Zarządzanie wiedzą
Z Wikipedii
Zarządzanie wiedzą (ang. Knowledge management, KM) to między innymi zespół sformalizowanych sposobów gromadzenia i wykorzystywania formalnej oraz cichej wiedzy uczestników organizacji (np. pracowników firmy).
- "Celem wiedzy komercyjnej nie jest prawda, lecz efektywność i wydajność: nie 'co jest właściwe' ale 'co działa' lub wręcz 'co działa lepiej' gdzie lepiej jest definiowane w kontekstach konkurencyjności i finansów." Demarest, M, 1997. Long Range Planning 30, (3) pp 374-384
Mówiąc prostym językiem, zarządzanie wiedzą, to robienie jak najlepszego użytku z wiedzy, która jest dostępna w organizacji, tworzenie nowej wiedzy oraz zwiększanie świadomości i zrozumienia.
Spis treści |
[edytuj] Definicje zarządzania wiedzą
- "Zarządzanie Wiedzą troszczy się o kluczowe zagadnienia adaptacji, przetrwania i kompetencji organizacji w świetle ciągłych zmian środowiska... W istocie, zawiera te procesy organizacyjne, które potrzebują współdziałania danych i przetwarzania informacji, co dają technologie informatyczne, oraz kreatywności i innowacyjności, czym cechują się ludzie."
- zarządzanie wiedzą składa się z procesów przechodzenia wiedzy w dwóch wymiarach, epistemologicznym (ukryta/dostępna) i ontologicznym (indywidualny/grupowy/organizacyjny): socjalizacji, eksternalizacji, kombinacji i internalizacji [Nonaka I., Takeuchi H.: Kreowanie wiedzy w organizacji. Jak spółki japońskie dynamizują procesy innowacyjne, Polska Fundacja Promocji Kadr, Warszawa 2000];
- zarządzanie wiedzą składa się z sześciu kluczowych procesów: "lokalizowania, pozyskiwania, rozwijania, dzielenia się wiedzą i jej rozpowszechniania, wykorzystywania oraz zachowywania wiedzy" [Probst G., Raub S., Rombardt K.: Zarządzanie wiedzą w organizacji, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 48];
- zarządzanie wiedzą składa się z czterech aspektów: "dzielenia się wiedzą, dostępu do wiedzy, przyswajania wiedzy i zastosowania wiedzy” [Ortiz Laverde A.M., Baragano A.F., Sarriegui Dominguez J.M.: Knowledge Processes: An Overview of the Principal Models, 3rd European Knowledge Management Summer School, San Sebastian 2003]
- zarządzanie wiedzą to zbiór operacji, które firma powinna realizować: identyfikacji wiedzy, mapowania wiedzy, uchwycenia istniejącej wiedzy, pozyskania potrzebnej wiedzy, przechowywania wiedzy, dzielenia się wiedzą, zastosowania wiedzy, tworzenia nowej wiedzy [Ortiz Laverde A.M., Baragano A.F., Sarriegui Dominguez J.M.: Knowledge Processes: An Overview of the Principal Models, 3rd European Knowledge Management Summer School, San Sebastian 2003]
- zarządzanie wiedzą jest "systematycznym i zorganizowanym podejściem do poprawy zdolności organizacji do mobilizacji wiedzy celem wzrostu efektywności" (KPMG)
- zarządzanie wiedzą jest "procesem wyłapywania ekspertyz w przedsiębiorstwie gdziekolwiek istnieją i dystrybucji ich wszędzie tam, gdzie mogą pomóc wytworzyć większy zwrot" [White D. (red.): Knowledge Mapping & Management, IRM Press, London 2002, s. 2, tłum. własne]
- zarządzanie wiedzą to "wszelkie procesy i praktyki związane z tworzeniem, nabywaniem, lokalizowaniem, dzieleniem i używaniem intelektualnych zdolności lub ekspertyz" [White D. (red.): Knowledge Mapping & Management, IRM Press, London 2002, s. 2, tłum. własne]
- zarządzanie wiedzą to "system zaprojektowany, aby pomóc przedsiębiorstwom w zdobywaniu, analizowaniu, wykorzystywaniu (ponownym wykorzystaniu) wiedzy w celu podejmowania szybszych, mądrzejszych i lepszych decyzji, dzięki czemu mogą one osiągnąć przewagę konkurencyjną" (Ernst & Young)
