Andrij Małyszko
Z Wikipedii
Andrij Małyszko ukr. Андрiй Самійловuч Малuшко, (ur. 14 września 1912 we wsi Obuchiwci, zm. 17 lutego 1970 w Kijowie) - ukraiński poeta i dziennikarz.
Urodził się we wsi Obuchiwci na Kijowszczyźnie w wielodzietnej rodzinie szewca. Po ukończeniu w 1932 r. Państwowego Instytutu Narodowego przez jakiś czas pracował jako nauczyciel w miejscowości Owici. Po wybuchu wojny zaciągnął się na rok do armii, gdzie był członkiem redakcji gazety wychodzącej w Charkowie. Nie zagrzał tam długo miejsca i po służbie przeprowadził się do Kijowa.
W latach 1935-1940 rozpoczął działalność literacką. Wtedy ukazały się pierwsze tomiki jego wierszy:
- "Bat’kiwszczyina" (Батьківщина, 1936),
- "Z knyhy żyttia" (З книги життя, 1938),
- "Narodżennia syniw" (Народження синів, 1939),
a w 1940r. ukazały się:
- "Łysty czerwonoarmijcia Opanasa Bajdy" (Листи червоноармійця Опанаса Байди),
- "Berezeń" (Березень),
- "Zorewidni" (Зоревідні),
- "Żajworonky" (Жайворонки).
Oprócz wierszy powstały poematy:
- "Trypillia" (Трипілля),
- "Jaryna" (Ярина),
- "Karmaliuk" (Кармалюк),
- "Duma pro kozaka Danyła" (Дума про козака Данила).
Na tym wczesnym etapie twórczości zarysował się wyraźny wpływ rewolucyjnej romantyki, wiary w historyczną sprawiedliwość głoszoną przez bolszewików oraz nadziei na całkowitą przebudowę świata na nową komunistyczną modłę.
W latach 1941-1944 Małyszko pracował jako korespondent wojenny w gazetach „Krasnaja Armija”, „Za radjanśku Ukrajinu” oraz „Za czest’ Bat’kiwsciny”, gdzie występował w roli poety i publicysty. W tym czasie wydał siedem tomików poezji:
- "Do boju wstawajtie!" (До бою вставайте!, 1941),
- "Ukrajino moja!" (Україно моя!, 1942),
- "Ponad pożary" (Понад пожари, 1942),
- "Słowo o połku" (Слово о полку, 1943),
- "Bytwa" (Битва, 1943),
- "Połonianka" (Полонянка, 1944),
- "Jarosławna" (Ярославна, 1946).
Najbardziej znane i popularne z tych utworów to heroiczno-tragiczne wiersze z cyklu "Ukrajino moja" napisane w 1941, które pokazują osobisty ból związany z zagrożeniem wojennym i walką wyzwoleńczą oraz wiarę w nieuchronne zwycięstwo. W bardziej realistycznej konwencji napisane są późniejsze wiersze dotyczące codzienności wojny, w których nie ma już patetyczności, lecz uwaga skupia się na nieludzkich warunkach w jakich przychodzi żyć żołnierzowi i znieczulicy na ludzkie cierpienie. W latach 1944-47 Мałyszko pełnił funkcję red. czasopisma „Dnipro”. W 1947 r. za poemat "Prometej" (Прометей) otrzymał Nagrodę Państwową ZSRR. W 1950 r. opublikował zbiorek poezji "Za sinim morem" (За синім морем), za który również otrzymał Nagrodę Państwową ZSRR.
Najbardziej produktywny etap w twórczości poety rozpoczął się w drugiej połowie lat 50. W zbiorach "Szczo zapysano mnoju" (Що записано мно, 1956), "Serce mojej materi" (Серце моєї матері, 1959), "Połudeć wiku" (Полудень віку, 1960) – odnajdujemy teksty popularnych pieśni: "Znowu cwitut’ kasztany" (Знову цвітуть каштани), "Pisnia pro Kyjiw" (Пісня про Київ), "Jak na dal’nim nieboschyli" (Як на дальнім небосхилі), "Pisnia pro rusznyk" (Пісня про рушник), "My pidem, de trawy pochyli" (Ми підем, де трави похилі), "Wczytelka" (Вчителька). W dobieraniu melodii do ich tekstów pomagali poecie znani ukraińscy wykonawcy: bracia Majborody (Майбороди), Ł. Rewuckij, P. Kozickij, C. Kozak i in.
W latach 1961-1970 ukazały się tomiki:
- "Łysty na switanni" (Листи на світанні, 1961),
- "Prozorist’" (Прозорість, 1962),
- "Doroha pid jaworamy" (Дорога під яворами, 1964),
- "Ruta" (Рута, 1966),
- "Synij latopis" (Синій літопис, 1968),
- "Serpeń dushi mojeji" (Серпень душі моєї, 1970).
Z pierwszego z nich największą wartość mają utwory o tematyce historycznej, w tym najbardziej znany "Karmaliuk" (Кармалюк) opowiadający o wodzach powstań narodowych i podkreślający takie wartości patriotyczne, jak odwaga i chęć służenia narodowi. W 1964 otrzymał Państwową Nagrodę im. T. Szewczenki, a w 1969 r. po raz trzeci został uhonorowany Państwową Nagrodą ZSRR.
W ciągu swojego życia poeta wydał prawie 40 tomików poezji o różnej wartości literackiej. Małyszko w literaturze ukraińskiej pozostał jako autor liryki śpiewanej, a jego pieśni weszły do kanonu pieśni narodowej. Wszystkie pieśni odznaczają się ogromnym wyczuciem melodyjnym. Każda nacechowana jest głęboką lirycznością, przepojona miłością rodzinnego kraju i zachwytem nad urokami jego przyrody. Małyszko w krytyczno-literackim, programowym wystąpieniu "Dumka pro poeziju" (Думка про поезию) cytuje słowa Niekrasowa: "Kwintesencją poezji jest synteza". Słowa te stanowią credo jego własnej twórczości, bowiem potrafił w mistrzowski sposób uczucia ubrać w słowa i przez to osiągać polifoniczną jedność świata.
Bibliografia
- Андрій Малишко, w: Українське слово: Хрестоматія української літератури та літературної критики XX століття в 4 кн., Кyjiw 2003, кн. 3.
- Барабаш С., Чарівні джерела поезії: естетичні функції фольклоризму в поетиці Андрія Малишка, Kyjiw 1990.
- Дем'янівська Л., Андрій Малишко: життя і творчість, Kyjiw 1985.
- Костенко А., Андрій Малишко: біографічна повість, Kyjiw 1987.
- Мерчанська Є., Пісенна творчість А. С. Малишка. Урок української літератури в 11 класі, w: Українська мова і література в школі, Kyjiw 2003, № 8.
- Неділько В., Андрій Малишк, w: Українське слово: хрестоматія української літератури та літературної критики XX ст. в 4 кн., Kyjiw 1994, кн. 2.
- Ткаченко А., Андрій Малишко – кн. 2, w: Історія української літератури XX століття, за ред. В.Г. Дончика, Кyjiw 1998.
