Skarb średzki
Z Wikipedii
Skarb średzki – jedno z najcenniejszych znalezisk archeologicznych XX wieku w Europie, kolekcja średniowiecznych monet i klejnotów monarchów czeskich, znalezionych w 1985 i 1988 r. w Środzie Śląskiej podczas prac budowlanych przy ulicy Daszyńskiego oraz na wysypisku gruzu na terenie Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji. Skarb w większości rozkradziony przez przypadkowych znalazców i odkrywców-amatorów był pod koniec lat 80. XX wieku powodem milicyjnej akcji na terenie Polski o kryptonimie Korona oraz kilku procesów karnych.
Z odzyskanych fragmentów znaleziska w muzeach we Wrocławiu i Środzie Śląskiej znajduje prawie osiem tysięcy monet, gotycka korona ślubna, złote pierścienie i inne elementy średniowiecznej biżuterii. Wszystko jest warte ok. 250 mln zł.
Spis treści |
[edytuj] Historia skarbu
Skarb średzki został ukryty w połowie XIV wieku w okresie, w którym miasta Śląska nawiedziła epidemia dżumy. Według badań historyków zajmujących się jego pochodzeniem był prawdopodobnie własnością bogatego bankiera żydowskiego Mojżesza, który w 1348 r. dokonał we Wrocławiu korzystnej dla siebie transakcji pożyczkowej, w wyniku której król czeski Karol IV Luksemburski zastawił u niego znaczną część swoich kosztowności w zamian za wsparcie finansowe starań o koronę cesarską. Podczas "czarnej śmierci" Mojżesz w obawie przed prześladowaniami opuścił Środę Śląską i nigdy do niej nie powrócił. Nie odzyskał też zakopanego w piwnicach swojego domu skarbu.
Na skrytkę średniowiecznego bankiera natrafiono dopiero po kilkuset latach. 8 czerwca 1985 r. podczas kopania fundamentów pod budynek centrali telefonicznej przy ul. Daszyńskiego 16 robotnicy znaleźli gliniany dzban wypełniony srebrnymi monetami: groszami praskimi i groszami miśnieńskimi. Znalezisko to zabezpieczone przez miejscowych funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej trafiło później do Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu. Nie podjęto wówczas żadnych prac badawczych w miejscu znaleziska i kontynuowano dalsze prace budowlane na ulicy Daszyńskiego.
Po raz drugi na skarb średzki natrafiono 24 maja 1988 r. podczas rozbiórki kamienicy przy ulicy Daszyńskiego 14. Nowe odkrycie, znacznie większe od poprzedniego, stało się szybko lokalną sensacją, która ściągnęła na miejsce znaleziska rzesze przypadkowych osób poszukujących srebra i złota. Z ruin piwnic domu, zanim zareagowały odpowiednie władze, wyniesiono znaczną cześć monet i biżuterii. Z czasem pojawiła się także informacja, że precjoza ze skarbu średzkiego można znaleźć na wysypisku gruzu zlokalizowanym na terenie Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji im. XXX-lecia PRL. Tam także pojawili się odkrywcy-amatorzy, którzy przeszukiwali hałdy śmieci w nadziei znalezienia czegoś drogocennego.
Dopiero po reakcji lokalnych społeczników rozpoczęły się oficjalne wykopaliska. Początkowo prowadzono je z udziałem młodzieży szkolnej i słuchaczy szkoły milicyjnej WOSMO z Wrocławia, dopiero później pojawili się w Środzie Śląskiej zawodowi archeolodzy. Nie udało się jednak przeciwdziałać poszukiwaniom prowadzonym przez osoby postronne. Władze lokalne zarządziły więc akcję skupowania znalezisk od przypadkowych znalazców. Nie przyniosła ona jednak zadowalających rezultatów i w sprawę skarbu średzkiego włączyła się milicja oraz prokuratura. Z apelem do osób przywłaszczających sobie monety i inne drogocenne przedmioty wystąpił minister kultury i sztuki, Aleksander Krawczuk, który zaoferował za każdą oddaną rzecz nagrodę w wysokości trzykrotnej wartości kruszcu. Wiele osób na tą propozycję przystało, cześć jednak nie zareagowała. W konsekwencji Milicja Obywatelska zorganizowała operację poszukiwawczą o kryptonimie Korona, która objęła terytorium całej Polski. W jej wyniku doszło do postawienia zarzutów kilku osobom i procesów karnych.
Pomimo podejmowanych prób nie udało się odnaleźć wszystkich skradzionych elementów skarbu średzkiego. Co kilka lat pojawiają się w mediach informacje o odzyskaniu lub pozyskaniu przedmiotów do niego należących[1].
Do 1995 r. prowadzono prace rekonstrukcyjne oraz katalogowanie zabytków. W wyniku tych prac stwierdzono, że w skład skarbu średzkiego, nie licząc biżuterii i złotych florenów, wchodzi 7691 monet srebrnych, z czego:
- 3700 znalazło się w Muzeum Archeologicznym we Wrocławiu,
- 3900 wpisano do inwentarza Muzeum Narodowego we Wrocławiu,
- 91 wpisano do inwentarza Muzeum Regionalnego w Środzie Śląskiej.
Po podziale eksponatów w 1997 r. większa ich część została umieszczona na stałej wystawie w Muzeum Regionalnym w Środzie Śląskiej. Natomiast pozostałe trafiły do Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu.
[edytuj] Eksponaty skarbu średzkiego przechowywane w muzeach na Dolnym Śląsku
- złota korona kobieca prawdopodobnie należąca do żony cesarza Karola IV Luksemburskiego, Blanki de Valois – wykonana w warsztacie sycylijskich mistrzów złotniczych w XIV w., gotycka, segmentowa, zwieńczona orzełkami, wysadzana drogocennymi kamieniami (najcenniejszy eksponat kolekcji).
- dwie złote zawieszki z XII w.
- dwie złote zawieszki z XIII w.
- średniowieczna kolista zapona z kameą z chalcedonu w postaci orła, ozdobiona drogocennymi kamieniami – wykonana w warsztacie sycylijskich mistrzów złotniczych w XIV w.
- złota taśma pocięta przez przypadkowych znalazców na kawałki różnej długości
- pierścień z głowami smoków ujmujących kamień szlachetny
- pierścień z szafirem
- pierścień z księżycem i gwiazdą, prawdopodobnie sygnet ostatniego średniowiecznego posiadacza skarbu, żydowskiego bankiera Mojżesza
- złota bransoleta
- monety – w większości srebrne grosze praskie wybite w czasie panowania Wacława II i Karola IV Luksemburskiego, ale także złote floreny, dukat, halerz i grosze miśnieńskie z okresu panowania Fryderyka II Poważnego.
Przypisy
[edytuj] Bibliografia
- Zdzisław Skrok, Skarby Polski, Warszawa 2002, ISBN 83-11-09499-3
- Tomasz Bonek, Przeklęty skarb. Opowieść o klejnotach wartych 100 milionów dolarów, które w PRL wyrzucono na śmietnik, Wrocław 2005, ISBN 83-922160-0-8
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Środa Śląska Skarb średzki
- Cenne, bezcenne, utracone Od odkrycia do wystawy
- Środa Śląska Historia odnalezienia Skarbu średzkiego
- Wystawa Klejnoty monarsze – skarb ze Środy Śląskiej
- Cenne, bezcenne, utracone Cenny... bezcenny... acz nieodgadniony
- Komenda Powiatowa Policji w Środzie Śląskiej Skarb Średzki – skarb tysiąclecia