- zarządzanie wiedzą to "proces identyfikowania, zdobywania i wykorzystywania wiedzy, mający na celu poprawę pozycji konkurencyjnej organizacji. Cały proces zarządzania wiedzą jest wspierany przez cztery czynniki: przywództwo, kulturę organizacyjną, technologię i system pomiarowy" (Arthur Andersen)
- zarządzanie wiedzą to "dyscyplina, która promuje kompleksowe podejście do tworzenia, dzielenia i zastosowania wszystkich zasobów informacyjnych przedsiębiorstwa, obejmująca rozwijanie, wprowadzanie i utrzymywanie odpowiedniej infrastruktury technicznej i organizacyjnej, która umożliwia dzielenie się wiedzą. Elementem dodatkowym jest wybór odpowiedniej technologii i dostawców, którzy umożliwiliby stworzenie tych infrastruktur" (Gartner Group)
- zarządzanie wiedzą to "ogół procesów umożliwiających tworzenie, upowszechnianie i wykorzystanie wiedzy do osiągania celów organizacji" (Cranfield School of Management)
- zarządzanie wiedzą to "strategia dostarczania odpowiedniej wiedzy do odpowiednich ludzi w odpowiednim czasie i wspieranie ludzi w dzieleniu się i stosowaniu informacji w taki sposób, by podnosiła efektywność organizacji" [O’Dell C., Grayson C.J.: If Only We Knew What We Know, Free Press, 1998]
- zarządzanie wiedzą jest "określonym i systematycznym zarządzaniem istotną dla organizacji wiedzą i związanymi z nią procesami kreowania, zbierania, organizowania, dyfuzji, zastosowań i eksploatacji realizowanymi w dążeniu do osiągania celów organizacji" [Perechuda K., Stosik A.: Zarządzanie wiedzą w małej firmie, [w:], Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 975, Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu, Wrocław 2003]
- głównym celem zarządzania wiedzą jest „poprawa sprawności organizacji przez umożliwienie jednostkom lokalizowania, dzielenia i zastosowania ich wiedzy, by podejmować optymalne decyzje w czasie rzeczywistym" [Smith R.G., Farquhar A.: The Road Ahead for Knowledge Management An AI Perspective, „AI Magazine” Winter 2000, s. 17, tłum. własne]
- zarządzanie wiedzą to "organizacja i usprawnianie systemu wsparcia wiedzy w określonej organizacji. Jego głównym celem jest umożliwienie optymalnego wykorzystania wiedzy w miejscu działania" [Jones R.R., Bremdal B.A., Spaggiari C., Johansen F., Engels R.: Knowledge Management through Content Interpretation, Halden 2000, s. 4, tłum. własne]
- zarządzanie wiedzą jest "celową, systematyczną strategią optymalizacji biznesu, która selekcjonuje, destyluje, przechowuje, organizuje, pakuje i przekazuje informację istotną dla biznesu przedsiębiorstwa w sposób poprawiający efektywność pracowników i konkurencyjność firmy" [Bergeron B.: Essentials of Knowledge Management, John Wiley & Sons, New Jersey 2003, s. 8, tłum. własne].
[edytuj] Historia zarządzania wiedzą
Człowiek tworzy i przekazuje swoją wiedzę, odkąd istnieje cywilizacja ludzka. Początkowo czynił to tylko w sposób werbalny, co stanowiło duże ograniczenie. Pojawienie się z czasem nośników (pisma) pozwalających na wyekstrahowanie wiedzy z umysłów ludzi umożliwiło znacznie intensywniejszą jej kumulację. Archiwa manuskryptów i rycin są dowodem na to, że człowiek od przynajmniej 4000 lat zdobywa, gromadzi i dystrybuuje wiedzę. Te techniki w miarę rozwoju nauki stawały się coraz bardziej zaawansowane, na przykład w aspekcie: nowych form komunikacji, nowych nośników informacji, nowych sposobów organizacji. Wiedza jednak jako narzędzie organizacji społeczeństw i wyróżnik pozycji jej członków stała się kluczowa dopiero w momencie pojawienia się tzw. trzeciej fali lub, inaczej mówiąc, gospodarki informacyjnej.
