Bracia Karamazow
Z Wikipedii
Bracia Karamazow to ostatnia powieść Fiodora Dostojewskiego uważana powszechnie za kulminację jego twórczości. Dostojewski spędził na pisaniu Braci Karamazow ponad dwa lata (lipiec 1878 - listopad 1880). Kolejne części utworu ukazywały się w czasopiśmie Russkij Wiestnik, oddzielne wydanie ujrzało światło dzienne w grudniu 1880 roku. W zamierzeniu powieść miała być częścią cyklu Żywot Wielkiego Grzesznika, a historia Aloszy kontynuowana. Dostojewski zmarł jednak niedługo po publikacji Braci Karamazow, więc dalsze losy bohaterów pozostały w sferze domniemań.
Książka opisuje historię ojcobójstwa, w którą w różnym stopniu są zamieszani wszyscy synowie zamordowanego człowieka. Powieść koncentruje się na psychologicznych pobudkach kierujących bohaterami. Roztrząsa odwieczne dylematy ludzkości, takie jak choćby istnienie wolnej woli, Boga, zła, miłości i ateizmu. Dostojewski po mistrzowsku penetruje najmroczniejsze zakamarki duszy ludzkiej i targające człowiekiem namiętności.
Od czasu wydania książka została uznana przez wielu myślicieli m.in. Zygmunta Freuda czy Alberta Einsteina za jedno z najwybitniejszych dzieł światowej literatury.
[edytuj] Informacje
Pierwsze notatki związane z Braćmi Karamazow zaczął pisać Dostojewski już w kwietniu 1878 r. Jednym z ważniejszych czynników które wpłynęły na pisarza była myśl filozofa rosyjskiego Mikołaja Fiodorowicza Fiodorowa. Uważał on, że zbawienie może nastąpić na Ziemi poprzez synów potrafiących odkupić grzechy swych rodziców.
Ojcobójstwo opisane w powieści jest przeciwieństwem tej koncepcji. Synowie nie tylko nie odkupują win ojca, ale popełniają zbrodnię i zaprzepaszczają nadzieję na zjednoczenie ludzkiej rodziny postulowane przez Fiodorowa. Istotna dla struktury powieści była też osobista tragedia Fiodora Dostojewskiego. W maju 1878 roku prace nad utworem przerwała śmierć trzyletniego synka - Aloszy (Alosza to też w powieści imię najmłodszego z braci Karamazow). Tragizmu sytuacji dodał fakt, że dziecko zmarło na odziedziczoną po ojcu epilepsję. Główny bohater Braci Karamazow nosi takie samo imię jak zmarły syn autora, pojawia sie też historia kapitana i jego chorego synka Iliuszy. Sam wybór ojcobójstwa jako głównego wątku powieści był inspirowany spotkaniem Dostojewskiego z Ilińskim na Syberii. Człowiek ten jak sie później okazało odbywał karę za zbrodnię której nie popełnił. Iliński był pierwowzorem książkowego Dymitra Karamazowa.
Powieść składa się z czterech części i epilogu. Każda część składa się z trzech ksiąg podzielonych na mniejsze podrozdziały. Większość napisana w Starej Russie która stała się pierwowzorem książkowego Skotoprigoniewska. Pierwszego polskiego tłumaczenia dokonał Aleksander Wat w 1928 r. Braci Karamazow przełożył ponownie Adam Pomorski.
[edytuj] Opis
[edytuj] Księga Pierwsza. Dzieje pewnej rodzinki
Zapoznanie czytelnika z historią rodziny Karamazowów. Szczegóły dwóch małżeństw Fiodora oraz obojętność na wychowanie własnych dzieci. Narrator opisuje również szeroko osobowość każdego z braci i powody ich przybycia do miasta. Księgę kończy opis tajemniczego mistyka - starca Zosimy.
[edytuj] Księga Druga. Nieprzyzwoite zebranie
Rozpoczyna się przybyciem rodziny Karamazowów do monasteru. Starzec Zosima ma pełnić rolę mediatora pomiędzy Dymitrem i Fiodorem w sprawie należnych synowi dóbr materialnych. Dymitr przybywa na spotkanie jako ostatni, wywołuje awanturę i pogłębia konflikt z ojcem. W księdze opisane jest również spotkanie starca Zosimy z niewiastami, które wierzą w jego zdolności lecznicze i uzdrawiającą moc. Starzec pociesza matkę rozpaczającą po stracie trzyletniego synka (analogia do osobistej tragedii autora).
