Budzyń
Z Wikipedii
Budzyń - dawne osiedle położone koło Kraśnika (obecnie jego dzielnica), gdzie w latach 1942-1944 działał obóz koncentracyjny. Był on jednym z podobozów KL Lublin na Majdanku, zajmującym się przemysłem lotniczym.
Spis treści |
[edytuj] Powstanie obozu
Niemcy zorganizowali w Budzyniu obóz pracy (SS-Arbeitslager) dla ludności żydowskiej w 1942 r. Znajdował się on na terenie obecnej dzielnicy fabrycznej miasta przy szosie Kraśnik-Urzędów, oddzielony od osiedla Dąbrowa-Bór wąskim pasem leśnym. Zlokalizowany był między ulicą Mickiewicza i na południe od ul.Dąbrowszczaków. Na powierzchni 2,68 ha ustawiono 8 drewnianych baraków, z których każdy miał 9-10 m szerokości i 40 metrów długości. W jednym z baraków mieściła się kuchnia obozowa. Teren obozowy otoczony był drutem kolczastym (trzy rzędy) podłączonym do sieci wysokiego napięcia. W czterech narożnikach pola obozowego stały wieże strażnicze.
Obóz został zbudowany w pobliżu obecnej Fabryki Łożysk Tocznych (dawniej Fabryka Amunicji Nr 2).
Już wczesną wiosną 1942 roku w związku z realizacją planu zagłady Żydów (Endlösung), Niemcy zaczęli zwozić ich do obozu w Budzyniu. Akcja napełniania obozu więźniami trwała prawdopodobnie tydzień. Początkowo przywieziono tu Żydów z pobliskich okolic:
- z Kraśnika (ponad 1000 osób),
- Janowa Lubelskiego,
- Bełżyc,
- Końskowoli.
Potem dostarczano ich z większych miast Związku Radzieckiego:
a także:
Po wybuchu powstania w getcie warszawskim przywieziono do Budzynia ponad 1500 Żydów z Warszawy. Wśród nich byli pracownicy warsztatów lotniczych "Skoda" na Okęciu. Więziono tu również kilkudziesięciu Żydów jeńców armii polskiej, którzy uczestniczyli w kampanii wrześniowej 1939 r. Przywieziono ich tu z obozu znajdującego się w Lublinie przy ul.Lipowej.
[edytuj] Więźniowie
Większość źródeł podaje, że w roku 1943 w obozie tym przebywało około 3000 więźniów. Liczba więźniów stale się zmieniała, a to na skutek rozstrzeliwania, bądź wywożenia do miejsc straceń. Wiadomo jednak, że w okresie istnienia tego obozu w latach 1942-1944 znajdowało się w nim stale od 2000 do 4000 więźniów (w tym od 700 do 800 kobiet - one jednak szybko były wysyłane na stracenie do KL w Lublinie na Majdanku).
Więźniowie obozu w Budzyniu mieszkali w barakach. W jednym baraku stłoczonych było od 600 do 800 więźniów. W pierwszych latach istnienia obozu ubrani byli w odzież cywilną. Na plecach kurtek i spodniach mieli wymalowane krzyże farbą czerwonego koloru. Potem ubrani zostali w niebieskie pasiaki. Pracowali w filii zakładów lotniczych Heinkla, która mieściła się w hali fabrycznej nr 6 Fabryki Amunicji Nr 2 w Dąbrowie-Bór. Nosiła nazwę: Flugzeugwerk Heinkel (Zakłady Lotnicze). Produkowała części do samolotów. Zakłady w Budzyniu wchodziły w skład firmy niemieckiej Heinkel w Warnemunde, która od 1922 zajmowała się produkcją samolotów (założyciel i konstruktor Emst Heinkel). W czasie drugiej wojny światowej produkowała głównie bombowce w wersji Heinkel He 111B i He 111H.
Więźniowie podzieleni byli na komanda robocze. Komendę nad nimi pełnili Żydzi - jeńcy wojenni. Na czele stał komendant żydowski obozu Mordechaj Sztokman. Więźniowie do fabryki prowadzeni byli przez załogę ukraińską i przekazywani na czas pracy pod nadzór miejscowych verkschutzów (strażnicy fabryczni). Praca w zakładzie trwała od 6 rano do 18. wieczorem (12 godzin). W czasie tej pracy więźniowie byli specjalnie dręczeni (np. noszenie przez 2 ludzi rury wagi 400 kg). Ponadto zatrudniano ich także przy innych pracach wyniszczających zdrowie, jak: kopanie rowów kanalizacyjnych, karczowanie lasu itp.
Pożywienie więźniów stanowiła zupa ze zgniłej brukwi, 15 dag chleba na dobę i napój sporządzany z kawy zbożowej.
