Wikipedysta:Władysław Goliński/Utożsamianie kulturu łużyckiej

Z Wikipedii

Utożsamianie kultury łużyckiej- stanowi fragment artykułu profesora Zdzisława Skroka, chodzi o podsumowanie ważnej kwestii widzianej oczyma archeologa.

Zdzisław Skrok, archeolog w swoim artykule pt.: Ślady w rodowodzie Polaków, [w:] Spotkania z Zabytkami, Nr 3/2003, chyba najlepiej wyjaśnia problem związany z utożsamianiem kultury łużyckiej z Prasłowianami. Jest to bardzo ważna kwestia związana także z postacią samego prof. Józefa Kostrzewskiego, autora wielu, wielu opracowań. [...] „Rekonstrukcja zróżnicowania etnicznego w pradziejach, ustalenie, gdzie i kiedy określone ludy zamieszkiwały, skąd przybyły i dokąd wywędrowały, jaką pozostawiły spuściznę - to jedno z największych wyzwań stojących przed archeologią. Bo właściwie na jakiej zasadzie zbiory jednorodnych i jednoczasowych zabytków - grobów, zrujnowanych chałup, roztrzaskanych glinianych garnków - określane jako odrębne kultury archeologiczne, łączyć można z konkretnymi ludami, których najwcześniejsze nazwy - jeśli chodzi o ziemie naszego kraju - utrwalili autorzy starożytnej Grecji i Rzymu? Jak, w sposób naukowo prawomocny, identyfikować wydobyte z ziemi przedmioty z ludźmi, z ich mową, obyczajami i religią? Takie wysiłki podejmowane są w polskiej archeologii już od prawie stu lat. Wybitny jej przedstawiciel, Józef Kostrzewski, opracował nawet specjalną metodę służącą do tego rodzaju poszukiwań. Nazwał ją retrospektywną, gdyż polegała na spoglądaniu w mroki prahistorii z miejsca, w którym staje się ona historią, czyli wiedzą o przeszłości, budowaną przede wszystkim za pośrednictwem o wiele bardziej „wymownych" od znalezisk archeologicznych przekazów pisanych. W dziejach naszych ziem owa „krawędź" historii przypada na pierwsze wieki średniowiecza (VII-X w.), kiedy coraz liczniejsze wzmianki pisarzy bizantyjskich, arabskich i karolińskich nie pozostawiają wątpliwości, że mieszkańcami tych terenów są Słowianie, ludzie mówiący odrębnym od innych językiem, hołdujący własnym - nieraz budzącym zdumienie przybyszów - obyczajom i pogańskim wierzeniom (formalnie do 966 r.). Równocześnie archeolodzy w warstwach datowanych na wspomniane stulecia dawno już wyodrębnili cały inwentarz kultury materialnej, odpowiadający ówczesnym słowiańskim mieszkańcom naszych ziem. W myśl metody retrospektywnej Kostrzewskiego, dysponując tymi danymi wystarczyło zagłębić się w nieoświetlone blaskiem źródeł pisanych mroki prahistorii i pośród jednorodnych zbiorów zabytków, określanych przez naukowców jako kultury archeologiczne, odnaleźć te, które wykazują niewątpliwe podobieństwo z kulturą archeologiczną wczesnośredniowiecznych Słowian. Na skutek tych zabiegów na arenie polskich pradziejów pojawili się Prasłowianie, przodkowie Słowian. Józef Kostrzewski tradycję prasłowiańskiej obecności na ziemiach nad Odrą i Wisłą cofnął aż do II tysiąclecia p.n.e., identyfikując ze Słowianami kulturę łużycką, która rozkwitała tu od połowy II tysiąclecia p.n.e. do IV w. p.n.e. Ludność słowiańska miała być, według niego, budowniczymi i mieszkańcami najsławniejszego osiedla polskich pradziejów - Biskupina. Postęp archeologii sprawił, że już w latach siedemdziesiątych XX w. pogląd ten został zakwestionowany. Uczeni doszli do wniosku, że nie ma argumentów świadczących o pobycie Słowian na naszych ziemiach przed VI-VII w. n.e. Najdobitniej teorię tę wyraził krakowski archeolog Kazimierz Godłowski w opublikowanej w 1979 