Anzelm z Canterbury
Z Wikipedii
Św. Anzelm z Canterbury lub Anzelm z Aosty (ur. 1033/1034, zm. 21 kwietnia 1109), średniowieczny filozof i teolog pochodzący z Włoch, uważany za twórcę scholastyki.
Był przeorem benedyktyńskiego klasztoru w Bec w Normandii, później w latach 1093-1109 został arcybiskupem Canterbury. Jako arcybiskup uczynił z Bec poważny ośrodek naukowy średniowiecznej Europy.
Będąc arcybiskupem Canterbury wchodził w konflikt z władcami Wilhelmem II i Henrykiem I o inwestyturę. Nie chcąc się ugiąć w tym sporze, dwukrotnie opuszczał Anglię w roku 1097 i 1106. Spór zakończył się kompromisem władca zrezygnował z mianowania biskupów, jednak odbierał hołd z ziem administrowanych przez kościół.
Filozofia św. Anzelma zalicza się do średniowiecznego nurtu dialektycznego. Filozof ów był głosicielem prymatu intelektu nad czystą wiarą i dowodził w swoich dziełach, iż da się udowodnić istnienie Absolutu (Boga) za pomocą czystego rozumu.
Spis treści |
[edytuj] Filozofia
[edytuj] Prymat rozumu nad wiarą
Najważniejsze tezy św. Anzelma dotyczą problemu relacji rozumu do wiary, jednej z najbardziej istotnych kontrowersji średniowiecza. Polemizując z ortodoksyjną filozofią chrześcijańską św. Augustyna, Anzelm twierdzi, że rozum jest niezbędny do wytworzenia w umyśle idei Boga, i dopiero od tego punktu należy rozwijać swoją wiarę. Prace Anzelma zawierają również sugestie, aby nie traktować powagi Pisma Świętego jako nadrzędnej wobec własnego intelektu i w swoich poszukiwaniach duchowych skupić się w pierwszej kolejności na głosie rozumu, a nie Pisma.
Nawiązując do starożytnej idei logosu, a więc przepełniającego świat Porządku - lub Rozumu - Anzelm dostrzega w rzeczywistości uporządkowanie, które daje się poznać - poprzez podobieństwo - właśnie przy pomocy rozumu. Filozof wywodzi dalej z tej tezy myśl, iż Bóg, tworząc świat w taki właśnie precyzyjnie rozumny sposób, dał nam wskazówkę, aby łączyć się z Absolutem poprzez intelekt.
[edytuj] Rozumowe argumenty na istnienie Absolutu
Św. Anzelm poświęcił wiele uwagi, zwłaszcza w swoich dziełach Monologion (1076) oraz Proslogion (1077-1078), dowiedzeniu istnienia Boga na drodze rozważań intelektualnych.Posługuje się m.in. znanym ze starożytności konceptem "pierwszego poruszyciela", zwanego w pracach Anzelma "ostateczną przyczyną". Wedle tej myśli, każda rzecz na świecie ma swoją przyczynę, która również została przez jakąś przyczynę spowodowana. A ponieważ wywodzenie takie w nieskończoność jest bezcelowe, koniecznym staje się przyjęcie idei Pierwszego Poruszyciela lub - u św. Anzelma - Ostatecznej Przyczyny, jaką jest Bóg. Pomysł ten stanie się jednym z pięciu dowodów na istnienie Boga wymienianych przez św. Tomasza z Akwinu.
Najbardziej jednak znaną koncepcją św. Anzelma jest dowód ontologiczny na istnienie Boga, który zawarł w Proslogionie. Wedle tej teorii, istnienie Boga można wydedukować z istnienia samego pojęcia "Bóg". Choć pomysł ten na pozór wydaje się sprzeczny logicznie, konstrukcja myślowa św. Anzelma jest niezwykle pieczołowicie przemyślana. Oto uproszczony proces myślowy, który doprowadził filozofa do dowiedzenia istnienia Boga:
Istnieje w języku pojęcie "Bóg". Cechą desygnatu pojęcia "Bóg" jest absolutna doskonałość. Jeśli zaś owo słowo oznacza byt doskonały, to temu bytowi nie może niczego brakować. W szczególności zaś nie może brakować mu przymiotu istnienia. Musi więc on istnieć.
Choć powszechnie przyjęło się za Kantem mówić, że jest to dowód, niektórzy podkreślają, iż powinno się raczej mówić o argumencie (więcej E. Mascall, Otwartość bytu).
[edytuj] Poza rozumem
Św. Anzelm z Canterbury zdawał sobie oczywiście sprawę z tego, że doskonałej wiary nie da się wyprowadzić z samego rozumu. Zwracał więc szczególną uwagę na to, aby po podjęciu próby zrozumienia idei Boga, skierować się w stronę czystej wiary. Św. Anzelm kładł tu szczególny nacisk na boskie Objawienie, któremu przypisywał moc przekształcenia wiary rozumowej w wiarę pełną, czyli związaną również z cnotą ufności w Boga.
[edytuj] Dzieła
- Monologion (1076)
- Proslogion (1077-1078)
- De grammatico (1080-1085)
- De veritate (1080-1085)
- De libertate arbitrii (1080-1085)
- De casu diaboli (1085-1090)
- Cur Deus Homo? (1094-1098)
