Akcja Łom

Z Wikipedii

Akcja "Łom" - tajna akcja dywersyjna prowadzona przez Polskę na Rusi Zakarpackiej w listopadzie 1938.

Po pierwszym arbitrażu wiedeńskim, w listopadzie 1938 Węgry zajęły południowo-wschodni pas ziem Rusi Zakarpackiej. Węgry starały się o pretekst do zbrojnej interwencji i do dalszej aneksji całej Rusi, dążąc do destabilizacji tego kraju i do wywołania wśród opinii publicznej przeświadczenia, że toczy się tam powstanie miejscowych Węgrów przeciwko lokalnym władzom. W tym celu prowadzono niemal nieustające potyczki graniczne na granicy rusko-węgierskiej oraz intensywną akcję sabotażowo-dywersyjną. Działania te zbiegły się z dążeniem władz polskich do poskromienia ukraińskiego ruchu państwowego, umacniającego się na Rusi. Działania węgierskie i polskie skoordynowano: Węgrzy mieli prowadzić akcję na południu Rusi, zaś Polacy na północy. Akcja polska miała wywołać wrażenie rusińskiego powstania przeciwko władzy czechosłowackiej.

Akcja "Łom" trwała od 11 do 30 listopada 1938. Prowadził ją wywiad Wojska Polskiego. Polegała na wysyłaniu za granicę karpacką ochotniczych oddziałów zbrojnych, dowodzonych przez oficerów i podoficerów WP. Oddziały te przeprowadziły kilkadziesiąt akcji bojowych, stoczyły cztery większe potyczki z oddziałami czechosłowackimi, wysadziły w powietrze dwa mosty drogowe i zerwały linie telefoniczne w piętnastu miejscach. W akcji brało udział około 100 ludzi, z których 11 zginęło, 2 zaginęło, 7 odniosło rany, a 3 dostało się do niewoli. Akcję oceniono jako źle zaplanowaną i przeprowadzoną, czego wyrazem były stosunkowo wysokie straty.

Dywersja polsko-węgierska nie odniosła zamierzonego skutku w postaci aneksji Ukrainy Karpackiej, a to ze względu na konsekwentny sprzeciw Niemiec. Do aneksji Karpato-Ukrainy doszło dopiero w marcu 1939.

Akcja "Łom" ostatecznie okazała się niepotrzebna, co nie umniejsza wagi uzyskanej w 1939 przez Polskę wspólnej granicy z przyjaznymi Węgrami.

[edytuj] Źródła

• Jerzy Kasparek Przepust karpacki. Tajna akcja polskiego wywiadu, Wydawnictwo Czasopism i Książek Technicznych SIGMA NOT, Warszawa 1992
• Jerzy Kupliński Polskie działania dywersyjne na Ukrainie Zakarpackiej w 1938 r., "Wojskowy Przegląd Historyczny" nr 4 / 1996
• Paweł Samuś, Kazimierz Badziak, Gennadij Matwiejew Akcja "Łom". Polskie działania dywersyjne na Rusi Zakarpackiej w świetle dokumentów oddziału II Sztabu Głownego WP, Oficyna Wydawnicza "Auditor", Warszawa 1998
• Tadeusz A. Olszański Akcja "Łom", "Płaj. Almanach Karpacki", nr 21 - jesień 2000
• Dariusz Dąbrowski Rzeczpospolita Polska wobec kwestii Rusi Zakarpackiej (Podkarpackiej) 1938-1939, Europejskie Cemtrum Edukacyjne, Toruń 2007, ISBN 978-83-60738-04-7