Bateria nr 31
Z Wikipedii
31 Bateria im. Heliodora Laskowskiego w Helu – czterodziałowa bateria artylerii nadbrzeżnej kalibru 152,4 mm, ustawiona na cyplu Półwyspu Helskiego, nazywana też "baterią cyplową". Wchodziła w skład Rejonu Umocnionego Hel. W 1939 stanowiła bardzo ważny element polskiej obrony Wybrzeża.
Bateria składała się z czterech odkrytych stanowisk żelbetowych, uzbrojonych w działa kalibru 152,4 mm Bofors, wyposażone w maski pancerne, odkryte od tyłu. Stanowiska dział były rozmieszczone w lesie i maskowane siatkami. Na dolnym poziomie stanowisk, pod działami, znajdował się zapas amunicji.
Bateria brała udział w porannej bitwie artyleryjskiej 3 września 1939 z dwoma niszczycielami niemieckimi, wspierała oddziały Lądowej Obrony Wybrzeża, stoczyła dwukrotny pojedynek artyleryjski z niemieckim pancernikiem szkolnym "Schleswig-Holstein" (25 i 27 września), zakończony uzyskaniem na nim jednego trafienia i ranieniem kilku członków załogi 27 września. Dzięki dobremu maskowaniu, bateria nie poniosła większych szkód w trakcie kampanii, mimo nalotów lotnictwa i ostrzału pancerników.
[edytuj] Powstanie baterii
Rozmowy na temat zakupu czterech dział artylerii nadbrzeżnej średniego kalibru rozpoczęto na początku 1933. Z inicjatywy kmdr. ppor. Heliodora Laskowskiego, kierownika Szefostwa Artylerii i Służby Uzbrojenia Kierownictwa Marynarki Wojennej, do przetargu zaproszono szwedzką firmę Bofors. Był to ewenement, dotychczas przy przetargach na dostawy sprzętu wojskowego faworyzowano Francję ze względu na podpisany polsko-francuski sojusz wojskowy.
W dziedzinie sprzętu artyleryjskiego Marynarka Wojenna (jako pierwsza z polskich sił zbrojnych) rozpoczęła długotrwałą współpracę z "Boforsem" (w armaty Boforsa wyposażone były polskie kontrtorpedowce i okręty podwodne).
Pierwszą umowę z Boforsem podpisano 20 grudnia 1933 na dostawę czterech armat kal. 152 mm dla nowej baterii nadbrzeżnej na Helu. Bezpośredni nadzór nad próbami poligonowymi w Szwecji i późniejszym montażem armat na Helu sprawował z ramienia Marynarki Wojennej chor. mar. Jana Lichego.
W czerwcu 1935 pierwsza partia dostawy została załadowana na polski transportowiec wojskowy ORP Wilia i przewieziona do Gdyni. Stamtąd transportem kolejowym działa zostały przewiezione do Helu. Druga partia w ten sam sposób dotarła do miejsca przeznaczenia we wrześniu. Po wykonaniu murowanych stanowisk powstała 1 Bateria, która niebawem wraz z pozostałymi bateriami nadbrzeżnymi weszła w skład nowo utworzonego Dywizjonu Artylerii Nadbrzeżnej. Niedługo potem, w 1936 zmieniono jej nazwę na 31 Bateria. Po przedwczesnej śmierci inicjatora, kmdr. ppor. Heliodora Laskowskiego, 1 stycznia 1937 baterii nadano jego imię.
Pierwszym dowódcą baterii był kpt. mar. Stanisław Kukiełka. W czasie wojny baterią dowodził kpt. mar. Zbigniew Przybyszewski, a w czasie jego krótkotrwałego pobytu w szpitalu (ranny), funkcję tę pełnił kpt. mar. Bohdan Mańkowski.
Planowano budowę drugiej takiej baterii (4 działa 152,4 mm Bofors) na Półwyspie Helskim, ale projektu do wybuchu wojny nie zrealizowano.
[edytuj] Bateria po wojnie
Po II wojnie światowej, w oparciu o stanowiska dział dawnej 31. Baterii została w 1946 zorganizowana 2 Bateria 13 Samodzielnego Dywizjonu Artylerii Nadbrzeżnej. Pierwszym dowódcą Dywizjonu został przedwojenny dowódca baterii – kmdr. ppor. Zbigniew Przybyszewski, który wkrótce jednak został usunięty, a następnie stracony w ramach represji stalinizmu. W okresie 1948-1949 zbudowano dodatkowe stanowisko ogniowe, a działa 152 mm Boforsa zamieniono na radzieckie działa B-13 kalibru 130 mm (co wymagało przebudowy stanowisk, m.in. podwyższenia podłogi przez wylanie 40 cm warstwy betonu). W 1950 r. rozwiązano dywizjon a najego miejsce utworzono Baterie Artylerii Stałej (BAS) i otrzymała nazwę 13 BAS. Bateria ta funkcjonowała do 1976 roku, kiedy to ostatecznie zrezygnowano w Polsce z artylerii nadbrzeżnej.
Do dnia dzisiejszego zachowały się przebudowane stanowiska baterii, znajdujące się na terenie wojskowym w Helu oraz dwie oryginalne armaty 152 mm. Jedna z armat znajduje się w Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni (wystawa plenerowa), a druga w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. W maju 2008 roku staraniem Muzeum Obrony Wybrzeża odrestaurowano i oddano do zwiedzania stanowisko nr 4 bat. Laskowskiego wraz z zachowaną na nim powojenną armatą B-13 i galerią umieszczoną w podziemiach stanowiska.
