Życie

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy pojęć biologicznych. Zobacz też: Życie (ujednoznacznienie).
Wikisłownik
Zobacz hasło życie w Wikisłowniku

Życie - w biologii:

  1. intuicyjne, podstawowe pojęcie odnoszące się do procesu zachodzącego na Ziemi.
  2. cecha obiektów, które nazywamy organizmami żywymi.

Spis treści

[edytuj] Problem definicji

Pojęcie życia jest trudne do zdefiniowania, dlatego nie ma dotąd jednej, powszechnie przyjętej jego definicji. Można jednak twierdzić, że najważniejszą cechą życia jest ciągła wymiana materii i energii między żywym organizmem, a jego otoczeniem oraz zdolność do replikacji, powielania się czy też rozmnażania. Do podtrzymywania wymiany energii z otoczeniem konieczny jest stały wkład wysiłku ze strony organizmu. Zatem życie to: zespół wzajemnie się podtrzymujących procesów metabolicznych zachodzących w organizmie żywym lub jego poszczególnych częściach. Istotną cechą życia, wywodzącą się z natury procesów metabolicznych, jest zdolność organizmów żywych do utrzymania wyższego poziomu uporządkowania, a więc niższej entropii niż otoczenie, kosztem zużycia energii.

Należy zwrócić szczególną uwagę czy używa się pojęcia życie w charakterze rzeczownika, na określenie procesu, czy też przymiotnika, na określenie własności obiektu, gdyż pojęcia te są definiowane i rozumiane nieco inaczej. Ponieważ definicja życia jest nieodzownie wymagana w badaniach nad powstaniem życia i w egzobiologii, podjęto próby uściślenia definicji czym jest życie.

[edytuj] Definicje życia jako zjawiska

[edytuj] Redukcjonistyczna definicja życia

Życie to system, albo zbiór elementów, zdolnych do ewolucji w sensie biologicznym.

Definicja ta faworyzowana jest przez niektórych badaczy sztucznego życia i niektórych redukcjonistów (np. Richard Dawkins). Zarzuca się jej jednak, że jest zbyt szeroka. Obejmuje np. replikujące się programy komputerowe (patrz system Tierra).

Próbą zawężenia jest definicja w postaci: życie to zbiór autonomicznych replikatorów zdolnych do ewolucji.

W przypadku życia na Ziemi rolę autonomicznych replikatorów spełniają organizmy żywe, zaś podlegają ewolucji dzięki niedoskonałej replikacji.

Definicja ta jednak w rzeczywistości nie rozwiązuje problemu ortodoksyjnych biologów, ponieważ programy z systemu Tierra są autonomicznymi replikatorami (zasiedlającymi system Tierra, podobnie jak organizmy żywe sensu stricto zasiedlają naszą planetę). Aby ich usatysfakcjonować, należałoby wprowadzić do definicji warunek materialności replikatorów. W dalszym ciągu jednak problemem pozostanie wówczas uznanie za żywą maszyny zdolnej do wykonania swojej względnie dokładnej kopii.

Z kolei niektórzy badacze sztucznego życia używają odrobinę precyzyjniejszej definicji: Życie to dynamiczne, samoorganizujące się struktury, zdolne do samopowielenia się i ewolucji. Różnica polega na wprowadzeniu wymogu dynamicznego samopowielania się struktury - odbiera to większości z obiektów zainteresowań sztucznego życia (jak algorytmy ewolucyjne czy różne odmiany Game of Life) status żywych.

[edytuj] Definicja życia jako własności obiektu

Podręcznikowa definicja życia opiera się na czynnościach życiowych organizmów, tak więc organizm żywy to system, który charakteryzuje:

Dla wielu przyrodników, zwłaszcza badających problem powstania życia, ta definicja nie jest satysfakcjonująca, stąd próby uściślenia definicji, opisane poniżej.

[edytuj] Trzy systemy

W celu uściślenia czym jest życie jako własność obiektu, badacze biogenezy zauważyli, że organizmy żywe są bez wyjątku złożone z trzech wzajemnie powiązanych podsystemów:

  1. systemu metabolicznego – zapewniającego autonomię energetyczną
  2. systemu informacyjnego – zapewniającego regulację
  3. systemu kompartmentalizacyjnego – zapewniają autonomię fizyczną od świata zewnętrznego.

