Antropolingwistyka
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: język, możliwe NPA. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
Antropolingwistyka, lingwistyka antropologiczna - dyscyplina naukowa zajmująca badaniem ewolucji myślenia, rozwoju ludzkiego rozumowania z punktu widzenia odzwierciedlenia tego procesu w języku, a w szczególności w słownictwie.
Badania ewolucji różnych dziedzin wiedzy, znajdujących odbicie w historycznym rozwoju odpowiedniego słownictwa, przeprowadzone w ciągu ostatnich lat wskazują na to, że charakter myślenia był różny na różnych stadiach rozwoju zdolności myślowych człowieka.
W historii kształtowania się każdej dziedziny wiedzy można wydzielić szereg podstawowych etapów, przede wszystkim, etap przednaukowy i naukowy.
Przy badaniu ewolucji dziedzin wiedzy możemy wydzielić trzy etapy ich rozwoju:
- Etap przednaukowy, operujący wyobrażeniami i potocznymi pojęciami,
- Etap protonaukowy (wczesny, prymitywno-naukowy) operujący wyobrażeniami wyspecjalizowanymi, nazwy których są prototerminami,
- Etap naukowy - etap operowania pojęciami i terminami jasno zdefiniowanymi dla danej nauki.
Poprzez porównanie synchronicznych stanów terminologii, postrzeganych jako sposób formalizacji poszczególnych systemów pojęć przypisywanych różnym epokom chronologicznym, możliwe jest ustalenie tempa rozwoju wybranego fragmentu pojęciowego obrazu świata, jego ilościowych i jakościowych odmian historycznych, etapów specjalizacji i tworzenia gałęzi poszczególnych dyscyplin naukowych. Może to posłużyć jako podstawa do badań mających na celu określenie przyczyn i warunków sprzyjających pogłębianiu wiedzy. To podejście tworzy też możliwość dokonania rekonstrukcji historycznego stanu i tendencji rozwoju kultury.
Pojawienie się antropolingwistyki było ogłoszone na międzynarodowej konferencji „Język i kultura” w Białymstoku w 2004 roku, na której czołowi uczeni z Danii, Niemiec, Polski, Rosji, Ukrainy, Wielkiej Brytanii, pracujący w dziedzinie leksykologii i terminoznawstwa, lingwistyki kognitywnej i porównawczej podpisali „Manifest Białostocki”, w którym zostały określone przesłanki pojawienia się i podstawowe cechy antropolingwistyki. W tym roku powstała też "Białostocka seria antropolingwistyki" (pierwszy tom - "Language and Culture: Establishing foundations for anthropological linguistics". W następnym roku został wydany pierwszy podręcznik "Podstawy antropolingwistyki" (w jęz. ros.).
[edytuj] Niektóre założenia antropolingwistyki
1. Ogólną tendencją w rozwoju mentalności człowieka, który następuje wraz z postępem i pojawianiem się nowych dziedzin nauki, jest specjalizacja. Specjalizacja wiedzy pociąga za sobą specjalizację znaczeń wyrazów poprzez wprowadzanie nowych elementów leksykalnych. Ogólnie rzecz biorąc, cały postęp cywilizacji (rozwój człowieka, czy też rozwój wiedzy, kultury) może być postrzegany jako ciągły proces pozbywania się synkretyzmu semantycznego.
2. Istnieją podstawy do tego, by uznać, iż ogólna zasada teorii ewolucji, według której ontogeneza jest powtórzeniem filogenezy, może być zastosowana zarówno w przypadku ewolucji ludzkiego rozumowania i mentalności, jak i w przypadku języka. Działa to w obie strony: na podstawie filogenezy możemy (mniej lub bardziej dokładnie) przewidzieć rozwój dziecka; a jednocześnie możemy przenieść niektóre cechy rozwoju dziecka na potencjalne cechy człowieka na różnych etapach ewolucji. Istniejące dane, odnoszące się do badań rozwoju umysłowego dzieci, odzwierciedlające we wzroście objętość słownika (niestety, ograniczającego się wczesnym wiekiem), pozwala dojść do wniosku o podobieństwie wczesnych etapów rozwoju leksykalnego obrazu świata u dzieci i całej ludzkości jako takiej. Silna uczuciowość w połączeniu z prostym sposobem myślenia, szybkie przejścia z jednego do drugiego stanu emocjonalnego, brak hamulców psychicznych – to wszystko można znaleźć w zachowaniach dorosłych ludzi, które zostały opisane w średniowiecznej i renesansowej literaturze oraz w kronikach historycznych. Podobieństwo rozwoju psychicznego odbija się nie tylko w słownictwie. W języku staroangieskim nie było czasu przyszłego, co wskazuje na brak odpowiedniego pojęcia, a według danych psychologii dzieci w trzy lata dobrze rozumieją znaczenie wyrazów "dziś" i "wczoraj", ale nie wiedzą co to "jutro" (Strelau, 2000).
