Wikipedysta:Roo72/Krykiet
Z Wikipedii
Krykiet to gra sportowa rozgrywana pomiędzy dwiema drużynami po 11 zawodników. Pochodzi w Anglii gdzie nadal jest bardzo popularna, grana jest także w wielu innych krajach na świecie – we wszystkich krajach brytyjskiego Commonwealthu, w krajach azjatyckich, a także w niektórych krajach europejskich.
Spis treści |
[edytuj] Zasady gry
W grze w krykieta biorą udział dwie jedenastoosobowe drużyny. Gra odbywa się na owalnym boisku bez ściśle określonych wymiarów. Na początku gry odbywa się losowanie która ze stron będzie pierwsza odbijała piłkę (batting), a która strona będzie nią "rzucała" (bowling). Zadaniem strony odbijającej jest zdobycie jak największej ilości punktów (runs), zadaniem drugiej strony jest jak najszybsze pozbycie się, "zbicie" zawodników drużyny przeciwnej. Po "zbiciu" wszystkich zawodników, drużyny zamieniają się miejscami i ta która do tej pory "zbijała" zaczyna odbijać piłkę i vice versa. Na środku pola gry znajduje się "pitch". Jest to utwardzony pas ziemi, pokryty bardzo krótko skoszoną trawą. Na obu jego końcach znajdują się "wickets" – trzy pionowe kijki wbite do ziemi tuż obok siebie, na których poprzecznie położone są "bails" – krótkie kawałki drewna luźno leżące na "wickets".
[edytuj] Bowling
"Rzucanie" (bowling) piłki odbywa się według pewnych bardzo ściśle określonych reguł. Piłka nie jest bowiem rzucana w taki sposób jak np. w baseballu, ale "kulana", tzn. w momencie jej "rzucenia" nie może nastąpić wyprostowania łokcia. cała ręka musi być prosta przez cały czas ruchu. Piłka musi być rzucona w kierunku odbijającego i powinna raz odbić się od ziemi zanim do niego dotrze (choć możliwe jest też jej rzucenie pod same nogi odbijającego bez odbijania jej od powierzchni ziemi). Drużyna która w danym momencie piłkę rzuca może dowolnie ustawić na polu gry 9 zawodników których zadaniem jest łapanie piłki, dziesiąty zawodnik tzw. "wicket keeper" zawsze stoi za odbijającym, a jedenasty to "bowler" czyli osoba w danym momencie piłkę rzucająca. Podstawowy cykl gry (over) to sześć rzutów piłki przez jednego "rzucającego", po zakończeniu takiego "over" zmienia się rzucający, i tak dalej. Istnieje wiele odmian "rzucania" od szybkiego (fast bowling) w którym piłka jest "rzucana" z prędkością około 150 km/h (najszybszy z obecnych bowlerów, Australijczyk Brett Lee rzuca nawet z prędkością 160 km/h), do średniego (medium – w tej odmianie piłka rzucana jest wolniej ale rzucający nadaje jej pewien moment obrotowy przez co jej trajektoria w powietrzu to linia krzywa), aż po powolne, podkręcane rzucanie (slow lub spin bowling – piłka rzucana jest wtedy ze stosunkowo niewielką prędkością, ale jest za to bardzo podkręcona, przez co w leci po linii krzywej, a po odbiciu się od ziemi często zmienia kierunek poruszania się). W każdej drużynie jest kilku zawodników którzy są wyspecjalizowanymi rzucającymi, najczęściej jest ich czterech, zazwyczaj trzech szybkich rzucających i jeden podkręcający. Piłkę mogą jednak rzucać wszyscy zawodnicy.
[edytuj] Batting
Zadaniem drugiej drużyny jest odbijanie piłki w taki sposób aby zdobywać punkty (runs – dosłownie "biegi"). Runs można zdobyć na wiele sposobów – jeżeli odbijający uderzy piłkę w taki sposób, że przeleci ona w powietrzu poza pole gry nie dotykając przy tym w żadnym momencie powierzchni, zdobywa on sześć punktów dla swojej drużyny. Jeżeli uderzy piłkę w taki sposób, że dotrze ona do granicy pola gry, ale w którymś momencie dotykając pola gry, zdobywa on cztery punkty. Punkty mogą też być zdobyte odbijając piłkę w taki sposób aby znalazła się ona pomiędzy rozstawionymi na polu gry zawodnikami drużyny przeciwnej i przebiegnięciu na drugi koniec "pitch" zanim zdążą oni podnieść i odrzucić piłkę.
