Ustawa o pieczęciach
Z Wikipedii
Ustawa o pieczęciach (ang. Stamp Act, nazwę tę można tłumaczyć jako 'ustawa o stemplach' albo 'ustawa o znaczkach skarbowych', które były wydawane w Anglii jako potwierdzenie wniesienia opłaty) z lat 1765-1766 była uchwaloną przez parlament brytyjski ustawą nakładającą podatki na działalność prowadzoną w 13 koloniach brytyjskich w Ameryce. Ustawa ta została uchwalona 22 marca 1765 roku i weszła w życie 1 listopada tego samego roku.
Ustawa wywołała ogromny sprzeciw w koloniach. Nigdy nie była skutecznie egzekwowana i została ostatecznie zniesiona 18 marca 1766 roku. Zwiększyła amerykańskie obawy co do intencji Parlamentu i przyczyniła się do rozwoju ruchu separatystycznego, co w końcu doprowadziło do rewolucji amerykańskiej.
Spis treści |
[edytuj] Tło wydarzeń
Kończący wojnę siedmioletnią pokój paryski (1763) dał Wielkiej Brytanii kontrolę nad Kanadą i całym wschodnim wybrzeżem Ameryki. Była to jednak już czwarta wojna między potęgami europejskimi w przeciągu siedemdziesięciu lat, i mimo że zakończyła się dla Wielkiej Brytanii korzystnie, zostawiła jej rządowi dług wynoszący 136 milionów funtów brytyjskich. Obrona zdobytego od Francji, tak niezbędnego dla handlu futrem niezasiedlonego pogranicza, wymagała od Wielkiej Brytanii utrzymania stacjonującej tam armii – teza ta została poparta po rebelii indiańskiej, która wybuchła pod przywództwem wodza Pontiaca. Dziesięć regimentów (ok. 6000 żołnierzy) miało więc na stałe stacjonować w Ameryce Północnej, a ich utrzymanie – stanowić ciągły wydatek dla państwa.
Podatki stemplowe (od pieczęci) były przez pewną liczbę lat stosowane i w Anglii, gdzie uważano je za godziwe źródło dochodu. Nakładano je na wszystkie rodzaje dokumentów prawnych – od pół pensa za pamflet lub jednostronicową gazetę, do pięćdziesięciu funtów za duży kontrakt handlowy. Daty wejścia w życie (tych dokumentów – przyp. tłum.) były celowo opóźnione, aby umożliwić wydrukowanie znaczków skarbowych (ang. stamps) i zabezpieczenie sprzedających je agentów.
[edytuj] Protesty przeciw ustawie i jej zniesienie
Koloniści absolutnie nie uważali tej ustawy za "godziwą" czy sprawiedliwą. Aby zostać dopuszczonym do sprawowania funkcji prawniczych lub zacząć działalność jako notariusz, w Ameryce trzeba było zapłacić podatek wynoszący 10 funtów, podczas gdy w Anglii wynosił on tylko 2 funty. Znaczący sprzeciw – szczególnie w redakcjach – wzbudziło opodatkowanie gazet.
Stacjonującej armii koloniści również nie uważali za zaletę, bo choć byłaby ona w stanie obsadzić placówki, takie jak Fort Detroit czy Fort Pitt, to nie byłaby zdolna obronić osadników – co najwyżej handel futrem. Ustawa o Quebecu (ang. Quebec Act) z 1763 istotnie ograniczała osadnictwo zachodnie. Przez siedemdziesiąt lat wojny europejskie rozlały się po Ameryce Północnej. Leżące na wybrzeżach posiadłości i miasta były wielokrotnie atakowane przez Francuzów, Hiszpanów i Holendrów, a jedyną ich obroną była nieregularna armia, tylko milicja (ang. militia) kolonialna; milicji tej przydzielano nawet zadania udzielenia – za niewielkim wynagrodzeniem – wsparcia działań zbrojnych w Kanadzie i na zachodzie.
Tak samo niemile widziane były inne, podobne działania, uważane przez parlament za korzystne dla kolonii. Przykładowo, rząd brytyjski chciał bezpośrednio opłacać kolonialnych urzędników, szeryfów i sędziów. Amerykanie uważali to za pozbawianie ich wpływu na te dziedziny – wcześniej bowiem, gdy zgromadzenie kolonialne było niezadowolone z wyników pracy jakiegoś urzędnika, mogło zagłosować nad wstrzymaniem wypłacania mu wynagrodzenia. Znaczki skarbowe przeważnie ignorowano, często też były niedostępne. W niektórych przypadkach protesty i dyskusje stały się zarzewiem otwartego użycia siły.
