Wikipedysta:WitkowskaKarolcia/brudnopis

Z Wikipedii

Jezioro stawowe. Naturalny, silnie wypłycony zbiornik wodny, którego dno jest praktycznie na całej swojej powierzchni porośnięte roślinnością. Jezioro nie ma połączenia z morzem. Jedyną strefą wyróżnianą w zbiorniku jest litoral . Przykładem może być Balaton, a w Polsce, jest to jezioro Drużno i jezioro Łukajno .

Ludwik Żmudziński: Słownik hydrobiologiczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. 

Jezioro Tyrsko

Położenie i opis jeziora

Jezioro Tyrsko mieści się w Olsztynie, na wysokości 105 m n.p.m., pomiędzy jeziorem Ukiel i jeziorem Redykajny (szerokośċ geograficzna 53º48,3', długośċ 20º25,5'). Genetycznie stanowi częśċ Jeziora Krzywego (obecnie przestrzeń między tymi zbiornikami jest obniżona). Jezioro nie ma dopływów i odpływów powierzchniowych, jest wydłużone w kierunku wschód-zachód. Powierzchnia zwierciadła wody wynosi 18,6 ha. Zbiornik jest stosunkowo głęboki (głębokośc maksymalna wynosi 30,4 m, średnia natomiast 9,6 m). Innymi cechami morfometrycznymi są: długośc maksymalna (630 m), szerokośc maksymalna (455 m) oraz długośc linii brzegowej (1620 m). objętośċ jeziora to 1.786,1 tys. m3.

Zlewnia

Zlewnia jeziora Tyrsko obejmuje 68,2 ha. Obrzeża wschodnie, zachodnie oraz północne są wyniesione. Częśc zachodnia jest ograniczona nasypem kolejowym. Pola uprawne mieszczące się kiedyś wokół jeziora przekształcone w nieużytki oraz częściowo zurbanizowane. Częśc północna oraz środkowa obecnie została przekształcona w tereny rekreacyjne (w części północnej wybudowano hotel). Częśċ ta jest znacznie wyniesiona, a wzdłuż brzegu mieści się nieutwardzona droga. Oddziela ona brzeg jeziora od młodego boru sosnowego. Na terenie lasu zostały wybudowane domki rekreacyjne. Obrzeża południowe ograniczone nasypem kolejowym (linia Olsztyn-Morąg). Brzegi porośnięte przez wierzbę , trudno dostępne.

Zagospodarowanie zlewni

24,7 ha (36,2%) zlewni jeziora Tyrsko stanowią lasy. Nieużytki zajmują największą powierzchnię 28,6 ha, co stanowi 41,9% udziału. Bagna i torfowiska pokrywają 6,2 ha (9,1%). Pozostałą powierzchnię zajmują tereny zabudowane (7,6 ha), oraz tereny rekreacyjne i ogrody (1,1 ha).

Dane zebrane dotychczas

Jezioro Tyrsko uzyskało miano rezerwatu przyrody w 1957 roku. Ustanowiony został w celu ochrony, rzadkiego na Pojezierzu Mazurskim poryblinu jeziornego ( Isoetes lacustris L.). Pierwsze wzmianki o warunkach środowiskowych znaleziono w pracy Olszewskiego i In. (1978). Jezioro Tyrsko zostało wtedy określone jako zbiornik o utrudnionym krążeniu wody, bliski [ bradymiksji ]. Scharakteryzowano je jako stosunkowo przezroczyste, o bardzo niskiej węglanowości, znajdujące się na pograniczu b-mezotrofii i eutrofii . Epilimnion był natleniony nierównomiernie, przy jednoczesnym, silnie zaznaczonym maksimum tlenowym metalimnionu. Głębiej stwierdzono stopniowe, nierównomierne obniżanie zawartości rozpuszczonego tlenu Chudyba i in. (1987) w 1985 r. zbadali fitoplankton i hydrofity jeziora, dzięki czemu jezioro zaliczono do zbiorników b-mezotroficznych, z tendencją do eutrofizacji. O postępowaniu eutrofizacji świadczyła mała liczebnośċ osobników zielenic (Chlorophyta) oraz okrzemek (Bacillariophyceae), w stosunku do dużej ilości sinic (Canophyta). Poryblin jeziorny zachował się przy wschodnim brzegu jeziora (okolice kąpieliska) i zajmował 10 m2. obecnośc gatunku drastycznie zmalała, ponieważ w roku 1970 poryblin jeziorny był notowany na dwóch stanowiskach, o łącznej długości 200-250 m wzdłuż brzegu zbiornika. Wynikiem zmian było zlikwidowanie rezerwatu. Badania przeprowadzane w ciągu 1989 roku przez Kulik i Piotrkowską (1991), potwierdziły niski stopień eutrofizacji jeziora, co również pozwoliło na zakwalifikowanie jeziora jako b-mezotroficzne. Przyspieszenie eutrofizacji zbiornika zostało odnotowane w 1999 roku przez Domurat i Jankowską (2000) . Epilimnion był przetleniony ( tak jak poprzednio), natomiast w metalimnionie nie występowało maksimum tlenowe. W badanej wodzie oznaczono wzrost zawartości chlorofilu,,a”, co pozwoliło stwierdzić podwyższenie produkcji pierwotnej. Odnotowano również wzrost zawartości fosforu fosforanowego i azotu amonowego, co było symptomem wzbogacania wód przez osady denne.