r. rozprawie Z badań nad rozprzestrzenieniem Słowian w V-VII w. n.e. Dowodził on, że o wcześniejszej obecności Słowian na naszych ziemiach nie wspominają starożytni pisarze, choć niektórzy z nich, np. Pliniusz i Tacyt, byli dobrze zorientowani co do etnicznego obrazu barbarzyńskiej Europy. Wykazał również, że wyroby kultury materialnej mieszkańców naszych ziem w okresie wpływów rzymskich (I-V w. n.e.) i wcześniej nie wykazują cech, na podstawie których można je uznać za należące do tej samej tradycji, co wczesnośredniowieczna kultura materialna Słowian. Ówcześni Słowianie mieszkali w kwadratowych półziemiankach z kamiennym paleniskiem w narożniku, zaś mieszkańcy naszych ziem w okresie wpływów rzymskich budowali naziemne domy prostokątne, niekiedy osiągające kilkanaście metrów długości, jak świadczą odkrycia w Wólce Łasieckiej na Mazowszu i w Lubieszewie na Pomorzu Środkowym. Słowianie u progu średniowiecza lepili ręcznie pozbawione ornamentów garnki, podczas gdy już wcześniej produkowano tutaj elegancką, cienkościenną, bogato ornamentowaną ceramikę na kole garncarskim. W okresie wpływów rzymskich na naszych ziemiach działały największe w Europie ośrodki produkcji żelaza – w rejonie Gór Świętokrzyskich i na Mazowszu Zachodnim. Kiedy ich działalność została przerwana pod koniec starożytności, sztuka metalurgii upadła na ponad pół tysiąca lat. Słowianie opanowali ją dopiero w X-XI w. Poszukując wcześniejszych niż średniowieczne faz kultury materialnej Słowian, Godłowski odnalazł je na pograniczu dzisiejszej Białorusi i Ukrainy, nad górnym Dnieprem, Prypecią, środkowym Dniestrem. Tam też umieścił kolebkę Prasłowian, tam miały kształtować się pierwociny słowiańskiego języka po wydzieleniu się jego zaczątków z rodziny indoeuropejskiej na początku II tysiąclecia p.n.e. Dopiero w V-VII w. n.e., korzystając z tego, że dotychczasowi mieszkańcy Europy Środkowej powędrowali na zachód i południe, zasiedlając obszary unicestwionego imperium rzymskiego, Słowianie zajęli tereny aż po Łabę i Peloponez. Teoria ta, którą jeszcze w latach osiemdziesiątych XX w. próbowano zwalczać w imię racji politycznych (uważano, że teza o „odwiecznym” pobycie Słowian nad Odrą i Wisłą jest ważnym argumentem na rzecz naszych historycznych praw do tzw. Ziem Odzyskanych), w latach dziewięćdziesiątych zdobyła uznanie i dziś uważana jest za najbardziej prawdopodobną hipotezę (nie znaczy to, że nie może być odrzucona, jeśli pojawią się nowe, niekorzystne dla niej argumenty), tłumaczącą wyodrębnienie i rozprzestrzenienie się Słowian. Konsekwencją przyjęcia tej teorii musi być oczywiste pytanie: jeśli Słowianie nie zamieszkiwali naszych ziem w starożytności, to jakie ludy mogą do tego pretendować? Kto, w takim razie, zbudował Biskupin, czyim dziełem są wielkie zagłębia metalurgiczne, które – jak twierdzą archeolodzy- były największymi w Europie zbrojowniami, gdzie produkowano wielkie ilości broni, która służyła do pokonania Rzymu? Jeżeli chodzi o etniczne pochodzenie twórców kultury łużyckiej i budowniczych Biskupina, to archeolodzy odpowiadają dziś – nie wiadomo. Udało im się natomiast, dzięki postępowi w zakresie doskonalenia metody dendrochronologicznej (opartej na analizie rocznych przyrostów pni drzew), ustalić rewelacyjnie precyzyjną datę zbudowania tej osady. Otóż nastąpić miało to w 737 r. p.n.e., gdyż właśnie w tym roku, dokładnie zimą, ścięto większość drzew potrzebnych do budowy tej wielkiej konstrukcji obronno-mieszkalnej.”[...]