Składka (poligrafia)

Z Wikipedii

Składka, składka arkuszowa – zadrukowany arkusz, z którego powstaje wielostronicowa publikacja drukowana.

Arkusz papieru przechodzący przez maszynę drukarską jest najczęściej wielokrotnie większy niż wielkość pojedynczej kartki końcowego wyrobu. Papier jest zadrukowywany z obu powierzchni, po czym jest kilkakrotnie składany (falcowany), aby osiągnąć rozmiary gotowej publikacji. Zadrukowany arkusz po złożeniu otrzymuje postać składki składającej się najczęściej z 4, 8, 16 lub 32 stron (należy jeszcze obciąć spady, czyli przyciąć wystające brzegi na wymiar docelowy).

Tradycyjna nazwa składki w żargonie drukarzy to lega.

Publikacja może być w postaci jednej składki, lub w postaci sklejonych (lub zszytych) kilku składek. Jeśli składek jest więcej niż jedna, to wcale nie muszą być one tej samej wielkości - to znaczy arkusze drukarskie, z których po złożeniu otrzymujemy składki mogą być różnej wielkości, a więc poszczególne składki mogą mieć różną liczbę stron (wszystkie strony są oczywiście tej samej wielkości) – np. publikacja 24-stronicowa składa się zazwyczaj ze składki 16-stronicowej i włożonej w nią składki 8-stronicowej. Składka 8-stronicowa może być w tym przypadku drukowana na dwa razy mniejszym arkuszu w takim samym nakładzie jak składka 16-stronicowa, lub też drukowana w dwu użytkach na takim samym arkuszu, jak składka 16-stronicowa, ale w połowie nakładu.

Okładka i rozkładówka (środkowe kartki szytej publikacji) mogą być częścią większej składki, lub też mogą być same w sobie małymi 4-stronicowymi składkami. Podobnie, jeśli okładka zawiera płaski grzbiet, musi stanowić sama w sobie odrębną składkę.

Ponieważ składka to jest wielokrotnie składany na pół arkusz, to liczba kartek w składce jest zawsze potęgą liczby dwa (2, 4, 8, 16...), a stron jest oczywiście dwa razy więcej (4, 8, 16, 32). Stąd wniosek, że liczba stron w publikacji jest zawsze wielokrotnością liczby 4 (dwie kartki - lewa i prawa, a każda po 2 strony) - jednak nie każda wielokrotność liczby 4 jest równie łatwa do uzyskania. Najczęściej publikacje mają wielokrotność 16 stron, a w przypadku czasopism mogą dodatkowo dochodzić 4 strony okładki. W przypadku druku na mniejszych maszynach drukarskich, tzw. "półformatowych", jest to wielokrotność 8 stron.

Papier na maszynie drukarskiej może być zadrukowywany z obu stron kolorem, z obu stron tylko czarną farbą, lub też kolor może iść tylko z jednej strony arkusza. Na kolorowej stronie arkusza możemy zaplanować niektóre strony cz.-białe, w odwrotną stronę z oczywistych powodów jest to niemożliwe. Z tego wynika dość konkretny układ możliwości występowania stron cz.-białych i kolorowych w publikacji.

Podczas projektowania publikacji wieloskładkowej trzeba wiedzieć, że składki można łączyć z sobą na dwa sposoby, co implikuje rodzaj oprawy. Składki mogą przylegać do siebie bokami (oprawa klejona), lub też wchodzić jedna w drugą (oprawa szyta). Tak więc możliwości mieszania stron czarnych i kolorowych jest jeszcze więcej! Dlatego właśnie tak ważne jest ujęcie w szpiglu czasopisma informacji o kolorach stron.

W tym miejscu warto wykonać ćwiczenie praktyczne: Bierzemy kartkę papieru, która od tej pory symbolizować będzie arkusz drukarski. Składamy kartkę papieru na pół trzy razy, w powstałej składce numerujemy strony od 1 do 16, rozkładamy kartkę... i teraz chwila refleksji nad tym, gdzie wylądowały poszczególne strony, które strony fizycznie się z sobą stykają, które z nich są do góry nogami, która strona wylądowała po której stronie arkusza, oraz które miejsca będą odcięte na spad (a na spad idą wszystkie trzy krawędzie każdej kartki publikacji, oprócz krawędzi grzbietu).

Przykład kompletu składek wchodzących w skład konkretnej publikacji:

Miesięcznik, format A4, 52 strony, trzy składki 16-stronicowe włożone jedna w drugą + okładka. Okładka (czyli 4 strony) wchodzi w skład numeracji stron magazynu, ponieważ jest drukowana na podobnym papierze jak wnętrze numeru, ale ponieważ jest lakierowana – jest drukowana na oddzielnym arkuszu, a więc tworzy oddzielną, małą składkę. Rozkładówka jest integralną częścią 16-stronicowej składki. Okładka jest oczywiście zadrukowana po obu stronach kolorem (wewnętrzne strony okładek to typowe kolumny przeznaczone na całostronicowe reklamy), zewnętrzna składka (ta najbliżej okładek) również z obu stron w kolorze (warto, aby czytelnik zaczynał od stron w pełni kolorowych), kolejna składka po obu stronach czarno-biała (tu kilka sąsiednich stron wykorzystane na ogłoszenia drobne), a środkowa składka (centralnie wewnątrz numeru) z jednej strony kolorowa, z drugiej czarno-biała, ale w ten sposób, aby kolor znajdował się na dwu środkowych stronach czasopisma (bo są one zajęte przez reprodukcję jednego dużego, atrakcyjnego, kolorowego zdjęcia). Duża liczba stron czarno-białych może być narzucona ograniczeniami finansowymi wydawcy, małą liczbą kolorowych ilustracji, lub po prostu dużą ilością „gołego” tekstu.

Taki układ czasopisma może się wydać skomplikowany, ale jest to układ stosowany w praktyce. Efektem takiej kompozycji czasopisma jest fakt, że niektóre widzące strony są: obie kolorowe, obie cz.-białe, lub też tylko jedna z nich kolorowa.

Strony na składkach:

• okładka - 01-02, 51-52
• składka I - 03-10, 43-50
• składka II - 11-18, 35-42
• składka III - 19-26, 27-34 (czyli 19-34)

Rozkład stron cz.-białych i kolorowych:

• kolorowe: 01-10, 19, 22-23, 26-27, 30-31, 34, 43-52
• czarne: 11-18, 20-21, 24-25, 28-29, 32-33, 35-42

Tak samo projektowana jest duża część książek zawierających ilustracje. Jeśli trzeba umieścić pewną liczbę kolorowych ilustracji (zdjęć, rysunków, wykresów), ale jest ich niewiele, to są one wszystkie umieszczane obok siebie na jednej wydzielonej składce, drukowanej na lepszym papierze. Mechanizm ten dotyczy także ilustracji czarno-białych w momencie, gdy część tekstowa jest drukowana na papierze bardzo cienkim – tutaj zdjęcia mogłyby wyjść nieostro, przebijać na drugą stronę kartki, a miejscowy nadmiar farby mógłby nawet nadmiernie rozmoczyć papier uniemożliwiając druk.

[edytuj] Zobacz też

• impozycja czyli składkowanie (określenie gwarowe)
• para drukarska
• przegląd zagadnień z zakresu DTP