wydanie jej za adiutanta cesarskiego, wicehrabiego Toulongeon; w każdym razie Jełowicka przerwała tę dwuznaczną sytuację i powróciła do kraju. „... W Antopolu, potem w Wierzbowej, mieszkała długo księżna Janina Czetwertyńska. Była to świetna pani, co na dworze Napoleona III i Eugenii dobrze reprezentowała Polskę. Dyplomacja światowa z jej zdaniem się liczyła. Margrabia Toulongeon o jej względy się ubiegał, a Józef Korzeniowski śliczny wiersz jej poświęcił. Obdarzona była ślicznym głosem. Do ostatnich czasów w Wierzbowej i Antopolu przechowywano z pietyzmem pamiątki po Janinie Czetwertyńskiej...“ . Po powrocie z Francji przeznaczyła połowę swego majątku na uwłaszczenie chłopów, spodziewając się ich tym pozyskać dla zbliżającego się powstania. Miała nadzieję dać również przykład innym ziemianom, co się jej nie udało. Po wybuchu powstania Jełowicka objeżdżała dwory, rozwożąc manifesty Rządu Narodowego. Obciążona zarzutami spiskowania na dworze francuskim, bałamucenia chłopów i popierania powstania, została uwięziona w Kijowie. Po uwolnieniu, poślubiła w 1863r. Adolfa Jełowickiego, właściciela Aresztowa, Toropowa i Frenopola, w posagu wnosząc Antopol. Zamieszkała w Aresztowie, gdzie stworzyła ognisko życia towarzyskiego. W Kijowie wyszedł jej: - „Śpiewnik”, dedykowany <bratniej szlachcie>, a zawierający liczne kompozycje m.in.: do utworów Mickiewicza (Pieśń myśliwca; Rękawiczka; Sen) i Zaleskiego. Niektóre jej kompozycje zyskały wielką popularność, były też osobno wydawane. I tak skomponowała: Powrót bocianów, do słów K. Kucza; Spojrzyj na mnie; Mazurek; On mnie pytał co ja wolę; Zwij mnie dusza; Złota nutka i in. Estreicher wspomina o uroczystości chrzcin w lutym 1861r. w Czarnominie pod Bałtą na Podolu [majątku Michała Henryka Czarnomskiego i Szembekówny], na których grano komedię księżniczki Janiny Czetwertyńskiej: „Wróżba z czasów Zygmunta Augusta”. W sztuce grali: Feliks Sobański, Czarnomski, Seweryn Lipkowski, Drohojowski, Morawski Przyczyną tragicznego zakończenia tego romantycznego, a krótkiego, dwudziestopięcioletniego życia, stała się fatalna pomyłka, wynikająca podobno ze świadomej i upartej niechęci do uczenia się języka rosyjskiego. Złe odczytanie wskazówek lekarskich, w urzędowym wówczas języku rosyjskim, spowodowało, że podała swemu choremu dziecku sublimat. [Wg innych lekarstwo „do zewnątrz” podała do „wewnątrz”]. Wstrząs wywołany śmiercią dziecka stał się przyczyną melancholii, a następnie zgonu Jełowickiej na jesieni 1865r. w Kijowie. [wg ks. Gustawa Jełowickiego zmarła tragicznie- (samobójczo?) w Aresztowie]. Wg listów Elizy z Branickich Krasińskiej zmarła na galopujące suchoty w marcu 1866r. Podobno pozostawiła liczne rękopisy nie tylko utworów muzycznych lecz i literackich (dramaty, powieści), które uległy zniszczeniu w czasie pierwszej wojny światowej .

Źródło :

1 A. Urbański ,,Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi” Warszawa 1928; s. 18. 2 K. Estreicher ,,Teatry w Polsce” Warszawa 1953; t. I,65. 3 Bibliografia w PSB XI, 159 – art. St. Sierotwiński; materiały Tadeusza Jełowickiego