Wojny z Esopusami

Z Wikipedii

Wojny z Esopusami 1659-1664 to dwa lokalne konflikty pomiędzy holenderskimi osadnikami i Indianami z plemienia Esopous (odłam Lenii Lenape) w kolonii Niuew Nederland. Podobnie jak wiele innych wojen toczonych w czasach kolonizacji Ameryki Północnej, powstały one z ogólnych nieporozumień i nieposzanowania przez Europejczyków indiańskiej kultury. Wybuch wojny przypadł na okres zainteresowania się Anglii terenami holenderskiej kolonii w Ameryce Północnej. Brytyjczycy zorientowali się, że osiągną z tubylcami porozumienie stosując wobec nich politykę łagodniejszą, w przeciwieństwie do Holendrów.

[edytuj] Kulisy wojny

W roku 1609 Henry Hudson zbadał dopływ rzeki noszącej dziś jego imię. Wielu Indian, których odwiedził, po raz pierwszy w życiu ujrzało białego człowieka. Gdy w pięć lat później w pobliżu dziesiejszego miasta Kingston Holendrzy zbudowali pierwszą agencję handlową, pojawiły się pierwsze nieporozumienia z Indianami. Esopusowie od stuleci zamieszkiwali te ziemie, polując oraz uprawiając kukurydzę i fasolę. Wkrótce też zniszczyli domy osadników holenderskich, których wypędzili z kraju. Dopiero w roku 1652 Holendrzy odbudowali tu swoją osadę, co doprowadziło do kolejnych walk i ponownego wypędzenia osadników.

W roku 1658 Holendrzy powrócili. Tym razem umocnili oni znacznie swoją osadę, budując wysoką palisadę. Nowa osada nazwana została Wiltwijk. Doszło do nowych konfliktów, tym razem jednak Esopusowie nie byli w stanie pokonac przeciwnika. W końcu Indianie pozwolili Holendrom na korzystanie z ich ziem, mając nadzieję, że zadowolą się oni niewielkim skrawkiem terenu.

[edytuj] Pierwsza wojna z Esopusami (1659-1660)

Pierwsza wojna z Esopusami to konflikt zbrojny pomiędzy holenderskimi farmerami a Indianami w kolonii Nowa Holandia. Przyczyną konfliktu były nieporozumienia i obawy białych osadników przed dzikimi mieszkańcami tego rejonu.

Dnia 20 września 1659 r. wielu Indian (Esopusów) pracujacych na farmach Holendrów, jako zapłatę otrzymało alkohol. Pijani tubylcy rozpoczęli bezładną strzelaninę z muszkietów holenderskich. Pomimo, że incydent zakończył się bezkrwawo, osadnicy zaczęli obawiać się najgorszego. Farmerzy wezwali na pomoc oddział wojska, z pomoca którego zamierzali zaatakować Indian. Większość z nich uciekła co prawda tuż po zdarzeniu, wróciła jednak szybko następnego dnia w większej sile. Indianie zniszczyli uprawy białych, zabili bydło i podpalili domostwa.

Holendrzy, ktorym szybko zabrakło amunicji, stanęli w obliczu porażki. Zdecydowali się jednak na akcję odwetową, mającą na celu zniszczenie pól Esopusów. Indianie w odpowiedzi zniszczyli farmy holenderskie w dolinie Esopus, paląc jeńców żywcem. Pozostali przy życiu farmerzy schronili się w umocnionej wiosce, którą przez trzy tygodnie oblegli Indianie. Oblężenie zakończyło się w chwili gdy na pomoc farmerom przybył gubernator Petrus Stuyvesant na czele 200 ludzi. Esopusowie wycofali się się na zachód w górzyste rejony, kontynuowali jednak swoje ataki. Wiosną roku 1660 r. Stuyvesant poprowadził nową ofensywę, przechylając szalę zwycięstwa na stronę kolonistów.

Wojna zakończyła się dnia 15 czerwca 1660 r. podpisaniem traktatu pokojowego przez obie strony. Indianie w zamian za pokój i żywność przekazali Holendrom sporne ziemie. Pokój był jednak kruchy i wkrótce pojawiły się nowe nieporozumienia, które doprowadziły do wybuchu drugiej wojny.