[edytuj] Załoga obozu
Załoga obozu składała się z Niemców i Ukraińców, którzy przeszli na służbę niemiecką - od 50 do 70 funkcjonariuszy. Byli to głównie strażnicy obozowi i policja ukraińska. Komendant obozu wraz ze strażą mieszkał w osiedlu fabrycznym w budynku przylegającym bezpośrednio do obozu. Zajmował pomieszczenia na piętrze. Na parterze skoszarowani byli Ukraińcy.
Komendanci obozu:
- Otto Hantke (wrzesień - grudzień 1942 r.) - był pierwszym komendantem obozu w Budzyniu (SS-Unterscharführer); był w zasadzie twórcą tego obozu;
- Heinrich Stoschek (1943 r.) - był komendantem (SS-Oberscharführer) tylko 6 tygodni; około 60 lat, wzrostu średniego, ze znakami po ospie na twarzy;
- Reinhold Feix (do sierpnia 1943 r.) - z zawodu był fryzjerem; pochodził z miejscowości Neudorf (Nowa Wieś) koło Gablonz (Jabłonec), ul.Neissestrasse 396; w czasie sprawowania tej funkcji nie miał jeszcze 30 lat; był wcześniej w obozach w Bełżcu i Trawnikach; w pamięci więźniów zapisał się jako najbardziej okrutny i sadysta;
- Werner Mohr - był komendantem przez 4 tygodnie; wachmistrz policji ochronnej;
- Fritz Tauschei (od poł. września 1943 r.) - około 50 lat; z wykształcenia prawnik;
- Josef Leipold (od stycznia 1944 r. do końca istnienia obozu) - urodzony 10 listopada 1913 roku w Alt Rohlau (miejscowość położona między Lipskiem a Chemnitz w Saksonii); z zawodu fryzjer.
[edytuj] Budzyń - podobóz, obóz koncentracyjny, obóz zagłady
Przez cały okres istnienia obóz w Budzyniu traktowany był jako podobóz Majdanka. Dopiero w dniu 22 października 1943 roku podjęto decyzję o uczynieniu obozu w Budzyniu samodzielnym obozem koncentracyjnym (niem. Konzentrationslager) - 15 lutego 1944 r. obóz przeszedł pod nadzór Głównego Urzędu Administracji Gospodarczej SS (niem. Wirtschafts und Verwaltungs Haupt Amt - WVHA).
Obóz w Budzyniu był obozem zagłady. Przebywający w nim więźniowie skazani byli na śmierć. Stosowano więc tu wszelkie rodzaje tortur i zabijania, jak rozstrzeliwania, wieszanie, kamienowanie, zabijanie kijami, palenie i grzebanie żywcem oraz duszenie. Stosowano zbiorowe egzekucje. Prawdopodobnie na lewo od bloku Nr 1 znajdował się wykopany głęboki dół 10 m długości, 10 m szerokości i 5 m głębokości, w którym stale rozstrzeliwano więźniów. Nad dołem wisiał napis: "Każdemu za swoje".
[edytuj] Likwidacja obozu
Obóz w Budzyniu był jednym z nielicznych na Lubelszczyźnie, który działał do końca okupacji. Był zbyt ważnym obozem dla gospodarki wojennej Rzeszy (produkcja części samolotów). Podobnie do ostatnich dni pracowały obozy żydowskie w Kraśniku "Synagoga" i "Wifo" na Stacji Kolejowej. Rozładowanie obozu w Budzyniu rozpoczęło się w okresie od lutego i trwało do końca czerwca 1944 roku. W kwietniu tego roku po apelu 600 Żydów (480 mężczyzn i 120 kobiet) z Budzynia wywieziono na Majdanek.
[edytuj] Liczba ofiar
Ogółem w Budzyniu zamordowano od 800 do 1000 Żydów.
[edytuj] Dzieje powojenne
Winni zbrodni w obozie w Budzyniu nie zostali w całości pociągnięci do odpowiedzialności karnej. Przed Sądem Okręgowym w Lublinie stanęło tylko dwóch: Willi Heitmayer i Josef Leipold. Pierwszy aresztowany 26 maja 1945 r. przez Amerykanów wydany został władzom polskim w dniu 1 marca 1947 roku. Wyrokiem z 30 czerwca 1948 r. otrzymał karę 8 lat więzienia. Josef Leipold aresztowany został w dniu 23 stycznia 1947 roku i na żądanie Polskiej Misji Wojskowej w Niemczech wydany władzom polskim. Wyrokiem Sądu Okręgowe go w Lublinie z dnia 9 listopada 1948 r, skazany został na karę śmierci. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej nie skorzystał z prawa łaski.
[edytuj] Źródło
http://www.clab.com.pl/regionalista/