Podstawowe cechy początkowego etapu myślenia – myślenia naiwnego (jak się one odzwierciedlają w najstarszych warstwach leksyki) u ludzkości i u dzieci pokrywają się – mglistość i synkretyzm znaczenia słów, brak ścisłych klasyfikacji naukowych, uściślenie i przegrupowanie znaczeń w procesie opanowywania nowej leksyki. Najstarszy, początkowy rodzaj rozumowania, tak zwany naiwny (‘naive’), posługuje się potocznymi wyrazami dnia codziennego i związkami frazeologicznymi, co świadczy o tym, że opiera się on na mądrości życiowej i zdrowym rozsądku, oraz operuje codziennymi ogólnymi wyobrażeniami. Te wyobrażenia, sądząc po znaczeniu słów, też miały płynny i ogólny charakter. Słowo apple (jabłko) na początku było używane w odniesieniu do każdego rodzaju owocu, a nawet warzyw, co można zauważyć w takich słowach jak Niem. apfelsine (pomarańcza - dokładnie chińskie jabłko), Franc. pomme de terre (ziemniaki - dokładnie jabłko ziemne), Wł. pomo d’oro (pomidor – dokładnie złote jabłko), pomarańcza (Wł. pomo = jabłko + arancia = pomarańcza). Można to wytłumaczyć faktem, iż jabłko było pierwszym owocem odkrytym przez człowieka i w konsekwencji każdy rodzaj owocu czy warzywa był nazywany ‘apple’; rozróżnienie przyszło znacznie później i wtedy też powstało zapotrzebowanie na nowe słowa. Tego rodzaju fakty mogą posłużyć odtworzeniu kolejności, w jakiej różne przedmioty i czynności były odkrywane czy też nabywane przez człowieka, podczas gdy nie ma na to żadnych innych dowodów.
To stwarza też możliwość ustalenia poziomu intelektualnego rozwoju człowieka, czy też poziomu dojrzałości umysłowej człowieka (w odniesieniu do obecnego wieku osiągania dojrzałości) w poszczególnych okresach historycznych. W następnej kolejności, określić bardziej precyzyjnie motywy i pobudki, które przyczyniły się do konkretnych działań i zachowań ludności, odkryć prawdziwe znaczenie i przesłanie tekstów historycznych i ogólne zasady ludzkiego rozumowania
Ustalenie etapowego (stadialnego) charakteru rozwoju mentalności człowieka w trakcie powstania współczesnej cywilizacji stwarza uzupełnienia ogólnej teorii ewolucji oraz możliwości wielokierunkowego dokładnego zbadania stopnia rozwoju mentalności człowieka w różnych okresach ewolucji.
Antropolingwistyka związana jest z takimi dziedzinami wiedzy, jak antropologia, historia nauki i techniki, psychologia dojrzewania (psychologia rozwoju człowieka), psychologia pedagogiczna (ponieważ nauczanie może być uznane za specyficzny proces wzrostu wiedzy), psychologia poznawcza, epistemologia, psychologia kognitywna, psychologia narodowa, etnolingwistyka, lingwistyka kognitywna i kulturoznawstwo.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Bibliografia
- Language and Culture: Establishing foundations for anthropological linguistics. Edited by Siergiej Grinev-Griniewicz, Slawomir M. Raube, Patricia Thomas. - Bialystok, 2004
- Manifest Białostocki – Białystok, 2004
- Strelau, Jan (ed.) (2000) Psychologia: Podręcznik akademicki. Tom 1. Podstawy psychologii. – Gdańsk, 639 p.]
