Claude Lévi-Strauss
Z Wikipedii
Claude Lévi-Strauss urodził się 28 listopada 1908 roku w Brukseli. Dorastał w XVI Dzielnicy Paryża, mieszkał na ulicy Nicolas Poussin, na której mieszka do dzisiaj – podziwiał tego malarza, o którym miał później pisać.
Spis treści |
[edytuj] Lata wędrówki i nauki: Francja, Brazylia, Stany Zjednoczone
Studiował prawo i filozofię na Sorbonie. Nie ukończył studiów prawniczych; w 1931 roku otrzymał agregację z filozofii. Po kilku latach nauczania w gimnazjum w Laon w roku 1935 na zasadzie impulsu postanowił wziąć udział we francuskiej misji kulturalnej w Brazylii – wykładał jako profesor gościnny na uniwersytecie w São Paulo. W Bazylii mieszkał do roku 1939; to właśnie w owym czasie przeprowadził pierwsze terenowe badania etnograficzne, badając regiony Mato Grosso i dżungli amazońskiej. Badał życie ludów Guyacuru i Bororo, mieszkając przez jakiś czas wśród tych plemion. Po upływie kilku lat powrócil tam, prowadząc drugą, trwająca rok wyprawę, której celem było badanie ludów Nambikwara i Tupi-Kawahib. To właśnie w owym czasie Lévi-Strauss stal się na dobre antropologiem. Edmund Leach na podstawie informacji, jakie zawarł Lévi-Strauss w Smutku tropików, sugeruje, że w żadnym, z opisywanych przez siebie miejsc nie mógł spędzić więcej niż kilka tygodni, a zatem nigdy nie był w stanie swobodnie rozmawiać z tubylczymi informatorami w ich własnych językach.
Do Francji powrócił w roku 1939; po kapitulacji Lévi-Strauss – Żyd – musiał uciekać z Paryża. Otrzymał wówczas stanowisko w New York School for Social Research, a wraz z zaproszeniem otrzymał też prawo wjazdu do USA. Nauczał tam wraz z innymi emigrantami, wśród których znajdowali się: Jacques Maritain, Henri Focillon i Roman Jakobson; był jednym z członków-założycieli École Libre des Hautes Études, czegoś w rodzaju wygnańczego uniwersytetu dla studentów francuskich.
Spędzone w Nowym Jorku lata wojny wywarły decydujący wpływ na dzieło Lévi-Straussa. Przyjaźń z Romanem Jakobsonem miała decydujący wpływ na ukształtowanie się jego teorii strukturalnych; to właśnie wtedy poznał też antropologię amerykańską, której głównym przedstawicielem był wówczas Franz Boas wykładający na nowojorskim Columbia University – w 1942 roku Boas zmarł na zawał serca w trakcie obiadu z Lévi-Straussem. Fakt, że Lévi-Strauss ukształtował swe wczesne dzieło pod silnym wpływem antropologii amerykańskiej, pomógł mu zdobyć akceptację na kontynencie amerykańskim.
W latach 1947-1947 pracował jako attaché kulturalny w ambasadzie francuskiej w Waszyngtonie.
[edytuj] Podwaliny systemu
W roku 1948 wrócił do Paryża, gdzie na Sorbonie obronil pracę doktorską; zgodnie z tradycją francuską złożył dwie tezy: większą i mniejszą: Rodzina i życie społeczne Nambikwarów oraz Elementarne struktury pokrewieństwa.
Praca Elementarne struktury pokrewieństwa opublikowana została w roku 1949, stając się jednym z najważniejszych dzieł antropologicznych na temat pokrewieństwa. Simone de Beauvoir, która recenzowała tę książkę, uznała, że dzieło to zawiera ważne stwierdzenia na temat pozycji kobiet w społeczeństwach niezachodnich. Praca ta, już w tytule aluzyjnie nawiązując do Elementarnych form życia religijnego Durkheima, bada, w jaki sposób ludzie organizują swe życie rodzinne, raczej na podstawie struktur logicznych, jakie legły u podstaw form życia rodzinnego, niż na podstawie ich treści. Podczas gdy angielski antropolog Alfred Reginald Radcliffe-Brown twierdził, że pokrewieństwo zasadza się na „zstępowaniu” od wspólnego przodka, Lévi-Strauss twierdził, że ugruntowane jest one na „więzi”: pomiędzy dwiema rodzinami – więzi powstającej wówczas, gdy kobiety z jednej grupy poślubiają mężczyzn z drugiej grupy.
W latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku Lévi-Strauss zajmował się pracą pisarską i naukową. Po powrocie do Francji zaangażował się w administrowanie CNRS i Musée de l’Homme; w końcu otrzymał stanowisko w V Sekcji École Pratique des Hautes Études – jego poprzednikiem na tym stanowisku był Marcel Mauss; V Sekcja, znana ongiś jako „sekcja nauk o religii”, przemianowana została przez tego ostatniego na sekcję „religioznawstwa porównawczego ludów niepiśmiennych”.