[edytuj] Druga wojna z Esopusami (1663-1664)

Dnia 5 czerwca 1663 r. holenderscy handlarze podjęli się nowych rozmów na temat warunków pokoju z Indianami. Esopusowie gotowi byli rozmawiać, zażądali jednak aby rozmowy odbywały się na wolej przestrzenii i bez broni. Dnia 7 czerwca Indianie zjawili się w wielkiej liczbie w Wiltwijk. Po otwarciu bram niektórzy z nich ruszyli do wioski, chcąc sprzedać Holendrom swoje towary. Wśród nich byli też zapewnie skauci, którzy przybyli tu z zamiarem wywiadowczym. Indianie podzielili swoje siły i zaskoczyli Holendrów niespodziewanym atakiem, po którym zajęli większą część wioski. Ukryci za domamami otworzyli ogień do Holendrów, biorąc do niewoli kobiety i dzieci. Po krótkiej walce, Holendrom udało się jednak wyprzeć przeciwnika z wioski. Śmierć poniosło 24 osadników, 54 kobiety i dzieci Indianie uprowadzili. Atak na wioskę zapoczatkował drugą wojnę z Esopusami.

Dnia 16 czerwca Indianie napadli na holenderską kolumnę wojskową, która transportowała żywność i amunicję do Wiltwijk. Atak został odparty. Holendrzy starali się wysondować z jakimi siłami mają do czynienia, nie byli w stanie jednak rozróżnić poszczególnych plemion. Taktyka partyzancka Indian przynosiła Holendrom wiele szkód. Indianie atakowali niespodziewanie małymi grupami, po czym znikali w lesie.

Po kilku nieudanych potyczkach, Holendrom udało się w końcu pozyskać kilku Mohawków, którzy służyli u nich jako skauci, tłaumacze czy wojownicy. Pod koniec lipca Holendrzy uzyskali dlugo oczekiwane posiłki. Ruszyli na północ, gdzie zamierzali zaatakować Indian. Ciężki sprzęt i ciężkie warunki, uniemożliwiły im jednak marsz. Zmienili wówczas taktykę, niszcząc pola kukurydzy należące do Indian.

W kolejnych tygodniach nie dochodziło już do większych potyczek. Dopiero na początku września doszło do nowego ataku na wioskę Indian, podczas którego zginęło wielu z nich. Pozostali przy życiu Indianie uciekli. Holendrzy splądrowali wioskę, po czym wycofali się z łupami i jeńcami. Chcąc wymusić pokój na Indianach Stuyvesant nakazał swoim siłom brać indiańskie dzieci jako jeńców. Ci umknęli jednak na ziemie sąsiednich plemion (Minisink). Następnej wiosny Stuyvesant zamierzał głodem zmusić przeciwnika do kapitulacji. Poprosił też o pomoc Mohawków. Ci ostatni wspólnie z Indianami Seneka zniszczyli główną wioskę Indian Minisink nad górną Delaware River. Atakowani ze wszystkich stron Esopusowie podpisali w końcu układ pokojowy w maju 1644 r.

[edytuj] Następstwa wojny

Po zakończeniu drugiej wojny Holendrzy przestali ufać każdemu Indianinowi. Nadchodziły pełne podejrzeń wiadomosci na temat Indian Wappingerów i Mohawków, którzy pomagali w zdławieniu powstania Esopusów. Osłabieni Indianie szybko ulegli Irokezom. W roku 1644 Holendrów spotkał podobny los. Dnia 29 września 1644 r. brytyjski korpus ekspedycyjny w sile 4 okrętów, pod wodzą Richarda Nicholsa wpłynął do portu w Nowym Amsterdamie. Dnia 30 września Anglicy zażądali kapitulacji Holendrów. Wszystkim Holendrom zagwarantowano życie, ziemię i wolność, o ile uznaliby oni panowanie Korony Brytyjskiej.

Stuyvesant nie zamierzał oddawać kolonii bez walki, nie znalazał jednak poparcia wśród ludności, co zmusiło go do podpisania układu z Anglikami. Komendant angielskiej floty został nowym gubernatorem miasta, które na cześć księcia Yorku nazwał Nowym Yorkiem. Była kolonia Nieuw Nederland została podzielona na kolonie New Yersey i New York. W roku 1673 po krótkim epizodzie w którym Holendrzy na krótko odzyskali New York, ich panowanie w Ameryce Północnej ostatecznie zostało zakończone.

[edytuj] Literatura

Otto Paul: The Dutch-Munsee Encounter in America, New York 2006. ISBN 1-57181-672-0
Richter Conrad: The Light In The Forest, New York 1953.
Weslager Clinton Alfred: The Delaware Indians, New Brunswick 1972.