[edytuj] Wykluczanie zawodników
Zawodnik odbijający piłkę (batsman) może być wykluczony, "zbity" z gry na wiele sposobów, podstawowe z nich to:
- "Caught" – przez złapanie, jeżeli odbijający uderzy w piłkę w taki sposób, że zostanie ona złapana przez jednego z broniących w powietrzu, bez uprzedniego dotknięcia powierzchni pola gry.
- "Bowled" – zbity, jeżeli rzucona piłka trafi w "wicket" znajdujący się za zawodnikiem.
- "LBW" czyli "leg before wicket" – dosłownie "noga przed wicketem" – jeżeli rzucona piłka trafi odbijającego w nogę którą zasłonił on swój "wicket", tzn. że gdyby nie postawiłby on tam swojej nowi piłka trafiłaby w "wicket" (patrz wyżej na "bowled").
- "Run out" – jeżeli gracz po odbiciu piłki zacznie biec na drugi koniec "pitch" ale zawodnik drużyny przeciwnej zdąży podnieść piłkę oraz rzucić ją w kierunku "wicket" trafiając w niego zanim biegnący dostanie się na drugi koniec "pitch".
- "Stumped" – odmiana "run out", jeżeli odbijający przy próbie uderzenia piłki zrobi krok do przodu przed swój wicket i nie trafi w piłkę, a stojący za nim "wicket keeper" złapie tą piłkę i uderzy nią "stumps" zanim gracz zdąży wrócić na swoją pozycję.
- "Hit wicket" – jeżeli przy próbie odbicia piłki uderzy kijem w stojący za nim "wicket".
[edytuj] Piłka i kij
Piłka używana do gry w krykieta ma pomiędzy 8 13/16, a 9 cala (224 mm do 229 mm) i waży pomiędzy 5,5 a 5,75 uncji (155,9 i 163 g). Zrobiona jest z twardego kawałka korka pokrytego skórą.
Kij do krykieta ma kształt prostokąta w okrągłą rączką. Tradycyjnie wykonany jest ze specjalnej odmiany wierzby rosnącej w Anglii.
[edytuj] Odmiany krykieta
Dwie podstawowe formy krykieta to "one day match" (zwany też "limited overs") oraz "2-, 3-, 4- lub 5-day match".
W formie "limited overs" mecz podzielony jest na dwie części, w pierwszej z nich odbija pierwsza drużyna (przez 50 "overs", jeden "over" to sześć rzutów), a później druga. Drużyna która zdobywa więcej punktów wygrywa mecz.
W wielodniowej odmianie krykieta, pierwsza z drużyn odbija piłkę tak długo aż nie zostaną zbici wszyscy jej zawodnicy (albo kapitan zdecyduje się wcześniej zejść z pola, tzw. deklaracja), następnie odbija druga drużyna i później obie drużyny odbijają raz jeszcze. Wygrywa drużyna która łącznie zdobędzie więcej punktów w obu częściach ("innings") meczu. Na przykład jeżli drużyna "A" zdobyła 250 punktów w pierwszej części, a drużyna "B" 350 za to w drugiej części meczu "A" zdobyła 200 ale zbiła przeciwników gdy ci uzyskali tylko 8o punktów wygrywa drużyna "A". Jeżeli w określonym czasie gry nie dojdzie do rozstrzygającego wyniku mecz kończy się bez rezultatu (w odróżnieniu od rzadkiej sytuacji kiedy obie drużyny zdobędą dokładnie tyle samo punktów i nastąpi remis).
[edytuj] Historia krykieta
Pierwsze wzmianki o krykiecie pochodzą w XII wieku ale we współczesna forma tej gry powstała pod koniec XIX wieku. Samo pochodzenie słowa "cricket" (w języku angielskim nie jest jasne), pochodzi zapewne od nazwy kija do odbijania piłki – z francuskiego "criquet", flamandzkiego "kricke" lub staro-angielskiego "cricc" lub "cryce".