[edytuj] Trzy poziomy organizacji

Konsekwencją trzech systemów życia, jest obserwacja, że życie na Ziemi istnieje na trzech poziomach organizacyjnych:

  1. komórkowym:
    1. system metaboliczny: autokatalityczne procesy biochemiczne komórki
    2. system informacyjny: DNA i mechanizm ekspresji genów
    3. system kompartmentalizacyjny: błona komórkowa, ściana komórkowa, cytoszkielet.
  2. organizmalnym:
    1. system metaboliczny: układ pokarmowy, układ oddechowy, układ krążenia
    2. system informacyjny: układ nerwowy i hormonalny
    3. system kompartmentalizacyjny: skóra, układ odpornościowy, układ mięśniowo-kostny
  3. społecznym:
    1. system metaboliczny: systemy ekonomiczne, systemy wymiany żywności, uprawy
    2. system informacyjny: systemy sygnałów międzyosobniczych, hierarchia społeczna, dziedzictwo kulturowe, systemy feromonalne, systemy polityczne.
    3. system kompartmentalizacyjny: kasty żołnierskie, terytoria, wojska i granice etc.

Jak nietrudno zauważyć, niektóre formy życia występują tylko na poziomie pierwszym jednokomórkowce, również kolonijne), niektóre na pierwszy i drugim poziomie (tkankowce, rośliny naczyniowe), a niektóre, być może, na wszystkich trzech poziomach (wielokomórkowe organizmy społeczne).

Podstawowym poziomem organizacji życia jest poziom komórkowy. Poziom organizmalny można określić jako meta-życie. Choć dzieli nazwę z poziomem komórkowym, jest w myśl tej obserwacji całkowicie odrębnym zjawiskiem. Stąd należy bardzo precyzyjnie formułować argumenty odwołujące się do życia, by nie popełnić błędu ekwiwokacji. Na przykład argument, że zygota ludzka jest człowiekiem, jest w myśl tej obserwacji błędny poprzez ekwiwokację: człowiek charakteryzuje się drugim poziomem organizacji, podczas gdy zygota istnieje tylko na pierwszym poziomie.

[edytuj] Osiem cech życia

Próbując pogodzić wymienione wyżej obserwacje z intuicyjnymi odczuciami odnośnie życia, Tibor Ganti zaproponował następujący zbiór warunków, które powinien spełniać system, by uznać go za organizm żywy:

[edytuj] Cechy konieczne

Cechy konieczne by dany obiekt uznać za żywy

  1. jest wyodrębniony ze świata zewnętrznego
  2. posiada metabolizm
  3. jest wewnętrznie stabilny, innymi słowy cechuje go homeostaza
  4. posiada podsystem przechowywania i przetwarzania informacji, użyteczny dla reszty systemu
  5. procesy wewnątrz systemu żywego są regulowane

[edytuj] Cechy potencjalne

Cechy które nie są konieczne by system uznać za żywy, ale konieczne by zachodził proces życia na większą skalę

  1. obiekt żywy musi mieć zdolność do wzrostu i rozmnażania
  2. w replikacji musi zachodzić zmienność (warunek ewolucji)
  3. obiekt musi być śmiertelny

Nietrudno zauważyć, że cechy konieczne definiują organizm żywy jako autonomiczną strukturę, cechy potencjalne zaś odpowiadają redukcjonistycznej definicji życia, dotyczą więc procesu życia.

[edytuj] Czy wirusy są żywe?

Bardzo często spotykamy się z pytaniem, czy wirusy są żywe? Odpowiedź na to pytanie zależy od przyjętej definicji życia i indywidualnych intuicji osoby odpowiadającej na pytanie. W świetle powyższych definicji łatwo zauważyć, że wirusy jako indywidualne osobniki, nie są ożywione. Wirusy podlegają jednak procesowi ewolucji, mają zdolność do rozmnażania się i zmienności, dlatego stanowią część procesu życia na Ziemi.

[edytuj] Tradycyjny podział na poziomy organizacji życia w naukach przyrodniczych

Biologia tradycyjnie dzieliła życie na kilka poziomów i wiązała z różne gałęzie badań różniące się metodologią. Zwykle wyróżnia się następujące poziomy organizacji i odpowiadające jej gałęzie badań:

[edytuj] Inne definicje

[edytuj] Cybernetyczna

Życie to system sprzężeń zwrotnych ujemnych podporządkowanych nadrzędnemu sprzężeniu zwrotnemu dodatniemu. Taka cybernetyczna definicja życia została zaproponowana przez Polaka, Bernarda Korzeniewskiego.

[edytuj] Termodynamiczna

Życie to złożona struktura dyssypatywna, mająca zdolność miejscowego odwracania entropii.

[edytuj] Z punktu widzenia informacji

Istota żyjąca jest z reguły bazującym na komórce systemem kodowym sterowanym przez informację i przetwarzającym informację. Życie to czasowa zdolność (cecha) tego systemu kodowego wykorzystywania i przekazywania w nim zawartej semantycznej informacji.

[edytuj] Fizyko-chemiczna

Życie to ogół specyficznych procesów fizyko-chemicznych zachodzących w pewnych zespołach materii organicznej.


[edytuj] Zobacz też

Wikicytaty
Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów
związanych z życiem