Brytyjska wojna z Indianami i Francuzami
Z Wikipedii
| Wojna z Indianami i Francuzami (część wojny siedmioletniej) |
|---|
|
Jumonville Glen - Great Meadows - Fort Beauséjour - Monongahela - Lake George - Fort Oswego - Fort William Henry - Louisbourg - Fort Carillon - Fort Duquesne - Fort Ligonier - Fort Niagara - La Belle Famille- Równina Abrahama - Sainte-Foy - Tysiąc Wysp |
Wojna z Indianami i Francuzami – ostatni, rozstrzygający konflikt pomiędzy Wielką Brytanią i Francją o dominację w Ameryce Północnej, który wybuchł w 1754 roku. Wojna ta była przyczyną, a zarazem częścią szerszego konfliktu międzynarodowego zwanego wojną siedmioletnią. Wojnę tę zakończył pokój paryski w 1763 r.
Spis treści |
[edytuj] Przyczyna i początek wojny
Bezpośrednią przyczyną wojny był spór o tereny w Dolinie Rzeki Ohio. Rościli sobie do niej prawa i Francuzi, i Anglicy. W szczególności zainteresowani byli tymi terenami spekulanci ziemscy z Wirginii. W celu kolonizacji doliny powstało kilka kompanii. Największą z nich była Kompania Ohio, która otrzymała od króla nadanie na 200 tysięcy akrów i przyrzeczenie następnego nadania na kolejne 300 tysięcy akrów. Zanim jednak przedstawiciele kompanii pojawili się na swych terenach, Francuzi z Nowej Francji zdołali dotrzeć tam pierwsi. Nawiązali przyjazne kontakty z Indianami i zgłosili roszczenia do całych terytoriów. Brytyjczycy jednak nie zamierzali rezygnować ze swych praw. Najpierw próbowano dyplomacji – gubernator Wirginii wysłał do Francuzów misję dyplomatyczną. Na jej czele stanął Jerzy Waszyngton, którego starszy brat był jednym z głównych udziałowców kompanii. Misja zakończyła się fiaskiem. Francuzi nie zamierzali ustępować, rozpoczęły się więc działania zbrojne. Najpierw Waszyngton z oddziałem milicji udał się na tereny sporne, gdzie zaczął budować umocnienia obronne. Zanim je jednak ukończył, większy oddział francuski zdołał przepędzić Anglików. W miejscu rozpoczętej budowy Francuzi zbudowali swój własny Fort Duquesne – dzisiejszy Pittsburgh. Waszyngton, nie dysponując większymi siłami, zmuszony został do ucieczki, jednak wiosną 1754 powrócił na sporne tereny z nowym odziałem zbrojnym. Pierwsza potyczka pod Jumonville Glen zakończyła się zwycięstwem Waszyngtona. Brytyjczycy, by umocnić swoją pozycję, rozpoczęli budowę Fortu Necessity. Podobnie jednak jak rok wcześniej, zanim fort został ukończony, uległ naporowi przeważających sił francuskich (bitwa pod Great Meadows). Waszyngton dostał się na krótko do niewoli, lecz został wypuszczony i powrócił w rodzinne strony.
[edytuj] Reakcja Londynu
Władze w Londynie postanowiły zdecydowanie działać. W 1755 wojska brytyjskie wylądowały w Nowej Szkocji. W pierwszym rzędzie postanowiono uderzyć w najsłabszy punkt obrony francuskiej, dolinę Ohio. Spory oddział brytyjski prowadzony przez Edwarda Bradocka w sile 2200 żołnierzy, dysponujący także artylerią, zdołał przekroczyć Appalachy i wedrzeć się w głąb terytorium. Zanim jednak doszło do oblężenia Fortu Duquesene, w gęstym lesie oddział został otoczony przez Indian i Francuzów w okolicy Monongaheli. W szeregach brytyjskich zapanowała panika. Potyczka zaowocowała sporą liczbą zabitych (zginął także głównodowodzący armią brytyjską) i stratą całego zaopatrzenia. Brytyjczycy wycofali się w popłochu. Te początkowe klęski nie oznaczały końca wojny.
