SAVAK
Z Wikipedii
SAVAK (Sazamane Etalaat va Amniate Kechvar) - irańska tajna policja polityczna, służba bezpieczeństwa i wywiadu działająca w latach 1957 - 1979.
Spis treści |
[edytuj] Utworzenie Savak
Savak został utworzony za pomocą zachodnich służb wywiadowczych - brytyjskiej MI6, amerykańskiej Centralnej Agencji Wywiadowczej CIA oraz izraelskiego Mossadu. Savak był głównym narzędziem represji wobec przeciwników politycznych szacha Mohammada Rezy Pahlaviego oraz jakichkolwiek sprzeciwów publicznych w Iranie. Odpowiedzialny za torturowanie i więzienie tysięcy przeciwników reżimu. Pierwszym dyrektorem, od 1957 roku do 1961 roku, był gen. Teymur Bakhtiar, który zginął w tajemniczym zamachu w 1970 roku. Został zastąpiony przez gen. Hassana Pakravana, który sprawował stanowisko szefa Savak do 1966 roku. Pakravan został zdymisjowany za niewłaściwe rozprawienie się z opozycją. Jego miejsce zajął gen. Nematollah Nassiri, bliski przyjaciel szacha z dzieciństwa i szkoły.
[edytuj] Współpraca z Centralną Agencją Wywiadowczą CIA
Savak utrzymywał przez cały czas swego istnienia ścisłe stosunki z Centralną Agencją Wywiadowczą. Obie służby Savak i CIA, na mocy porozumienia wstrzymywały się od wszelkich operacji przeciwko sobie. Za zgodą szacha, Savak pozwalał agencjom wywiadowczym Stanów Zjednoczonych, m.in. CIA i NSA, na korzystanie z terytorium Iranu do wykonywania wszelkiego rodzaju działań wywiadowczych wymierzonych w Związek Radziecki, zwłaszcza monitorowanie systemów łączności przez NSA. Savak był także zobowiązany informować CIA o sytuacji wewnętrznej Iranu - politycznej i społecznej. W zamian Centralna Agencja Wywiadowcza udostępniała Savakowi raporty i oceny działalności wywiadu izraelskiego w Iranie oraz świadczyła wysoką pomoc materialno-finansową. Mimo bardzo dobrych stosunków pomiędzy Savakiem i CIA, agenci Savak śledzili Amerykanów w swym kraju i jak najbardziej ograniczali ich wpływy. Tajna policja szacha prowadziła również operacje wymierzone w działaczy studenckich na terenie USA.
[edytuj] Liczebność
U szczytu swojego istnienia Savak zatrudniał ok. 5 tys. oficerów i cywilnych pracowników etatowych, nie licząc tysięcy płatnych lub dobrowolnych informatorów i agentów.
[edytuj] Rozwiązanie Savak
Po przejęciu władzy w Iranie przez fundamentalistów islamskich, gmach kwatery głównej Savaku został wzięty szturmem, przy czym zniszczono większość archiwum. Wielu wysokich oficerów oraz ostatniego szefa Savaku, Nematollaha Nassiri, postawiono przed sądem i stracono. W lutym 1979 roku, Islamskie Zgromadzenie Konsultatywne zaaprobowało ustawę o rozwiązaniu Savak. W jego miejsce został powołany Narodowy Ośrodek Wywiadu, który w przeciwieństwie do Savak został pozbawiony uprawnień policyjnych.
[edytuj] Szefowie Savaku
- Teymur Bakhtiar (1957-1961)
- Hassan Pakravan (1961-1965)
- Nematollah Nassiri (1965-1978)
- Nasser Moghadam (1978-1979)
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Źródła
- Normam Polmar, Thomas B. Allen - Księga Szpiegów, Wydawnictwo Magnum Warszawa 2000
