Zaprawa (budownictwo)

Z Wikipedii

Zaprawa (budownictwo) - mieszanina wody i spoiwa z drobnym kruszywem lub innym wypełnieniem. Podstawową własnością zaprawy jest wiązanie, czyli przejście z stanu płynnego, plastycznego w stały. Zaprawy w budownictwie używane są przede wszystkim do:

• łączenia elementów np. cegieł w murze, elementów licujących ścianę z murem itp. w jedną całość
• wypełnienia spoin, a przez to równomierne przenoszenie obciążeń i uszczelnienie elementów budowli
• ochrona elementów obiektów przed wpływami atmosferycznymi i nadanie im estetycznego wyglądu (np. tynki ścian, stropów)
• produkcja wyrobów i elementów budowlanych (np. pustaków ściennych, stropowych, bloczków itp.)

Zaprawy mają inne właściwości przed związaniem i po. Świeże zaprawy charakteryzują się konsystencją i urabialnością, stwardniałe cechuje przede wszystkim wytrzymałość mechaniczna i mrozoodporność. Do zapraw, jako kruszywa najczęściej używa się piasku. W zależności od rodzaju użytego spoiwa rozróżnia się zaprawy:

• cementowe - stosowane przy murowaniu ścian i innych elementów mocno obciążonych, wykonywania posadzek, do osadzania stalowych elementów (kotew, krat, balustrad itp.), łączenia prefabrykatów (wypełnienia spoin między nimi), wypraw ochronnych, zwłaszcza mających kontakt z wodą lub wilgocią, produkcji wyrobów itp.
• wapienne - twardnieją powoli, wytrzymują tylko do temperatury +500°C, używane do tynków wewnętrznych, murów nadziemnych; raczej rzadko stosowane,
• cementowo-wapienne - najczęściej stosowane w budownictwie przy wykonywaniu robót murarskich i tynkarskich zewnętrznych i wewnętrznych,
• cementowo-gliniane - obecnie rzadko stosowane do robót murarskich budynków mieszkalnych i gospodarczych, wypraw tynkarskich, izolację pionową ścian piwnicznych, zbiorników w budownictwie wiejskim. Występowały w budownictwie szkieletowym (mur pruski),
• gipsowe - częściej stosowany jest zaczyn gipsowy, czyli mieszanina gipsu z wodą bez użycia kruszywa - używa się do szpachlowania ścian, tynków wewnętrznych, wypełnień ubytków w tynkach wewnętrznych, wyrobu elementów sztukaterii, płyt gipsowych Pro-monta i płyt gipsowo-kartonowych, łączenia elementów gipsowych; zaprawy gipsowe - z zaczynu gipsowego z dodatkiem piasku - zastosowanie najczęściej do wewnętrznych wypraw tynkarskich,
• magnezjowe - obecnie nie stosowane.

Ponadto można wyróżnić:

• zaprawy specjalne, np.:
  • na kruszywie barytowym - do wypraw w elementach stosowanych jako osłony przy promieniowaniu jonizującym,
  • wodoszczelne - z cementu portlandzkiego lub hutniczego, piasku, wody i ewentualnych środków chemicznych uszczelniających, często nakładane pod ciśnieniem (torkretnicą), czyli wyrzucane są z dyszy pod dużym ciśnieniem, przez co mocniej łączą się z podłożem,
  • ogniotrwałe - do murowania ścian z cegieł ogniotrwałych, przygotowywane np. z zmielonego proszku szamotowego lub glin ogniotrwałych zmieszanych z wodą,
  • ciepłochronne - najczęściej cementowo-wapienne z zastosowaniem lekkich kruszyw, do murowania ścian z bloczków pianobetonowych, itp.
• zaprawy przygotowane fabryczne:
  • suche mieszanki zaprawy cementowej, cementowo-wapiennej, gipsowej i inne o podobnym zastosowaniu jak przygotowane od podstaw na miejscu budowy
  • suche mieszanki do szpachlowania ścian
  • zaprawy klejowe do przyklejania np. płytek ceramicznych,
  • zaprawy klejowe do łączenia elementów np. bloczków z pianobetonu
  • cienkowarstwowe wyprawy tynkarskie oparte na żywicach akrylowych i innych do wypraw zewnętrznych i wewnętrznych (w tym tynki na warstwie ocieplenia)
  • zaprawy do wykonywania posadzek (jastrychów) jako podkładów pod podłogi itp.
  • zaprawy bezskurczowe do napraw, uzupełnień elementów budowlanych (betonowych)
  • i inne.

W celu modyfikacji naturalnych właściwości zapraw stosuje się domieszki. Są to związki chemiczne (lub ich mieszaniny) dodawane w ilości nie większej niż 5% masy spoiwa.

Właściwości zaprawy:

• dla zapraw świeżo zarobionych:
  • urabialność,
  • wydajność objętościowa próbnego zarobu,
  • plastyczność,
  • gęstość objętościowa,
  • czas zachowania właściwości roboczych,
  • zdolność utrzymania wody (więźliwość, retencja),
  • podatność do samoczynnego wydzielania wody,
  • podatność na rozwarstwianie się,
  • zawartość powietrza.
• dla zapraw stwardniałych:
  • wytrzymałość na zginanie,
  • wytrzymałość na ściskanie,
  • wytrzymałość na rozciąganie,
  • nasiąkliwość,
  • wilgotność,
  • gęstość objętościowa,
  • kapilarne podciąganie wody,
  • mrozoodporność,
  • skurcz,
  • współczynnik rozmiękania,
  • przyczepność zaprawy do podłoża.

Zobacz też: przegląd zagadnień z zakresu architektury, podstawowe materiały budowlane