Od momentu wprowadzenia systemów informatycznych do firm możliwości przetwarzania informacji przez jednostki gospodarcze wzrastają wykładniczo. Z czasem dostrzeżono, że oprócz suchych danych i informacji interpretowalnej przez człowieka należy wyróżnić dodatkowy poziom, który coraz bardziej decydował o efektywności firmy, a jednocześnie wymykał się standardowym metodom zarządzania informacją – wiedzę. Była to przede wszystkim wiedza pracowników zawarta w ich umysłach, która wynikała z ich doświadczeń, szkoleń i talentów. Następnie – informacja, która mogła stać się wiedzą kolejnych zatrudnionych w przedsiębiorstwie, jak na przykład notatki ze spotkań, opisy udanych projektów czy rozwiązania nietypowych problemów. Wiele firm po wdrożeniu takich koncepcji, jak TQM,a następnie BPR, benchmarking czy downsizing stanęło ponownie przed problemem poszukiwania czegoś, co da nadzieję na poprawę efektywności i będzie stanowić impuls do uzyskania bardziej konkurencyjnej pozycji. Jednocześnie produkty stawały się coraz bardziej wiedzochłonne, a nasilona konkurencja wymagała stałego przyśpieszania tempa zmian i innowacji.
Następnymi kamieniami milowymi rozwoju ZW były: ogłoszenie przez Chaparral Steel w 1975 r., że jej strategia i struktura będą oparte na zarządzaniu wiedzą i opublikowanie przez firmę Skandia raportu rocznego w 1991 r., do którego załącznikiem był tzw. Navigator – raport wartości kapitału intelektualnego. W 1993 r. w Bostonie odbyła się pierwsza konferencja na temat zarządzania wiedzą. Inni za początek koncepcji zarządzania wiedzą przyjmują rok 1987, kiedy to w USA zorganizowano konferencję pt "Managing the Knowledge Assets into 21st Century", a w Szwecji zawiązała się tzw. Grupa Konrada, która zajęła się zarządzaniem kapitałem intelektualnym.
Jako jedne z pierwszych potrzebę wyróżnienia nowej warstwy zarządzania dostrzegły firmy konsultingowe, dla których wiedza była produktem samym w sobie. Szybko zaczęły tworzyć repozytoria zawierające doświadczenia i wiedzę swoich konsultantów, np.: Kworld (KPMG), Knowledge Xchange (Andersen), Knowledge Direct i inne.
Praktycznie dostrzeżono możliwość ujęcia w postaci aktywów zasobów, które wydawały się niemierzalne. Przykładem skrajnie wysokiej wartości kapitału intelektualnego w odniesieniu do wartości księgowej firmy jest, często cytowany, przypadek Microsoft. Udziały tego giganta rynku IT w 1995 r. były warte 70 $ na akcję, podczas gdy ich wartość księgowa wynosiła zaledwie 7 $ na akcję. Czyli, jak dowodzi K. Sveiby, dla każdych 90% ceny akcji nie można było znaleźć odniesienia w jej aktywach materialnych. Intensywny rozwój technologii sieciowych, wzrost świadomości korporacji, silne nasycenie produktów i usług wiedzą, olbrzymie i stale zwiększające się tempo zmian, duża rotacja pracowników i inne czynniki spowodowały, że zarządzanie wiedzą przez następnych kilka lat stawało się coraz bardziej popularne. Firmy konsultingowe, a więc pionierzy KM, wydają rocznie od 5 do 12% swoich przychodów na tego typu inicjatywy.
W latach 2002-2005 zaczęto mówić o kryzysie zarządzania wiedzą, rozczarowaniu efektami tej koncepcji. Wielkie inicjatywy ZW są redukowane, jak na przykład w Banku Światowym i NASA. Zachodnie firmy coraz mniej chętnie zatrudniają specjalistów ZW. Zaczyna dominować pogląd, że zarządzanie wiedzą wkrótce "zniknie", stając się po prostu dobrą praktyką zarządzania w ogóle. D. Pollard stwierdził, że firmy utrzymują się i osiągają sukcesy nie dlatego, że zarządzają wiedzą, ale dlatego, że prowadzą działalność operacyjną lepiej od jej konkurentów.
Jednak nie wydaje się, aby sama idea KM miała zostać zarzucona, przypuszczalnie przestanie być tylko "modna". Natomiast dopóki, produkty i procesy firm będą przesycone wiedzą, dopóty trzeba ją będzie brać pod uwagę przy zarządzaniu.
[edytuj] Zarządzanie wiedzą w Polsce
W Polsce działają dwie organizacje zajmujące się tą tematyką Polskie Stowarzyszenie Zarządzania Wiedzą oraz Stowarzyszenie Praktyków Zarządzania Wiedzą. Ponadto kilka firm oferuje oprogramowanie wspierające KM, np.: Pyton Management, Empolis. Tematykę KM podejmują przede wszystkim wydawnictwa uczelniane, np. E-mentor, jednak można też napotkać artykuły z tego zakresu w pismach o zarządzaniu, np. Magazyn CEO, czy informatyce tj. Gazeta IT.
