Węgrzy
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
| Węgrzy | |
 |
|
| Górny rząd, od lewej: Stefan I, Maciej Korwin, Gábor Bethlen, Béla Bartók. Dolny rząd, od lewej: Tivadar Csontváry Kosztka, János Bolyai, Loránd Eötvös, József Eötvös. |
|
| Liczebność ogółem | 14,5 mln |
| Regiony zamieszkania |  Węgry:9 416 015 (2001)  Rumunia:1 431 807 (2002)  Stany Zjednoczone:1 398 000 (2000)  Brazylia:1 000 000  Słowacja:520 528 (2001)  Serbia:293 299 (2002)  Kanada:267 000 (2001)  Rosja:170 000 (2002)  Ukraina:156 600 (2001)  Niemcy:73 800 reszta świata: ponad 300 000 |
| Język | węgierski |
| Religie | katolicyzm i inne religie chrześcijańskie |
| Pokrewne grupy etniczne | Ugrofinowie |
Węgrzy albo Madziarzy (węg. l.poj.: magyar, l.mn.: magyarok) - naród liczący w sumie ok. 14,5 mln, w tym na Węgrzech 10,5 mln, pozostałe ok. 4 mln tworzy mniejszości w Rumunii (Siedmiogród), Serbii (Wojwodina), Słowacji, Słowenii, Ukrainie (rejon Karpat) i Austrii. Jedna z grup mniejszości węgierskojęzycznej zamieszkującej rumuński Siedmiogród zwana jest Szeklerami (węg. l.poj.: Székely, l.mn.: Székelyek). Część badaczy skłania się ku poglądowi, że Szeklerzy są nie Węgrami, lecz potomkami Hunów.
Spis treści |
[edytuj] Plemiona węgierskie
Węgrzy należą do grupy ludów ugrofińskich. Wywodzą się one z okolic Uralu i między 3 i 4 tysiącleciem p.n.e. pierwsze ich odłamy rozpoczęły swą wędrówkę na zachód. Węgrzy jako naród wykrystalizowali się ostatecznie ok. 1000 - 500 p.n.e., wtedy to zrodziła się ich etniczna odmienność i świadomość, jej ważnymi elementami są język, zwyczaje, stroje i wierzenia. Sławna węgierska legenda o cudownym jeleniu, która z biegiem stuleci przekształciła się w legendę o Hunorze i Magorze, pochodzi prawdopodobnie też z tego okresu.
W czasie wędrówki ludów w V w. n.e. ruszyli także Węgrzy na zachód. Pierwszy etap ich wędrówki zakończył się ok. 750 r. między dolnym biegiem Wołgi a Dunajem, wyparli stamtąd Awarów. Rejon ten zwany był Lavédia (Lavédi był legendarnym księciem Węgier). U Geografa Bawarskiego (r.845) Węgrzy występują pod łacińską nazwą Ungare.
Nie wszystkie plemiona węgierskie wywędrowały tak daleko na zachód, były też grupy Madziarów, na które jeszcze w 1236 natrafił dominikański mnich Julianus na terenach między Uralem i Wołgą. W roku 950 cesarz bizantyjski Konstantyn VII nazywa tereny zamieszkane przez Węgrów Etelköz ("Międzyrzecze"), zaś samych Węgrów celnie "Turkami". Dokładne geograficzne położenie siedzib Węgrów w owym czasie, nie jest dziś znane. W IX i X wieku Węgrzy podejmowali wielokroć łupieżcze wyprawy na północ, na tereny państwa wielkomorawskiego (podbijając je), na zachód aż po Paryż, Akwizgran i południe Tarent w Italii.
[edytuj] Etymologia
[edytuj] Magyar
Określenie magyar (wcześniej megyeri) pojawiło się w IX i X wieku w źródłach islamskich. Jest to prawdopodobnie kompositum (zlepek słowny) z magy i er(i) (oba określenia: magy, wymawiane modź, i er(i) znaczą człowiek, mężczyzna, płeć). Początkowo było ono nazwą jednego z siedmiu koczowniczych plemion: Meder (Megyer), Tarján, Jenő, Kér, Keszih, Kürt-Gyarmat i Nyék. W końcu X w. plemieniu Magyarów (pod wodzą Árpáda) udało się zjednoczyć pozostałe sześć pod swoim przewodnictwem.
[edytuj] Inne nazwy
Zdobywcy państwa wielkomorawskiego nazywani byli w ówczesnych źródłach Ungari albo Ougri (i nie Madziarzy). Frankijscy kronikarze używali łacińskiego określenia (H)ungarus. Obcojęzyczne określenia (H)ungarus, (H)ungarn, Uhri, Vengry, Węgrzy, Hungarian, Hongrois itd. pochodzą od og(ъ)r - słowiańskiego słowa z bułgarsko – tureckim korzeniem onogur (on = dziesięć + ogur = plemię), które prawdopodobnie pochodzi z V w., kiedy to Magyaren ściśle związani byli ze zlepkiem plemion Hunów, zwanym państwem Onogurów. Początkowa litera H- w łacińskim Hungarus (i pochodny określeniach) pochodzi również z asocjacji Magyarów z Hunami (Hunni). Jeszcze cesarz Franciszek Józef I nazywał się królem Hungarów.