[edytuj] Dojrzewanie dzieła
Choć Lévi-Strauss był już dobrze znany w kręgach intelektualistów francuskich, sławę najpopularniejszego intelektualisty francuskiego przyniosła mu opublikowana 1955 roku książka Smutek tropików. Mamy tu zasadniczo do czynienia z diariuszem podróży z czasów, gdy uczestniczył w wyprawach badawczych w latach trzydziestych. Lévi-Strauss napisał te książkę wybitnie piękną prozą, olśniewającą ponadto refleksją filozoficzną i analizami etnograficznymi. Doszło do tego, że kuratorzy Nagrody Goncourtów ubolewali, iż nie mogą uhonorować tym wyróżnieniem Smutku tropików, ponieważ – technicznie rzecz biorąc – nie była to fikcja powieściowa, lecz dokument.
W 1959 roku Lévi-Strauss otrzymał powołanie na katedrę antropologii społecznej w Collège de France. W tym samym roku opublikował Antropologię strukturalną 1 – zbiór esejów zawierających program strukturalizmu. W tym samym czasie Lévi-Strauss podjął próby stworzenia we Francji antropologii jako dyscypliny naukowej – w związku z tym powołał do życia Laboratorium Antropologii Społecznej, gdzie mogliby studiować ten przedmiot nowi studenci; wyniki badań publikował w założonym przez siebie czasopiśmie „L’Homme”.
[edytuj] Sława
W roku 1962 Lévi-Strauss opublikował – uważaną przez niektórych za jego najważniejsze dzieło – książkę Myśl nieoswojona poświęconą myśli pierwotnej i formom myślenia pierwotnego. W pierwszej części tego dzieła przedstawia teorię kultury i kulturę teorii; część druga przenosi wywody teoretyczne części pierwszej na teorię historii i zjawisko wymiany społecznej. W ten sposób Lévi-Strauss zaangażował się w gorącą dyskusję z Jeanem-Paul Sartre'm na temat natury ludzkiej wolności. Sartre’owska filozofia egzystencjalna z jednej strony uznawała, że istoty ludzkie są zasadniczo wolne i mogą czynić to, co im się podoba, z drugiej jednak strony Sartre jako lewak uważał, że indywidua ograniczone są w swej wolności przez narzucane im siłą ideologie. Lévi-Strauss oponował Sartre’owi. Echa tej debaty pomiędzy strukturalizmem i egzystencjalizmem inspirowały dzieła innych autorów, na przykład Pierre’a Bourdieu.
Już jako uczony o światowej sławie Lévi-Strauss spędził druga połowę lat sześćdziesiątych, pracując nad swym głównym dziełem, czterotomowym studium pt. Mythologiques. Lévi-Strauss na podstawie jednego mitu południowoamerykańskiego śledzi wszystkie jego warianty pojawiające się na ziemiach Ameryki Środkowej aż do Koła Podbiegunowego, badając, w jaki sposób mit ten rozprzestrzenia się we wszystkich swych różnorodnych wariantach z jednego krańca kontynentu amerykańskiego po drugi. Uczynił to w sposób typowo strukturalistyczny, badając leżąca u podstaw tej wędrówki mitu strukturę pokrewieństwa pomiędzy elementami opowieści, nie zajmując się jej treścią. Jak Myśl nieoswojona zawiera główne elementy teorii, tak Mythologiques stanowią rozległą analizę przykładów, które maja tę teorie egzemplifikować. Ostatni, czwarty tom Mythologiques ukazał się w roku 1971.
W 1973 roku Lévi-Strauss został członkiem Académie Française – tym samym otrzymał najwyższe wyróżnienie, jakie może stać się udzialem francuskiego intelektualisty. W ślad za nim poszło wiele innych wyróżnień, odznaczeń i zaszczytów.
[edytuj] Najważniejsze prace
- Les structures élémentaires de la parenté, 1949
- Races et histoire, 1952
- Smutek tropików (Tristes tropiques, 1955, wyd. pol. 1960, tłum. A. Steinsbergowa, 1992)
- Antropologia strukturalna (Anthropologie structurale, 1958, wyd. pol. 1970)
- Totemizm dzisiaj (Le totémisme aujourd'hui, 1962, wyd. pol. 1968 Totemizm)
- Myśl nieoswojona (La pensée sauvage, 1962, wyd. pol. 1969)
- Les mythologiques: Le cru et le cuit, 1964
- Les mythologiques: Du miel aux centres, 1967
- Les mythologiques: L'origine des manières de table, 1968
- Les mythologiques: L'Homme nu, 1971
- Drogi masek (La voie des masques, 1975, wyd. pol. 1985)
- Spojrzenie z oddali (Le regard éloigné, 1983, wyd. pol. 1993)
- La Potière jalouse, 1985
- De près et de loin, 1988
- Opowieść o rysiu (Histoire de lynx, 1991, wyd. pol. 1994)
[edytuj] Literatura
- Catherine Clément, Claude Lévi-Strauss, Que sais-je ? PUF, 2003.
- Marcel Hénaff, Claude Lévi-Strauss, Belfond, 1991.
- Michel Izard (red.), Claude Lévi-Strauss - L'Herne N°82, L'Herne, 2004.
- Frédéric Keck, Claude Lévi-Strauss et la pensée sauvage, PUF, 2004.
- Frédéric Keck, Claude Lévi-Strauss, une introduction, Pocket, 2005.
- Edmund Leach, Lévi-Strauss, Warszawa 1998, ISBN 83-7180-797-X.