Trochę lepiej powiodło się Brytyjczykom na północy. Oddziały milicji lokalnej pod dowództwem Johnsona zajęły ważny strategicznie Fort Edward (Fort Lyman) oraz pobiły Francuzów w bitwie pod Lake George dnia 8 września 1755 r. Sukcesem zakończyła się także ekspedycja angielska dowodzona przez generała Roberta Moncktona, która na początku czerwca podeszła pod francuski Fort Beausejour. Po dwóch tygodniach oblężenia Francuzi skapitulowali dnia 16 czerwca. Polityka brytyjska na zajętych terenach doprowadziła do działań zbrojnych na granicach brytyjskich kolonii, których ofiarami stawali się przeważnie osadnicy i koloniści brytyjscy. Wspierani przez Francuzów Indianie napadali na osiedla i forty, mordując mieszkańców w Pensylwanii, Marylandzie i Wirginii. Zasłynęli m.in. masakrą 600 Brytyjczyków w kanadyjskiej prowincji Quebec. W odpowiedzi Anglicy wysyłali liczne ekspedycje karne, m.in. ekspedycję majora Roberta Rogersa na osadę Indian Abenaki, w wyniku której zamordowano 200 jej mieszkańców. W roku 1756 walki toczyły się ze zmiennym szczęściem. Francuzi zdobyli w dniu 15 sierpnia Fort Oswego nad jeziorem Ontario. Rok później 9 sierpnia 1757 r. ich łupem padł Fort William Henry. Według propagandy brytyjskiej atak francusko-indiański zakończył się masakrą mieszkańców fortu. Mimo tych sukcesów Francuzi szybko zaczęli odczuwać skutki blokady portów francuskich przez flotę brytyjską. Ich wojska coraz bardziej cierpiały na brak żywności i amunicji.
W 1758, gdy w Europie losy angielsko-pruskiej koalicji zaczęły się zmieniać na lepsze, Brytyjczycy postanowili rozstrzygnięcie wojny w Europie pozostawić Prusom, a sami zająć się kruszeniem francuskiego imperium kolonialnego. W Ameryce Północnej rozpoczęto od wysiedlenia Akadyjczyków z Nowej Szkocji, których to podejrzewano o brak lojalności. Następny krokiem było zdobycie twierdzy Louisbourg po wielotygodniowym oblężeniu. Wraz z zajęciem tego ważnego portu Anglicy roztoczyli kontrolę nad szlakami komunikacyjnymi, odcinając zaopatrzenie dla Nowej Francji. Do końca roku Jeffrey Amherst, nowy wódz naczelny, zdołał umocnić swoje pozycje, zdobywając Fort George i Fort Ticonderoga. Ponad dwudziestotysięcznej armii brytyjskiej Francuzi zdołali przeciwstawić zaledwie sześć tysięcy zawodowego wojska. Powołano pod broń prawie 12 tysięcy milicji spośród mieszkańców kolonii (praktycznie całą dorosła męską populację) oraz zapewniono sobie pomoc Indian. Te dodatkowe siły, sprawne w wojnie partyzanckiej, okazały się nieprzydatne w regularnej wojnie.
[edytuj] Wznowienie działań
Działania wojenne wznowiono w 1759 r. Po zwycięstwie nad Francuzami w bitwie pod Fortem La Belle Familie dnia 24 lipca, Brytyjczycy ze swą olbrzymią armią zdobyli kontrolę nad brzegami Rzeki Świętego Wawrzyńca, którą przemierzano tam i z powrotem, poszukując dogodnego miejsca na lądowanie armii. W końcu wybrano najmniej oczekiwane miejsce. Ku zaskoczeniu Francuzów, Brytyjczycy zdobyli przyczółek na 53-metrowym, słabo bronionym klifie, tuż przy samym mieście Quebec City. Trzy dni później, 13 września 1759 r., ponadpięciotysięczna armia podeszła po mury cytadeli od zachodniej strony miasta. Francuzi, ufni w swe siły i szczęście, dali Anglikom pola na tzw. Abraham Plains. Bitwa, która przeszła do historii jako bitwa na Równinie Abrahama, trwała zaledwie pół godziny i skończyła się pełnym zwycięstwem Brytyjczyków. Niedobitki wojsk francuskich schroniły się w mieście, lecz poddały się po krótkim, zaledwie trzydniowym oblężeniu. Francuzi podjęli nieudaną próbę odbicia miasta w zimie tego samego roku.
[edytuj] Zakończenie działań zbrojnych
W roku 1760 ostatnie starcia zakończyły się porażką Francuzów (bitwa pod Sainte Foy 28 kwietnia 1760 oraz potyczka nad rzeką Restigouche 8 lipca 1760 r.). W tym samym roku Major Robert Rogers zdobył Fort Detroit. Ostatnią próbę zbrojną Francuzi podjęli w 1762 r., wysadzając desant morski w sile 1 500 ludzi w Nowej Fundlandii. Dowodzący Francuzami komandor du Ternay na wieść o nadciągających siłach brytyjskich wycofał się jednak do Francji, co już tylko przyśpieszyło kapitulację resztek sił francuskich. Wraz z kapitulacją garnizonu w Montrealu zakończyły się działania zbrojne w Ameryce Północnej. Na rozstrzygnięcia dyplomatyczne należało czekać do roku 1763, kiedy to pokój paryski zdecydował, że wszystkie kolonie francuskie w Ameryce Północnej (oprócz Luizjany) mają przypaść Wielkiej Brytanii. Zakończyło to francuską dominację i rozpoczęło okres brytyjskiej hegemonii.
[edytuj] Zobacz też
- powstanie Pontiaka (1763-1766)