Przykładowo, w Bostonie publicznie powieszono i spalono wizerunek agenta skarbowego Andrew Olivera, włamano się też do jego domu i biura oraz spalono znajdujące się tam znaczki skarbowe. Wiąz, na którym dokonano symbolicznej egzekucji Olivera, nazwano później "drzewem wolności" (ang. Liberty Tree). Tłum posunął się nawet do niszczenia sprzętów w domu gubernatora Thomasa Hutchinsona, zniszczenia prowadzonych przez niego rejestrów i zmuszenia go, aby wraz z rodziną szukał schronienia w Fort William. W całych koloniach powstały organizacje sprzeciwu, zwane później Synami Wolności. Oliver zrezygnował z funkcji agenta skarbowego i nie można było znaleźć na to stanowisko innych chętnych.
Podobne zdarzenia miały miejsce w innych koloniach, w szczególności w mieście Nowy Jork oraz leżącym w Południowej Karolinie mieście Charleston – zajmowano i niszczono znaczki skarbowe, nękano wydających je agentów. W celu jednoczenia sprzeciwu tworzono komitety korespondencyjne. We wszystkich koloniach rozpowszechnił się masowy bojkot towarów brytyjskich. Po zgłoszeniu przez kolonię Massachusetts wezwania do zebrania się na zgromadzeniu generalnym, dziewięć kolonii wysłało reprezentantów na mający się odbyć w Nowym Jorku w październiku Kongres w sprawie ustawy o pieczęciach (ang. Stamp Act Congress).
[edytuj] Kongres w sprawie ustawy o pieczęciach (ang. Stamp Act Congress)
Patrząc wstecz, kongres ten można uważać za rozpoczęcie rewolucji amerykańskiej.
Biorące w nim udział dziewięć kolonii, reprezentowane przez dwudziestu siedmiu delegatów, postanowiło wystosować petycję w sprawie praw i krzywd, celem przedłożenia jej parlamentowi. Autorem petycji był John Dickinson z Pensylwanii. Wielkie znaczenie miał język petycji – opierała się ona na założeniu, że koloniści winni są królowi i parlamentowi takie samo posłuszeństwo jak wszyscy Anglicy, i "zasługują na wszystkie posiadane przez poddanych przyrodzone prawa i wolności". Kolonie orzekły, że "nigdy żadne podatki nie były, ani nie mogły być na nie nakładane przez kogokolwiek oprócz ich własnych legislatur", oraz że "dla ludności Wielkiej Brytanii, rzeczą nierozsądną i nielogiczną było przekazywanie własności kolonistów Jego Wysokości". Petycja stwierdzała, iż rozszerzenie kompetencji sądów i Admiralicji o egzekwowanie tej ustawy podkopywało "prawa i wolności" kolonistów – uderzono więc w bęben konstytucjonalizmu.
Zarówno petycja jak i deklaracja została we właściwym trybie przesłana królowi, a skargi – do obu izb parlamentu. W obliczu niemożności egzekwowania ustawy, parlament zniósł ją na wiosnę. Jeszcze większy niż petycje wpływ miał nacisk ze strony producentów i kupców brytyjskich. W znoszącej ustawę uchwale, parlament stwierdził, iż "...zważywszy, że dalsze istnienie tejże ustawy spotykałoby się z wieloma niedogodnościami i mogłoby rodzić wysoce szkodzące interesom handlowym tych królestw niedogodności..."
[edytuj] Późniejsze skutki
Pewne aspekty oporu wobec ustawy o pieczęciach powtórzyły się przy okazji sprzeciwu wobec Townshend Acts z 1767 roku. W następnej dekadzie, w czasie rewolucji amerykańskiej, znów, w bardziej sformalizowanej wersji, zaistniały Komitety Korespondencyjne. Gdy w 1774 kolonie podpisały Porozumienie o powstrzymaniu się od importu (ang. Non Importation Agreement), bardziej sformalizowany stał się również bojkot towarów brytyjskich. Mimo, że po zniesieniu ustawy o pieczęciach organizacja Synowie Wolności zaczęła zanikać, to nigdy nie znikła całkowicie, a powtórką przykładu zdolności kolonii do współdziałania było zwołanie Kongresu Kontynentalnego.
Kolonie nabrały również przekonania, iż mogą anulować ustawy parlamentu przy użyciu metod zazwyczaj pokojowych. Udało im się poruszyć, choć nie rozwiązać, kwestię brzmiącą żadnych podatków bez naszej zgody (ang. no taxation without assent); niedługo potem gra w sprawach konstytucyjnych zaczęła się toczyć się o coraz wyższe stawki. Parlament brytyjski zaś utrzymał swą skłonność i determinację, aby ściągać z Ameryki pieniądze do budżetu. Następnym jego krokiem były Townshend Acts.
