Żupawa

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°35' N 21°47' E50.5833333 21.7833333 (Żupawa)


Żupawa
Województwo	podkarpackie
Powiat	tarnobrzeski
Gmina	Grębów
Sołtys	Stanisław Wolak
Położenie	50° 35' N 21° 47' E
Liczba mieszkańców • liczba ludności	850
Strefa numeracyjna (do 2005)	15
Kod pocztowy	39-400 Tarnobrzeg
Tablice rejestracyjne	RTA
Położenie na mapie Polski Żupawa

Żupawa – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie tarnobrzeskim, w gminie Grębów. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.

Historia – wieś położona na terenie gminy Grębów, jest jedną z najstarszych osad w okolicach Tarnobrzega. Już w wieku XV król Władysław Jagiełło przydzielił Tarnowskim las należący do wsi Sobów, położony nad rzeką Żupawą, gdzie wydobywano rudę darniową. Wśród lasów powstała początkowo osada, a później w XVII wieku wieś, którą od nazwy rzeki nazwano Żupawą. Głównym zajęciem mieszkańców w tamtym czasie było rolnictwo, ale też wielu zajmowało się furmaństwem (dowozili różne produkty do Miechocina). W wieku XVIII wieś liczyła 44 rodziny (160 mieszkańców), a pod koniec XVIII wieku – 301 mieszkańców. Nie wszyscy utrzymywali się z ziemi, wielu z nich było komornikami i chałupnikami, pracującymi w folwarku. Z nich wywodzili się samorodni rzemieślnicy np. kołodzieje, bednarze, cieśle, szewcy itp. Przez wieś przepływa rzeka Żupawka, która wypływa ze źródeł leśnych na Wielkim Ługu. Po rekultywacji terenu i wydobywaniu na obszarze byłej wsi Jeziorko szeregu jeziorek, Żupawka jest oczyszczona i jej bieg ma być przywrócony. Obecnie wieś Żupawa liczy 211 gospodarstw i rozciąga się wzdłuż drogi przebiegającej jej środkiem, za wyjątkiem Orlisk, które są oddalone od reszty wsi. Przysiółek ten dawniej należał do szlacheckiej części Sobowa i został utworzony z woli Tarnowskich, stąd dawniejsza nazwa Wólka Orliska. Pozostałe części wsi łączą się ze sobą i noszą nazwy: Poręba, Podstawie, Koniec Stalowski, Grąd, Piasek i Zagórze. Ludność wsi wywodzi się z wolnych osadników. Nazwiska są w większości kmiece: Myszka, Wolak, Wilk, Kozieł, Żmuda, Maciąg, Kołodziej, Duma, Szewc, Gortych, Baran, Galek. Są też rodziny o nazwiskach szlacheckich np. Stefański, Bajkowski, Perłowski. Dużą rolę na przestrzeni lat w życiu Żupawy odegrali członkowie rodzin: Myszków, Galków, Wolaków, Szewców, Marszałków, Zelików, Furmanów, Stefańskich, Maciągów i Dzierżyńskich. Należy wymienić tu również długoletnią kierowniczkę szkoły w okresie międzywojennym i w czasie okupacji – panią Jadwigę Szczekotową oraz późniejszego dyrektora pana Stanisława Nieradkę. Do grona zasłużonych należą także sołtysi: Michał Dereń, Janina Galek współpracujący z nią Józef Kłodziejczyk oraz działacz społeczny Bronisław Bajkowski.Pochodzenie nazwy wsi nie zostało do końca wyjaśnione. Istnieją dwie hipotezy:

I – nazwę swą wieś zawdzięcza prawdopodobnie nadaniu tych włości żupnikowi, a ponieważ godność ta była dziedziczna, nosił ją również Jan Feliks Tarnowski – właściciel Żupawy. On to jako żupanik krakowski czerpał zyski z żup solnych.

II – nazwę wsi wywodzi od noszonych w tych stronach do II wojny światowej zimowego, fałdzistego płaszcza – okrycia kobiet wiejskich, zwanego żupanem.