Wina
Z Wikipedii
Wina - pojęcie wiążące się z zagadnieniem wolności człowieka. Wina jest to wadliwość procesu decyzyjnego, polegająca na wolnym wyborze z katalogu możliwych zachowań zachowania sprzecznego z obowiązującą w danym społeczeństwie normą postępowania.
Spis treści |
[edytuj] Teorie winy w prawie
Teoria psychologiczna winy - ujmuje winę ontologicznie, jako stosunek psychiczny sprawcy do realizacji czynu zabronionego; istotne jest, czy sprawca chciał popełnić przestępstwo oraz czy godził się na to, dzięki czemu (naganny stosunek psychiczny) można przypisać mu winę;
Teoria normatywna winy - wprowadza pojęcie zarzucalności i koncentruje się na możliwości postawienia sprawcy pewnego zarzutu; jeżeli sprawca narusza obowiązujące przepisy (kryteria zarzucalności określone są w kodeksie karnym), to można przypisać mu winę;
Teoria kompleksowa - bierze pod uwagę zarówno stosunek psychiczny jak i element zarzucalności naruszenia przepisów karnych; jest powszechnie przyjmowana przez aktualną doktrynę prawa karnego;
[edytuj] Wina w polskim Kodeksie karnym z 1997 r.
Obecnie obowiązujący polski Kodeks karny z 1997 r. nie definiuje pojęcia winy, choć w projekcie kodeksu znalazł się artykuł: Nie popełnia przestępstwa ten, od którego w chwili czynu nie można było wymagać zachowania zgodnego z prawem. Kodeks karny oparty jest na czystej teorii normatywnej - wina to zarzucalność popełnienia czynu zabronionego. Wina jest odrębną w strukturze przestępstwa kwestią od umyślności i nieumyślności (Andrzej Zoll), a pojęcia winy umyślnej i winy nieumyślnej są obarczone błędem przesunięcia kategorialnego, pomieszaniem płaszczyzny faktycznej (umyślność, nieumyślność) z normatywną (wina).
Wina to wymagalność zachowania zgodnego z normą:
- czy mogliśmy od sprawcy wymagać podporządkowania się normie prawnej? (np. nie można wymagać od ludzi bohaterstwa),
- czy możemy postawić sprawcy zarzut, że mógł zachować się z nakazem albo zakazem zawartym w normie? (np. zarzutu takiego nie można postawić osobie chorej psychicznie)
[edytuj] Okoliczności wyłączające winę w polskim Kodeksie karnym z 1997 r.
- Stan wyższej konieczności - art. 26§2
- Nierozpoznawalność bezprawności czynu - art. 30
- Usprawiedliwiony błąd co do okoliczności wyłączających bezprawność lub winę - art. 29
- Nieletniość sprawcy - art. 10
- Niepoczytalność sprawcy - art. 31§1
[edytuj] Spory w doktrynie
W wielu wypadkach oskarżyciel musi udowodnić przed sądem winę zabarwioną celem (dolus coloratus). Przykładem niech będą art. 278§1, 281, 282, 286, 289§1 Kodeksu Karnego. Cel postępowania sprawcy jest w takich sytuacjach elementem podstawowym rozpatrywanym przez sąd. Ma to kapitalne znaczenie dla kwalifikacji czynu, a w konsekwencji na wymiar kary.
Zgodnie z przeciwnym poglądem, cel zachowania się sprawcy decyduje o zamiarze bezpośrednim (tak zwane przestępstwa kierunkowe) i nie ma to niczego wspólnego z kwestią winy (czysta teoria normatywna).
Powszechnie występujące wypadki drogowe kwalifikowane są z art. 177§1 Kodeksu Karnego. Występuje w tej kwalifikacji ciekawa postać winy, zwana hybrydalną. Każdy kierowca powinien zdawać sobie sprawę, że pomiędzy tak zwanym nieszczęśliwym wypadkiem drogowym ze skutkiem śmiertelnym, a zabójstwem nie ma zbyt wielkiej różnicy. Wszystko rozstrzyga się właśnie w rodzaju winy. Jest chyba dla każdego oczywistym, że pojazd samochodowy jest z jednej strony środkiem transportu, a z drugiej może być narzędziem zbrodni.
Takie rozumienie pojęcia winy jest jednak zdaniem wielu przedstawicieli doktryny prawa karnego niewłaściwe. Nie ma rodzajów winy, lecz na gruncie polskiego Kodeksu karnego można mówić jedynie o stopniu winy (wina jest kategorią stopniowalną, a stopień winy wyznacza maksimum wymiaru kary)
Polski Kodeks karny odrzuca ponadto kategorie lekkomyślności i niedbalstwa jako form nieumyślności (winy nieumyślnej), ponieważ są one pomieszaniem płaszczyzny faktycznej (opisu czynu zabronionego) z normatywną (oceną tego czynu). W Kodeksie karnym z 1997 r. nieumyślność jest elementem natury faktycznej, a więc opisem czynu zabronionego, a nie oceną tego czynu.
[edytuj] Koncepcja winy w projekcie nowelizacji polskiego Kodeksu karnego z 1997 r.
Pomysłodawcy nowelizacji Kodeksu karnego (w projekcie z 2004 r., z późniejszymi zmianami) proponowali między innymi:
- w art. 1 skreślenie §3, zgodnie z którym nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu
- zmianę treści Art. 8, który ma otrzymać brzmienie: Zbrodnię można popełnić tylko z winy umyślnej; występek można popełnić także z winy nieumyślnej, jeżeli ustawa tak stanowi