Początkowo w krykieta grano tylko w Anglii, ale w miarę rozwoju ówczesnego imperium brytyjskiego gra stała się także popularna w innych krajach korony brytyjskiej. Pierwszy mecz międzynarodowy został rozegrany pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Kanadą (w obu tych krajach nadal gra się w krykieta ale nie jest on bardzo popularny).
Ślady istnienia prostej wersji krykieta pochodzą z XIII wieku, ale gra mogła powstać jeszcze wcześniej. Najprawdopodobniej stworzyły ją dzieci w społecznościach chłopskich i trudniących się metalurgią żyjących w rejonie zwanym The Weald pomiędzy Kentem i Sussex. Istnieją pisane źródła potwierdzające, iż w grę creag grał w roku 1300 w Newenden sam książę Edward, syn króla Anglii Edwarda I.
W 1598 w sprawie sądowej o ustalenie prawa własności do ziemi pojawiło się odniesienie do sportu zwanego kreckett - koroner nazwiskiem John Derrick zeznał, iż kilkadziesiąt lat wcześniej na obszarze, którego dotyczyła sprawa (były to tereny Royal Grammar School w Guildford), grał z kolegami w sport o tej właśnie nazwie. Oxford English Dictionary podaje, iż był to pierwszy zarejestrowany przypadek wystąpienia nazwy krykieta w języku angielskim.
Istnieje wiele słów podawanych jako etymologiczne źródło nazwy cricket. Jedną z teorii jest wywodzenie się jej od jednej z nazw kija krykietowego: starofrancuskiego criquet (rodzaj maczugi), flamandzkiego krick(e) ("kijek") lub staroangielskiego crycc ("kostur", "laska"; ta teoria oznaczałaby wywodzenie się nazwy cricket z północnej Anglii, gdyż w pozostałych rejonach cc było spółgłoską podniebienną - stąd mogło się ze słowa crycc wykształcić crutch, "kostur").
Jeszcze przed angielską wojną domową sport ten stał się rozrywką ludzi dorosłych, którzy grali przeciw sobie w drużynach reprezentujących poszczególne parafie. Po niej z kolei nowy purytański rząd zwalczał "nielegalne zgromadzenia", jak nazywano zbieranie się w celu uprawiania sportów, zwłaszcza tych głośniejszych, takich jak piłka nożna. Kładziono także większy nacisk na przestrzeganie szabatu, a jako że był to jedyny czas wolny, jakim dysponowały klasy niższe, popularność krykieta okresowo spadła praktycznie wszędzie poza niektórymi szkołami płatnymi.
Po Restauracji w 1660 krykiet znów się rozwijał i pod koniec stulecia osiągnął kształty zorganizowanej, wręcz profesjonalnej rozgrywki, w którą stawką były pieniądze. Wiadomo, że wielki mecz krykietowy o wysoką stawkę (50 gwinei od drużyny) z jedenastką zawodników w każdej ekipie rozegrano w Sussex w 1697; ten właśnie mecz stał się pierwszym, o którym wspomniały angielskie gazety, co stało się w dużej mierze dzięki wprowadzeniu rok wcześniej wolności prasy.
W XVIII wieku krykiet przestał być jedynie "wiejską rozrywką" i urósł do rangi narodowego sportu Anglików - w dużej mierze dzięki zakładom na pieniądze i zestawianiu przez bogatych własnych "jedenastek" - tak właśnie powstały słynne kluby ze Slindon (założyciel: Charles Lennox, 2. książę Richmond) i Hambledon. W Londynie z kolei, gdzie sport ten zyskał wielką popularność już na początku stulecia - już w 1707 roku na mecze krykieta na Artillery Ground w Finsbury przychodziły tłumy - w 1787 założono Marylebone Cricket Club, który przez długie lata miał prawo samodzielnego ustalania zasad krykieta.
W XIX wieku, mimo że na kilka lat krykietowi przeszkodził wybuch wojen napoleońskich, rozwój trwał: nastąpiły zmiany w technice gry - underarm bowling, posyłanie piłki przez bowlera w kierunku batsmana tak, aby toczyła się po ziemi, zostało zastąpione najpierw przez roundarm a następnie (w 1864) overarm bowling, w których piłka jest rzucana, a nie toczona, przez co trudniej ją odbić. Zmiany te uznano za bardzo kontrowersyjne i spotkały się ze zdecydowanym sprzeciwem wielu konserwatywnych ludzi krykieta, ale ostatecznie zostały zaakceptowane przez klub z Marylebone.