Dane z 2003 roku

Jezioro Tyrsko charakteryzowało się niezbyt dynamicznym typem mieszania mas wody. W okresie letnim zauważono wykształcenie się płytkiego epilimnionu, silnie zaznaczoną termoklinę oraz zimny hypolimnion o temperaturze 4,6ºC. Układ ten (wczesne zakładanie uwarstwień wiosną i późne ich likwidowanie) pozwala zakwalifikować jezioro do bradymiktycznych (Olszewski 1959a). Rzadko spotykany, ale charakterystyczny dla badanego zbiornika, jest układ tlenowy. W przeciwieństwie do badań prowadzonych wcześniej, w 2003 roku natlenienie poniżej 1,0 mg/dm3 występowało do 22 metrów głębokości. Notowano również większą produkcję pierwotną oraz zmniejszenie przezroczystości wody. W hypolimnionie obserwowano intensywniejszy proces wzbogacania wód nadennych w fosforany i amoniak, oraz większe stężenie dwutlenku węgla i wzrost wartości BZT5, przy jednoczesnym niskim natlenieniu wody. Na podstawie badań z 2003 roku i wcześniejszych, można stwierdzić, że jezioro Tyrsko znajduje się między dwoma typami jezior: b-mezotroficznego i eutroficznego. Zbiornik nadal jest w niewielkim stopniu mineralizowany. Ma to swoje odzwierciedlenie w ocenie jakości wody, zaproponowanej przez Kudelską i in. (1994), gdzie jezioro Tyrsko zaliczono do II klasy czystości.

Zagrożenia

W latach 30. ubiegłego wieku jezioro Tyrsko było opisywane jako oligotroficzne . W latach 1957-1987 zostało uznane za rezerwat ze względu na poryblina jeziornego, natomiast w ciągu ostatnich kilku lat za jezioro b-mezotroficzne z tendencją do dalszej eutrofizacji. Po likwidacji rezerwatu nastąpiło przekształcanie obrzeży jeziora, likwidacja pól i budowa hotelu, co nie wpływa korzystnie na stan zbiornika. Największe zagrożenie niesie nadmierne wykorzystywanie rekreacyjne jeziora.

Bibliografia:

K. Lossow, H. Garwońska, C. Mientki, G. Wiśniewski: Jeziora Olsztyna stan troficzny, zagrożenia.. 2005, ss. 123-134. 

Biesiadka, E. i Radek, T.. Pluskwiaki wodne różnoskrzydłe Heteroptera rezerwatu Jeziora Tyrsko. Chrońmy Przyr. Ojcz. 1983, 39, 36-42.

Ripal to strefa dna zbiornika rzecznego, mieszcząca się w jego części brzegowej. Obejmuje pasmo pomiędzy najwyższym i najniższym poziomem wody (wyjątek stanowi powodziowy wylew rzeki). W ripalu, w miejscach bardziej zacisznych, mogą się rozwijać takie formacje roślinne jak : amfifity, helofity oraz hydrofity.

Bibliografia: Ludwik Żmudziński: Słownik hydrobiologiczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.  Kategoria:Typologia jezior