Unizm

Z Wikipedii

Unizm - koncepcja malarstwa Władysława Strzemińskiego, wyłożona w publikacji Unizm w malarstwie (1928) oraz w artykułach ogłoszonych w kwartalniku Forma.

Poglądy malarskie Strzemińskiego były dalszą, ostateczną konsekwencją dążenia kilku kierunków plastycznych pierwszej połowy XX wieku, które zerwawszy w malarstwie z tzw. "literaturą", tj. z przedstawianiem na obrazie scen z życia, dających się przedstawić także słowami opowiadania, dążyły do plastyki czystej, tj. do działania na widza nie poprzez przedmioty przedstawiane na obrazie, lecz wyłącznie przez elementy plastyczne, a więc kolor, kształt i podział płaszczyzny obrazu.

Strzemiński, budując swoją koncepcję unistyczną, czerpał z suprematyzmu Kazimierza Malewicza i neoplastycyzmu Pieta Mondriana oraz Theo van Doesburga. Za istotną właściwość obrazu uznał płaskość powierzchni, któremu to oczywistemu faktowi zaprzeczano, dając iluzję perspektywy lub iluzję wypukłości kształtów (światłocień). Drugim elementarnym faktem są granice obrazu. W unizmie chodziło o obraz, który by był jednolity, w którym by jego składniki plastyczne (kolor i kształt) były w zgodzie z istotnymi właściwościami obrazu jako płaszczyzny ograniczonej ramą. Kolory i kształty powinny być tak zestrojone ze sobą, żeby nie tworzyły kontrastów i żeby zamykały się doskonale w ramach. Według Strzemińskiego dotychczasowa koncepcja obrazu była dualistyczna, sprzeczna w sobie, oparta na kontrastach (kolorów, kształtów...).

Strzemiński namalował około 10 obrazów unistycznych. Dwie ostatnie kompozycje były jednokolorowe i tylko faktura czyniła je obrazami. Osiągnąwszy ten poziom unizmu, Strzemiński przestał malować unistycznie i zwrócił się do studium z natury, malując pejzaże.

Oprócz Strzemińskiego kompozycje unistyczne tworzyli Julian Lewin, Samuel Szczekacz i Stefan Wegner.