Począwszy od 1839 zakładano kluby będące reprezentacjami hrabstw (pierwszym był Sussex County Cricket Club), które w grudniu 1889 ustanowiły, a w następnym roku rozpoczęły własne oficjalne rozgrywki - County Championship.
XIX wiek to również początki meczów międzynarodowych. Pierwsze takie spotkanie miało miejsce w 1844 roku w Elysian Fields w New Jersey, a zmierzyły się ze sobą reprezentacje USA i Kanady. W 1859 drużyna angielska wybrała się na pierwsze w historii zamorskie tournee do Ameryki Północnej, a osiemnaście lat później, w 1877, odbył się pierwszy w historii Test match - w Melbourne Anglia zmierzyła się z Australią.
Trzynaście lat wcześniej, w 1863 roku, karierę rozpoczął piętnastoletni wówczas W. G. Grace. Przez 44 lata gry zrewolucjonizował ten sport - nie tylko praktycznie w pojedynkę przyczyniając się do jeszcze większej popularyzacji krykieta, ale też samodzielnie opracował większość do dziś stosowanych technik odbijania piłki.
Ostatnie dwie dekady przed wybuchem I wojny światowej nazwane zostały "Złotą Erą Krykieta" pod wpływem tęsknoty za tym, co zabrał tej dyscyplinie ogólnoświatowy konflikt. Z kolei okres międzywojenny to czas dominacji jednego gracza, australijskiego batsmana Donalda Bradmana. To właśnie jako broń przeciw jego wielkim umiejętnościom Anglicy opracowali kontrowersyjną taktykę zwaną bodyline polegającą na celowaniu piłką w odbijającego.
W roku 1961 rozpoczął się największy kryzys w historii krykieta, skutek południowoafrykańskiej polityki segregacji rasowej - apartheidu. Gdy RPA została zmuszona do wystąpienia z Commonwealthu, jej federacja krykieta musiała - na mocy ówczesnych przepisów - opuścić International Cricket Conference (ICC). Siedem lat później kryzys pogłębił się, gdy południowoafrykańskie władze odwołały tournee angielskiej reprezentacji do RPA ze względu na obecność w składzie Anglików czarnoskórego Basila D'Oliveiry. W 1970 członkowie ICC zawiesili do odwołania występy bardzo silnej wówczas reprezentacji RPA w międzynarodowych rozgrywkach. Południowi Afrykańczycy organizowali więc "butnownicze tournee" (ang. rebel tours) - płacili krykiecistom z innych państw, by ci formowali "jednorazowe" drużyny i grali mecze przeciw RPA. Mimo że ICC zadecydowała, by gracze, którzy przyjmą taką ofertę, również byli zawieszani, wielu, zwłaszcza starszych i kończących kariery, dawało się skusić, gdyż krykiet nie był wówczas sportem, w którym gracze zarabiali znaczne sumy pieniędzy. Sytuacja ta trwała aż do 1991 roku, kiedy do władzy doszedł Nelson Mandela a apartheid został zniesiony.
Nowa era w historii krykieta zaczęła się w 1963 roku, kiedy angielskie hrabstwa zmodyfikowały zasady, umożliwiając rozgrywanie nowego typu meczów - meczów o odgórnie ustalonej liczbie overów. Osiem lat później na podstawie tego przepisu powstały mecze jednodniowe - One-day International (ODI). International Cricket Council szybko zaakceptowała tę formę gry i w 1975 zorganizowała pierwsze Mistrzostwa Świata w krykiecie w meczach jednodniowych. Od tego momentu ODI stopniowo zdobywały coraz większą popularność kosztem meczów wielodniowych.
Na początku XXI wieku dłuższa odmiana krykieta zaczęła co prawda odzyskiwać popularność, ale w tym samym okresie pojawiła się kolejna odmiana z ograniczoną liczbą overów - Twenty20.
[[Kategoria:Sport]]