[edytuj] Księga Trzecia. Lubieżnicy
Dostarcza więcej szczegółów dotyczących trójkąta miłosnego jaki powstał pomiędzy Gruszeńką, Fiodorem i jego synem Dymitrem. Autor odkrywa szczegóły charakteru Dymitra podczas jego rozmowy z Aloszą. Tego samego wieczoru Mitia wtargnąwszy do domu ojca grozi wśród świadków że go zabije. Opisana jest również historia obłąkanej Lizawiety Smierdiaszczej i jej syna Smierdiakowa. Alosza jest świadkiem upokorzenia Katarzyny Iwanowny przez Gruszeńkę.
[edytuj] Księga Czwarta. Szarpanina
Wprowadza do powieści wątek poboczny który pojawi się również później. Alosza obserwuje grupkę chłopców rzucających kamieniami w jednego z rówieśników imieniem Iliusza. Gdy Karamazow stara się pomóc, Iliusza gryzie go w palec. Później dowiadujemy się, że ojciec Iliuszeńki został wyciągnięty za brodę z baru przez Mitię Karamazowa, a następnie pobity. Niebawem Aleksy udaje się do domu kapitana z propozycją gotówkowej rekompensaty. Ojciec Iluszy najpierw przyjmuje pieniądze, po chwili jednak ujmuje się honorem i odrzuca pomoc.
[edytuj] Księga Piąta. Pro i Contra
Racjonalistyczna i nihilistyczna ideologia przenikająca Rosję końca XIX wieku zostaje wyłożona przez Iwana Karamazowa podczas spotkania z bratem Aleksym w kawiarni. Iwan ogłasza że odrzuca świat stworzony przez Boga, ponieważ jest zbudowany na cierpieniu niewinnych. Iwan opowiada również historię inkwizytora i jego spotkania z Jezusem. Inkwizytor oskarża Chrystusa o danie ludziom wolnej woli, której nie są w stanie znieść. Ma miejsce również tajemnicza rozmowa między Iwanem Karamazowem a Smierdiakowem, który sugeruje, żeby Iwan wyjechał do Czermaszni. Dialog jest pełen aluzji i niezwykle istotny dla późniejszej akcji. Dostojewski opisał rozdział piąty jako punkt kulminacyjny powieści.
[edytuj] Księga Szósta. Rosyjski mnich
Odnosi się do życia zmarłego starca Zosimy. Opisuje on swoją burzliwą młodość i odnalezienie wiary. Zosima przed pojedynkiem doznaje oświecenia, a podczas samej konfrontacji w odpowiedzi na strzał rywala odrzuca pistolet. Przedstawione są nauki starca, który zrozumiał, że "każdy człowiek jest za wszystkich i wszystko winien, nie tylko za własne grzechy".
[edytuj] Księga Siódma. Alosza
Rozpoczyna się niebawem po śmierci starca Zosimy. Zebrani w monasterze są przekonani że ciała świętych nie gniją, spodziewają się cudów. Ich oczekiwania nie zostają spełnione, wręcz przeciwnie, trup starca szybko zaczyna wydzielać nieprzyjemny odór. Świętość i godne postępowanie Zosimy zostaje szybko zakwestionowane przez przeciwników. Jeden z kolegów Aloszy - Rakitin wykorzystuje jego słabość i aranżuje spotkanie z Gruszeńką.
[edytuj] Księga Ósma. Mitia
Dymitr rozpaczliwie poszukuje pieniędzy, które umożliwią mu ucieczkę z Gruszeńką. Karamazow pragnie też zwrócić przejęte od Katarzyny Iwanowny pieniądze, ponieważ nie chce uchodzić za złodzieja. W szaleńczym poszukiwaniu funduszy Dymitr udaje sie po pomoc do różnych nawet niezbyt mu znajomych osób. Omamiony możliwością zdobycia pieniędzy udaje się nawet do sąsiedniego miasteczka. Po powrocie dowiaduje się, że Gruszeńka oszukała go, biegnie więc do domu ojca aby sprawdzić czy jest tam ukochana. Podczas ucieczki z domu Mitia uderza Grzegorza tłuczkiem do mięsa. W zakrwawionym ubraniu i z tysiącami rubli udaje się do Piotra Ilicza, odbiera pistolety i składa zamówienie na wino i przysmaki. Na imprezie zorganizowanej przez Mitię Gruszeńka wyjawia że go kocha, szczęście trwa krótko gdyż po chwili pojawia się wiceprokurator. Dymitr Karamazow zostaje oskarżony o ojcobójstwo.
[edytuj] Księga Dziewiąta. Śledztwo wstępne
Opisuje szczegóły morderstwa Fiodora Karamazowa i przesłuchania Mitii, który mimo oskarżenia nie przyznaje się do zbrodni. Motyw rabunkowy potwierdza fakt, że chociaż wcześniej tego samego wieczoru Dymitr nie posiadał pieniędzy, to nagle ma tysiące rubli. Ponadto trzy tysiące przygotowane przez Fiodora dla Gruszeński zniknęły. Oskarżony tłumaczy, że od dawna nosił połowę z pieniędzy Katarzyny, miał je zaszyte w szmatce. Prawników takie wytłumaczenia nie przekonują, wszystkie poszlaki świadczą przeciwko Dymitrowi. Ponadto jedyną osobą obecną w domu był pogrążony w epileptycznym ataku Smierdiakow. Mitia zostaje aresztowany.
[edytuj] Księga Dziesiąta. Chłopcy
Powrót do historii Iliuszy i jego szkolnych kolegów. Księga rozpoczyna się wprowadzeniem Koly Krasotkina, bystrego prymusa szeroko znanego z sympatii do europejskich idei. Chłopiec wysoko ceni ateizm, racjonalne podejście do rzeczywistości, bliski jest mu również socjalizm. Wydaje się, że w przyszłości wyrośnie na człowieka podobnego charakteru co Iwan Karamazow. Kola jest znudzony życiem, płata karkołomne i desperackie figle. Pewnego razu kładzie się nawet między szynami i przeczekuje przejazd pociągu. Był szanowany w szkole, szczególnie przyjaźnił się z Iliuszą. Dalej w księdze dowiadujemy się o pogarszającym sie zdrowiu Iliuszeńki, który uważa, że choroba to kara za znęcanie się nad psem - Ciapkiem. W finale Kola wprowadza do domu Iliuszy psa o którego zabójstwo obwiniał się malec.
[edytuj] Księga Jedenasta. Brat Iwan Fiodorowicz
Iwana Karamazowa dręczą wyrzuty sumienia, czuje się współodpowiedzialny za śmierć ojca. Trzy razy odwiedza Smierdiakowa, który za trzecim razem wyjawia okrutna prawdę. Przyznaje że zabił Fiodora Karamazowa i spreparował dowody tak, aby wskazywały na Dymitra. Smierdiakow uważa że Iwan dobrze wiedział o planach mordercy, a informując o swoim wyjeździe dał milczące przyzwolenie na zbrodnię. Iwan obwiniając się popada w obłęd ma halucynacje, odwiedza go szatan. Niebawem Alosza informuje Iwana, że Smierdiakow popełnił samobójstwo.
[edytuj] Księga Dwunasta. Pomyłka sądowa
Szczegóły sprawy sądowej Dymitra Karamazowa. Iwan stara się przekonać przysięgłych, że zabójcą był Smierdiakow, jednak z powodu słabego stanu zdrowia jego zeznania wydają się niewiarygodne. Kluczowe stają się obciążające Dymitra zeznania złożone przez Katarzyne Iwanownę. Po mowach końcowych prokuratora i obrońcy Mitia zostaje uznany winnym ojcobójstwa.
[edytuj] Epilog
Snute są plany uratowania Dymitra od lat ciężkich robót na Syberii - plany: Dymitr chce zbiec podczas podróży do katorgi. Razem z Gruszą mają wyjechać do Ameryki, gdzie będą żyli kilka lat, ucząc się obcego języka i ciężko pracując ('będę orał w ziemi'). Po kilku latach jednak powrócą do Rosji, osiądą dla niepoznaki gdzieś daleko od ich miasteczka i będą udawać cudzoziemców, a nawet Dymitr chce zmienić wygląd ('oko wykolę i brodę zapuszczę') - byle tylko być w ojczyźnie. Do celi Dymitra Karamazowa przychodzi po usilnych prośbach Aloszy - Katia Iwanowna. Wybaczają sobie z Dymitrem winy. Do celi (przypadkiem) wchodzi Grusza. Katia Iwanowna wyniośle, ale jednak - prosi Gruszę o przebaczenie. Ta jednak nie odpowiada wprost. Powieść kończy się pogrzebem Iliuszy i mową Aloszy do chłopców przy kamieniu. Aleksy Karamazow przyrzeka pamiętać chłopców i radzi im, aby i oni zapamiętali śmierć kolegi, jego dobroć i miłość. W przyszłości w trudnych chwilach lub w chwilach oszałamiających sukcesów będą mogli zawsze wrócić do tego momentu i do pamięci o Iliuszy. Na końcu chłopcy wznoszą okrzyki "Niech żyje Karamazow!".
[edytuj] Linki zewnętrzne
- The Brothers Karamazov Bracia Karamazow po angielsku.
- Bracia Karamazow w oryginale
